Cũng với thỏa thuận này, một bộ phận công sở của chính phủ liênbang cũng hoạt động trở lại sau 16 ngày đóng cửa. Tuy nhiên, những thiệthại mà việc đóng cửa chính phủ gây ra cho nền kinh tế là điều khó tránhvà đã được ước lượng bằng những con số cụ thể.
Cùng với đó, chính giớiMỹ sẽ lại bước vào các cuộc thương lượng mới về ngân sách dài hạn, vớinhững vấn đề mấu chốt gây bất đồng đến nay vẫn chưa được giải quyết.
Vẫn là một thỏa thuận phút chót
Sáng sớm 17/10, Tổng thống Barack Obama đã ký đưa vàothực hiện dự luật ngân sách tạm thời được lưỡng viện Quốc hội thông quavào phút chót ngay trước thời khắc 17/10.
Theo đó, nguồn tài chính đểChính phủ Mỹ hoạt động trở lại sẽ được nối lại đến ngày 15/1/2014, cònBộ Tài chính có thể tiếp tục vay mượn đến ngày 7/2/2014.
Trong ngày17/10, hàng trăm nghìn nhân viên của các công sở liên bang bị đóng cửatrong 16 ngày qua đã quay trở lại làm việc và nước Mỹ cũng đã tránh đượcnguy cơ vỡ nợ trong gang tấc.
Cũng theo luật vừa được ban hành, một ủyban gồm các thành viên lưỡng viện sẽ được lập ra để soạn thảo ngân sáchcho thời gian còn lại của năm 2014.
Để đạt được sựnhất trí đó, các nhà lãnh đạo lưỡng viện Quốc hội Mỹ đã phải trải quanhiều tháng đàm phán thất bại. Với việc lưỡng viện Quốc hội thông qua dựluật vào phút chót, nước Mỹ đã tạm thời tránh được "thảm họa" lần đầutiên vỡ nợ.
Theo tính toán, hạn chót để nước Mỹ nâng trần nợ công làngày 17/10 với mức trần nợ 16.700 tỷ USD. Nếu mức trần không không đượcnâng lên sau ngày này, nước Mỹ sẽ chỉ còn 30 tỷ USD trong ngân khố quốcgia, đồng nghĩa với việc nền kinh tế đầu tàu thế giới sẽ chính thức rơivào tình trạng vỡ nợ.
Tổng thống Obama nói rằng đạo luậtmà ông vừa ký ban hành để tạm thời nâng mức trần nợ sẽ xua tan đám mâymù của sự bất định và sự lo âu đang bao trùm các doanh nghiệp và ngườidân nước Mỹ. Tổng thống cũng nói thêm các nhà lãnh đạo đất nước có rấtnhiều việc phải làm để lấy lại niềm tin của dân chúng và ông sẵn sànglàm việc với các nhà lập pháp của cả hai đảng để chỉnh đốn tình hình tàikhóa của chính phủ trong dài hạn. Ông cũng tin rằng dù đã bất đồng dẫnđến việc đóng cửa chính phủ, phe Dân chủ và phe Cộng hòa có thể làm việcvới nhau vì sự tiến bộ của nước Mỹ.
Tuy nhiên, thực tếlà một số chính trị gia, chuyên gia kinh tế cũng như doanh nghiệp phảnứng khá bình tĩnh trước những cảnh báo về khả năng Mỹ vỡ nợ bởi đã lườngtrước được một kịch bản là trần nợ cuối cùng sẽ được nâng lên. Từ năm1960 đến nay, trần nợ của Mỹ đã được điều chỉnh 78 lần. Gần đây nhất,đầu tháng 8/2011, khi nước Mỹ trên bờ vực vỡ nợ, 12 tiếng trước thờihạn, hai đảng trong Quốc hội đã đạt thỏa thuận cho phép nâng trần nợthêm 2.500 tỷ USD với điều kiện Tổng thống Obama phải cam kết cắt giảm2.000 tỷ USD chi tiêu công.
