Ảnh minh họa. (Nguồn: Public Domain) Cuộc chiến tranh thương mại của Tổng thống Mỹ Donald Trump chống lại Trung Quốc và thế giới đang gây tổn hại cho trật tự thương mại mở toàn cầu và loại bỏ Tổ chức Thương mại Thế giới - WTO như một cơ quan quốc tế giải quyết tranh chấp thương mại.
Sau khi áp thuế đối với thép và nhôm nhập khẩu, chính quyền Mỹ tiếp tục đánh thuế vào các mặt hàng nhập khẩu khác của Trung Quốc với giá trị lên tới 34 tỷ USD, và nhiều khả năng Mỹ sẽ còn áp thuế đối với nhiều sản phẩm nhập khẩu từ Trung Quốc thời gian tới.
Theo bài viết mới đây trên trang mạng eastasiaforum.org, cuộc chiến thương mại này bắt nguồn từ việc tái cấu trúc chính trị nội bộ ở cả Trung Quốc và Mỹ cũng như thay đổi về nhận thức của mỗi bên. Trong khi những lợi ích chung và sự phụ thuộc lẫn nhau giữa Trung Quốc và Mỹ tiếp tục nới rộng, cạnh tranh chiến lược và công nghệ giữa hai quốc gia này diễn ra sớm hơn mong đợi. Cạnh tranh kinh tế, cộng với những khác biệt về ý thức hệ, mô hình phát triển và hệ thống chính trị, có thể đẩy Trung Quốc và Mỹ vào một cuộc Chiến tranh Lạnh mới.
[Trung Quốc có thể sẽ trả giá đắt trong cuộc chiến thương mại với Mỹ?]
Về lĩnh vực kinh tế và thương mại, ông Trump đang đảo ngược chính sách hai thập kỷ qua của Mỹ vốn tập trung vào lĩnh vực trực tuyến và công nghệ cao, chuyển sang ủng hộ khôi phục sản xuất để hiệu chỉnh những vấn đề mất cân bằng thương mại.
Trong lĩnh vực đối ngoại, ông Trump đã thách thức tầm nhìn lâu nay về trật tự quốc tế tự do vốn do Mỹ đứng đầu, gia tăng sức ép bảo hộ thương mại lên các đồng minh, yêu cầu họ phải tăng chi phí quốc phòng và mua sắm nhiều hơn vũ khí của Mỹ để giảm gánh nặng tài chính cho Mỹ. Ở trong nước, quyền hành Tổng thống của ông Trump đã tạo ra sự xung đột nghiêm trọng về các giá trị và làm suy yếu sự đồng thuận chính trị và xã hội ở Mỹ.
Trong hơn 5 năm qua, vị thế quốc gia của Trung Quốc dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Tập Cận Bình đã củng cố bộ máy chính quyền, tái cơ cấu các thể chế chính sách và định hình chiến lược phát triển trung và dài hạn một cách rõ ràng hơn. Chính quyền trung ương Trung Quốc đã được củng cố và việc giám sát thực hiện quyền hành cũng được tăng cường.
Tuy nhiên, sự phụ thuộc lẫn nhau đầy phức tạp giữa Trung Quốc và Mỹ đã được hình thành trong suốt kỷ nguyên của toàn cầu hóa kinh tế, nay vẫn sẽ là lực cản của mối quan hệ song phương trong tương lai gần. Bất chấp những căng thẳng thương mại gia tăng, quan hệ Trung-Mỹ sẽ tiếp tục mang nét đặc trưng của sự hợp tác và lợi ích chung vì 4 lý do sau đây.
Thứ nhất, kim ngạch thương mại Mỹ-Trung đã đạt gần 700 tỷ USD và các mối quan hệ tài chính và tiền tệ giữa hai nước cũng rất khăng khít. Việc Trung Quốc tiếp tục mua trái phiếu Ngân khố Mỹ sẽ hỗ trợ cho nền kinh tế cũng như đồng đôla Mỹ. Còn nếu Trung Quốc muốn có ảnh hưởng lớn hơn nữa trong các thị trường tiền tệ và tài chính quốc tế thì nước này cũng sẽ không thể tách khỏi thị trường Mỹ và đồng đôla Mỹ.
Thứ hai, sau hơn 40 năm phát triển quan hệ, những trao đổi giữa hai nước đã hình thành một mạng lưới dày đặc các mối quan hệ cá nhân gần gũi, ngăn chặn bất kỳ nỗ lực nào làm “tách rời” hai nước.
Thứ ba, mối quan hệ cá nhân giữa ông Tập và ông Trump cho đến nay rất tốt, và một kênh liên lạc tương đối nhịp nhàng cũng đã được hình thành.
