Bộ trưởng Tài chính Canada Bill Morneau. (Ảnh: AFP/TTXVN) Trong bài viết đăng trên tờ Globe and Mail, nhà báo kỳ cựu John Ibbitson, chuyên theo dõi chính trường Canada và Mỹ, nhận định việc ông Bill Morneau từ chức Bộ trưởng Tài chính đã tạo ra một cuộc khủng hoảng chính trị, đe dọa phá tan những thành tựu của chính phủ đảng Tự do trong việc chèo lái đất nước vượt qua đại dịch viêm đường hô hấp cấp COVID-19.
Quyết định từ chức của Bộ trưởng Tài chính cho thấy đảng Tự do cầm quyền đang ở trong tình trạng khủng hoảng. Những nhân vật đứng đầu giới chính trị và tài chính đang mâu thuẫn với nhau ở thời điểm họ cần phục vụ nhân dân. Trong khi đó, đảng Bảo thủ đối lập sắp có nhà lãnh đạo mới.
Ông Bill Morneau cho biết ông từ chức Bộ trưởng Tài chính và cũng rút khỏi Quốc hội vì ông không có ý định tham gia vào cuộc tổng tuyển cử lần tới. Trong khi đó, giai đoạn tiếp theo của quá trình phục hồi kinh tế sẽ diễn ra trong vài năm và Canada cần một Bộ trưởng Tài chính khác.
Một lý do nữa mà ông Morneau cũng đề cập tới đó là ông đang hướng tới một vị trí công tác mới, đó là chức Tổng thư ký Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) nhiệm kỳ tới. Ông Moneau cho biết Thủ tướng Trudeau ủng hộ kế hoạch này của ông.
Tuy nhiên, ông John Ibbitson cho rằng không một vị Bộ trưởng Tài chính nào lại từ bỏ nhiệm sở ở thời điểm diễn ra cuộc khủng hoảng tài chính lớn nhất trong thời của mình, trừ khi bị thúc ép hoặc cảm thấy không còn sự lựa chọn nào khác.
Và ngay cả trong trường hợp ông Morneau quá tha thiết với chức Tổng thư ký OECD, cũng không có lý do để ông phải từ chức Bộ trưởng Tài chính ngay lập tức. Chỉ có thể có hai lý do giải thích cho quyết định "tháo chạy" khỏi Ottawa của ông Morneau một cách đột ngột như vậy. Một là ông không có được sự tin tưởng hoàn toàn của Thủ tướng, hai là ông không còn tin tưởng Thủ tướng.
[Bộ trưởng Tài chính Canada Bill Morneau thông báo từ chức]
Việc ông Morneau "quên" trả cho tổ chức từ thiện WE Charity khoản tiền khoảng 41.000 CAD chi phí đi lại đã đẩy vị Bộ trưởng này vào một cuộc điều tra đạo đức. Trước đó, ông Morneau cũng đã vướng vào một vụ bê bối liên quan đến các tài sản của ông ở Pháp.
Hôm 22/7, ông Morneau thông báo đã hoàn trả lại cho WE Charity khoản tiền 41.366 CAD (khoảng 30.500 USD), là chi phí đi lại của cá nhân ông và gia đình tới Kenya và Ecuador hồi năm 2017.
Ông Morneau cho biết vợ và con gái ông đã tới Kenya vào mùa Hè năm 2017 để tìm hiểu về các dự án học đường của WE Charity. Cuối năm 2017, ông cùng gia đình tới Ecuador để tham gia hoạt động nhân đạo của WE Charity tại nước này.
Ngay sau khi những thông tin trên được tiết lộ, Đảng Bảo thủ và đảng Dân chủ Mới đã cáo buộc ông Morneau vi phạm Đạo luật xung đột lợi ích và kêu gọi ông từ chức.
Sự "vô ý" này của ông Morneau đã thổi phồng "mớ hỗn độn" tại WE Charity và có thể là lý do cho sự thải hồi đối với người đứng đầu ngành tài chính Canada. Nhưng vì bản thân Thủ tướng Trudeau cũng bị Ủy viên đạo đức điều tra do có liên quan đến WE Charity, nên lý do này có phần gượng gạo.