Những thiệt hại được định lượng
Điều đang được quan tâm hiện nay là việc đóng cửa chínhphủ vừa qua sẽ ảnh hưởng ra sao đến nền kinh tế đang trên đà phục hồicủa Mỹ. Theo giới chuyên gia, việc dừng một số hoạt động của các cơ quanLiên bang từ ngày 1/10 đã khiến làm hàng trăm nghìn nhân viên phải nghỉviệc không lương sẽ gây ra những tác động không nhỏ cho nền kinh tế Mỹ,khi lòng tin của người tiêu dùng chắc chắn bị ảnh hưởng và lãi suất củatrái phiếu chính phủ ngắn hạn của Mỹ sẽ tăng.
Theokhảo sát của Reuters đối với 70 nhà kinh tế được tiến hành từ ngày 11/10đến ngày 16/10, tăng trưởng kinh tế Mỹ quý 4/2013 được nhận định sẽkhông cao như dự báo tháng trước, do lòng tin kinh doanh và tiêu dùng bịxói mòn trong bối cảnh bế tắc chính trị.
Các nhà kinh tế dự báo tăngtrưởng hàng năm của nền kinh tế lớn nhất thế giới sẽ là 2,3% trong quýcuối cùng của năm khi mà việc đóng cửa chính phủ ước tính sẽ làm giảmtốc độ tăng trưởng 0,3 điểm phần trăm. Mức tăng trưởng trong quý I/2014được nhận định vẫn ở mức 2,6% như dự báo tháng Chín. Tuy nhiên, một sốnhà kinh tế cho rằng đây là dự báo lạc quan bởi những căng thẳng ởWashington về chính sách tài chính sẽ còn tiếp tục.
Rõràng, việc chính phủ đóng cửa cũng sẽ tác động đến chi tiêu tiêu dùngbởi hàng trăm nghìn nhân viên liên bang đã phải nghỉ việc còn những nhânviên khác bị chậm lương. Điều này làm tăng trưởng thu nhập vốn đã thấpsẽ còn chậm hơn và sau đó sẽ ảnh hưởng đến sức chi tiêu của người tiêudùng. Chỉ số lòng tin tiêu dùng của Thomson Reuters/Michigan ofUniversity vào đầu tháng 10 giảm xuống mức thấp 9 tháng, một dấu hiệuđáng lo ngại trước mùa mua sắm cuối năm.
Trong khi đó, sự không chắcchắn trong chính sách tài chính của Mỹ sẽ vẫn dai dẳng, khiến các quyếtđịnh đầu tư và thuê nhân công bị trì hoãn. Dự đoán trung bình về số việclàm mới trong lĩnh vực phi nông nghiệp mỗi tháng trong quý 3 là151.000 và quý 4 là 175.000, những con số dự báo thấp nhất cho các quýnày.
Trong khi đó, theo Cơ quan xếp hạng tín nhiệmStandard & Poor’s, việc Chính phủ Mỹ đóng cửa một phần lần đầu tiêntrong 17 năm qua đã gây ra thiệt hại kinh tế lên đến 24 tỷ USD và sẽkhiến tỷ lệ tăng trưởng giảm sút nghiêm trọng trong quý 4 năm nay.Moody’s, một trong ba cơ quan đánh giá tính nhiệm quốc tế có tầm cỡ trênthế giới, cũng có những nhận định tương tự và nhấn mạnh rằng thỏa thuậngiữa hai đảng Cộng hòa và Dân chủ đã giúp tránh được một “thảm họa.”
Theo Moody’s, tăng trưởng của Mỹ sẽ bị mất đi 0,5 điểm phần trăm trongquý 4/2013. Macroeconomic Advisers thì nhận định mức thiệt hại trong 16ngày đóng cửa công sở là 12 tỷ USD.
Các thách thức với ngân sách dài hạn
Dù Quốc hội Mỹ đạt thỏa thuận phút chót, tạm thời kéo nướcnày ra khỏi bờ vực vỡ nợ, song vấn đề ngân sách dài hạn vẫn đang chờgiải quyết. Thỏa thuận ngân sách ngắn hạn vẫn chưa giải quyết dứt điểmnhững vấn đề căn bản gây bất đồng giữa hai đảng Dân chủ và Cộng hòa làchi tiêu và thâm hụt ngân sách. Các nghị sỹ của hai đảng sẽ tiếp tụcbước vào tiến trình thương lượng về ngân sách dài hạn và dự kiến sẽ đưara các kiến nghị đến ngày 13/12 tới. Nhiều chuyên gia cho rằng, cuộcchiến ngân sách tại Mỹ sẽ tái diễn, với các cuộc tranh luận xung quanhĐạo luật cải cách y tế được gọi là Obamacare.
Để tránhnguy cơ vỡ nợ cho nước Mỹ bằng một thỏa thuận tạm thời, các nghị sỹ đảngCộng hòa đã phải chấp nhận một sự nhượng bộ chưa từng có là không đụngchạm gì tới Obamcare. Tuy nhiên, Đạo luật này có thể là mục tiêu tranhcãi giữa hai đảng khi thảo luận về ngân sách dài hạn.
Trong phát biểuđưa ra sau khi thỏa thuận được thông qua, một số nghị sĩ bảo thủ củađảng Cộng hòa, nhất là nhóm nghị sỹ "Heritage Action" tại Hạ viện, vẫnquyết liệt với nỗ lực chống ObamaCare. Thượng nghị sỹ Mitch McConnell,thủ lĩnh phe thiểu số Cộng hòa tại Thượng viện, tái khẳng định quyết tâmngăn chặn Đạo luật Obamacare , một đạo luật mà đảng này cho là "mộtthảm họa" nếu được thực hiện vào lúc nền kinh tế đang gánh số nợ đến gần17.000 tỷ USD, đồng thời khẳng định sẽ gây áp lực buộc chính quyềnObama phải cắt giảm mạnh chi tiêu ngân sách tài khóa 2014.
Về phía đảng Dân chủ, sau khi giành thắng lợi trong cuộc chiến ngânsách vừa qua nhờ sự thống nhất nội bộ, đảng này sẽ đứng trước thử tháchlớn hơn trong các cuộc thương lượng sắp tới. Khi đó, các nghị sỹ đảngCộng hòa sẽ tìm cách buộc Tổng thống phải nhượng bộ trong vấn đề chitiêu, cắt giảm thâm hụt ngân sách và cải cách đối với các chương trìnhphúc lợi liên bang như Medicare và Social Security, những chương trìnhmà các nghị sỹ đảng Dân chủ lo ngại Tổng thống có thể thỏa hiệp để cóthể đạt được một thỏa thuận.
Kế hoạch ngân sách năm nay của Tổng thốngđã khiến các nghị sỹ đảng Dân chủ phản đối bởi đã đưa ra những thay đổilớn đối với Medicare và Social Security, trong khi họ muốn những cảicách đối với các chương trình này phải đi kèm việc tăng thuế.
Cắt giảm chi tiêu là điều ngoài ý muốn của cả hai đảng, song haibên lại không đồng thuận với nhau trong cách thức bù đắp cho việc cắtgiảm chi tiêu. Các nghị sỹ đảng Dân chủ có phần không muốn nhượng bộ vềmức chi tiêu, khi các lãnh đạo của đảng này nói họ đã lùi bước trướcđảng Cộng hòa khi đồng ý gia hạn mức cắt giảm chi tiêu hiện nay cho đếnngày 15/1 tới như một phần của thỏa thuận ngắn hạn nhằm kết thúc tìnhtrạng đóng cửa chính phủ. Một khả năng có thể xảy ra trong các cuộcthương lượng vào cuối năm là Tổng thống sẽ chấp nhận việc cải cách đốivới các chương trình phúc lợi nhưng giảm nhẹ hơn để đổi lại việc cắtgiảm chi tiêu tự động ở mức thấp hơn./.