Thứ tư, những chiến lược quốc gia của Trung Quốc không nhằm thách thức quyền bá chủ thế giới của Mỹ, nhưng thay vào đó Bắc Kinh tìm cách đạt được mục tiêu hiện đại hóa quốc gia. Chính sách đối ngoại của Trung Quốc chủ yếu dựa trên hợp tác kinh tế quốc tế, và Bắc Kinh ủng hộ các cơ chế quốc tế hiện tại và thúc đẩy cải cách những cơ chế này. Chính sách an ninh quốc gia của Trung Quốc chủ yếu là để phòng thủ. Nhiều người tin rằng ý thức hệ và mô hình phát triển của Trung Quốc sẽ tạo ra thách thức cho Mỹ, quan điểm đó là sai lầm bởi vì Trung Quốc không chủ trương “xuất khẩu ý thức hệ” và luôn tôn trọng quyền của mỗi quốc gia lựa chọn con đường phát triển của riêng mình.
Thời gian tới, quan hệ Trung-Mỹ đứng trước hai sự lựa chọn. Thứ nhất, hai quốc gia này phải củng cố hợp tác trong khuôn khổ quản trị toàn cầu. Trung Quốc và Mỹ có thể đạt được nhiều sự đồng thuận về khuôn khổ quản trị toàn cầu và cùng nhau cung cấp hàng hóa công cho thế giới nhằm đảm bảo lợi ích chung. Trước đây, hai nước nhìn chung đã củng cố quan hệ của mình một cách thực tế. Do đó, những lợi ích chung và đồng thuận giữa hai nước đã tiếp tục được mở rộng.
Bắc Kinh và Washington đã đạt được những tiến bộ đáng kể về hợp tác trong khuôn khổ của Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi (G20). Mỹ đã chứng tỏ sự linh hoạt khi cho phép Trung Quốc đóng vai trò lớn hơn, trong khi Trung Quốc tôn trọng vị thế của Mỹ trên trường quốc tế.
Thứ hai là chia tách nền kinh tế Mỹ và Trung Quốc, trong đó mỗi bên xây dựng hệ thống của riêng mình nhưng rốt cuộc lại đụng độ nhau và bước vào một cuộc "Chiến tranh Lạnh" mới. Cái giá cho sự chia tách này sẽ là rất lớn và đây không phải là lựa chọn thực tế cho cả Trung Quốc và Mỹ.
Để tránh phải chia tách, đối đầu hay một cuộc "Chiến tranh Lạnh" mới, điều quan trọng nhất đối với cả hai cường quốc này là phải tiến hành tiếp xúc, đối thoại hiệu quả nhằm xây dựng lòng tin chiến lược và giảm tình trạng thâm hụt thương mại hiện nay. Nhiều nhà bình luận Mỹ hiểu sai về những thay đổi chính trị nội bộ của Trung Quốc kể từ sau Đại hội toàn quốc lần thứ XIX Đảng Cộng sản Trung Quốc tại Bắc Kinh tháng 10/2017. Các nhà lãnh đạo Trung Quốc cần giải thích nhiều hơn nữa về hệ thống chính trị của mình cho giới lãnh đạo Mỹ nhằm giảm bớt hiểu lầm.
Cả Trung Quốc và Mỹ phải cam kết xây dựng chính sách cơ bản “quan hệ nước lớn kiểu mới.” Năm 2012, Chủ tịch Tập Cận Bình đã đề xuất ý tưởng chiến lược này, hai nước nên cam kết tái khẳng định quan hệ của mình dựa trên những nguyên tắc không xung đột, không đối đầu và đem lại lợi ích cho nhau. Điều này thực sự quan trọng để giải tỏa mối lo lắng sâu sắc của giới cầm quyền Mỹ rằng “Mỹ đang suy yếu, trong khi Trung Quốc trỗi dậy.”
Cả hai quốc gia này nên giải quyết ổn thỏa những bất đồng về kinh tế và thương mại. Về phía mình, Trung Quốc nên nhận thức được rằng những phàn nàn của chính phủ và các tập đoàn của Mỹ cũng là thể hiện sự quan tâm mạnh mẽ của Mỹ vào thị trường Trung Quốc.
Những mối liên kết kinh tế và thương mại giữa hai nước là “hòn đá ổn định” trong quan hệ song phương. Trong các cuộc đàm phán kinh tế và thương mại, Trung Quốc nên bám chặt vào các nguyên tắc của mình và đáp trả với những đòi hỏi phi lí của Mỹ một cách mạnh mẽ. Đồng thời, Trung Quốc phải tăng cường cải cách và mở cửa hơn nữa để củng cố lợi ích chung vốn là nền tảng của mối quan hệ Mỹ-Trung./.