Trong buổi điều trần trực tuyến trước Ủy ban Tài chính của Hạ viện ngày 30/7, Thủ tướng Canada Justin Trudeau khẳng định tổ chức từ thiện WE Charity đã không nhận được bất cứ sự đối xử ưu đãi nào từ ông cũng như các thành viên khác trong chính phủ, khi tổ chức này dành được hợp đồng quản lý chương trình Canada Student Service Grant.
Canada Student Service Grant, với kinh phí lên đến 912 triệu CAD, là chương trình trả tiền cho sinh viên tham gia công tác tình nguyện, trong khuôn khổ của những nỗ lực của chính phủ nhằm ứng phó với những tác động tiêu cực mà đại dịch viêm đường hô hấp cấp COVID-19 gây ra đối với nền kinh tế Canada.
Theo truyền thông Canada, Phu nhân của Thủ tướng, cũng như mẹ và em trai của ông, đều được trả phí để xuất hiện trong các sự kiện khác nhau của WE Charity.
Trong khi đó, các "kênh hậu" đã tiết lộ với báo giới Canada rằng Thủ tướng Trudeau không còn kiên nhẫn được khi ông Morneau miễn cưỡng với các kế hoạch nhằm ứng phó với đại dịch, và không sẵn lòng đưa ra các kế hoạch tham vọng hơn trong thời gian tới.
Thủ tướng Trudeau và Bộ trưởng Morneau được cho là bất đồng trong các kế hoạch chuyển đổi chương trình Trợ cấp ứng phó khẩn cấp (CERB) sang chương trình Bảo hiểm việc làm được "cải tiến" và có quy mô lớn hơn.
Ở thời điểm chính phủ mới thông báo về gói cứu trợ trị giá hàng chục tỷ CAD để xoa dịu những khó khăn mà đại dịch gây ra với nền kinh tế, Bộ trưởng Tài chính muốn áp dụng mức trợ cấp lương 10%. Sau đó, dưới sức ép của Thủ tướng Trudeau, mức trợ cấp được nâng lên 75%.
Trong khuôn khổ của chương trình này, Chính phủ liên bang sẽ trợ cấp 75% lương cho các doanh nghiệp, để người lao động có thể nhận được mức lương lên tới 847 CAD/tuần trong 12 tuần.
Theo giới quan sát, sự ủng hộ của công chúng đối với cách xử lý của chính phủ đảng Tự do trong đại dịch khiến đảng Tự do "quá tự tin," đến nỗi mâu thuẫn với nhau về chương trình hành động sau đại dịch. Gerald Butts, cựu cố vấn hàng đầu của Thủ tướng Trudeau, đã đăng trên Twitter: Đảng Tự do đang gây hại cho đảng mình nhiều hơn bất kỳ đảng đối thủ nào.
Chính phủ của Thủ tướng Justin Trudeau ngày 18/8 thông báo sẽ tạm ngừng các hoạt động của Quốc hội tới ngày 23/9- thời điểm đảng Tự do của ông sẽ công bố chương trình hành động của chính phủ.
Chiều ngày 18/8 (giờ địa phương), Phó Thủ tướng Chrystia Freeland đã chính thức đảm nhận thêm một vai trò mới là Bộ trưởng Tài chính Canada, trở thành một trong những nhân vật quyền lực nhất và được tin cậy nhất trong nội các của ông Trudeau. Bà Freeland - nữ Bộ trưởng Tài chính đầu tiên trong lịch sử Canada - sẽ phải đối mặt với sức ép lớn khi Canada vẫn đang phải vật lộn để chống chọi với những tác động của đại dịch COVID-19 và mức thâm hụt ngân sách khổng lồ 343 tỷ CAD.
Nội các Canada cũng có thêm một sự điều chỉnh. Ông Dominic LeBlanc được bổ nhiệm là Bộ trưởng phụ trách các vấn đề liên chính phủ, đồng thời vẫn đảm nhiệm chức Chủ tịch Hội đồng Cơ mật Canada./.
