Ngày 10/5, tiếp tục Phiên họp thứ 31, dưới sự điều khiển của Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến vào Dự thảo Luật Tố tụng hành chính.
Về sự cần thiết ban hành Luật Tố tụng hành chính, Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao Trương Hòa Bình cho biết ở Việt Nam cho đến nay chưa có Luật Tố tụng hành chính mà mới chỉ có Pháp lệnh Thủ tục giải quyết các vụ án hành chính, được Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa IX thông qua ngày 21/5/1996, được sửa đổi, bổ sung lần thứ nhất ngày 25/12/1998 và sửa đổi, bổ sung lần thứ hai ngày 5/4/2006.
Thực tiễn giải quyết các vụ án hành chính trong những năm qua cho thấy các quy định của Pháp lệnh Thủ tục giải quyết các vụ án hành chính đã bộc lộ những hạn chế và bất cập; có những quy định mâu thuẫn với quy định của các văn bản quy phạm pháp luật khác như quy định của Luật Khiếu nại, tố cáo, Luật Đất đai.
Đồng thời, có những quy định chưa phù hợp hoặc không còn phù hợp, chưa đầy đủ, thiếu rõ ràng và còn có những cách hiểu khác nhau; đặc biệt là các quy định về thẩm quyền giải quyết các khiếu kiện hành chính của Tòa án Nhân dân, điều kiện khởi kiện, thời hiệu khởi kiện, nghĩa vụ chứng minh và cung cấp chứng cứ.
Bên cạnh đó, Pháp lệnh Thủ tục giải quyết các vụ án hành chính chưa có quy định cụ thể về thi hành bản án, quyết định hành chính của Tòa án và cho đến nay cũng chưa có văn bản quy phạm pháp luật nào quy định về vấn đề này dẫn đến thực trạng là bản án, quyết định hành chính của Tòa án không được thi hành hoặc không được thi hành đầy đủ.
Điều này đã làm giảm hiệu quả giải quyết các vụ án hành chính của Tòa án Nhân dân, gây trở ngại cho người dân khởi kiện vụ án hành chính để bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của mình.
Theo ông Trương Hòa Bình, việc xây dựng và ban hành Luật Tố tụng hành chính là văn bản quy phạm pháp luật có hiệu lực cao hơn thay thế Pháp lệnh Thủ tục giải quyết các vụ án hành chính, nhằm bảo đảm tính đồng bộ và thống nhất của hệ thống pháp luật, góp phần bảo vệ tốt nhất các quyền và lợi ích chính đáng của người dân là hết sức cần thiết.
Nhận xét về Dự thảo Luật, thay mặt Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, Chủ nhiệm Lê Thị Thu Ba bày tỏ quan điểm đối với những vấn đề còn nhiều ý kiến khác nhau như về khiếu kiện hành chính thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án; điều kiện khởi kiện vụ án hành chính; thời hiệu khởi kiện; quyết định của Hội đồng xét xử sơ thẩm; thủ tục thỏa thuận trong tố tụng hành chính.
Cho ý kiến vào nội dung khiếu kiện hành chính thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án, đồng tình với quan điểm của Ủy ban Tư pháp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Kiên đề nghị quy định thẩm quyền của Tòa án theo phương án loại trừ.
Tòa án có thẩm quyền giải quyết các khiếu kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính, trừ các quyết định hành chính, hành vi hành chính trong các lĩnh vực quốc phòng, an ninh, ngoại giao theo danh mục do Chính phủ quy định và các hành vi hành chính mang tính nội bộ của cơ quan hành chính nhà nước.
Đây là phương án phù hợp, không làm phát sinh quá nhiều việc cho Tòa án, vừa đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức, vừa đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp và yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế.
Tuy nhiên, một số thành viên Ủy ban đề nghị Ban soạn thảo làm rõ hơn về “các hành vi hành chính mang tính nội bộ của cơ quan hành chính nhà nước” không thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án là những hành vi nào để tránh cách hiểu không thống nhất và khó vận dụng khi Dự thảo Luật được Quốc hội ban hành.
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Thu Ba nhấn mạnh nhiệm vụ của Tòa hành chính là mở rộng thẩm quyền của người dân. Nên cho người dân được lựa chọn, được quyền kiện cơ quan hành chính cấp trên hoặc kiện ngay ra tòa nếu họ thấy quyền của họ bị xâm phạm. Việc ban hành Luật cần giúp giải quyết những bức xúc của người dân, tình trạng khiếu kiện đông người...
Về điều kiện khởi kiện vụ án hành chính, nhiều thành viên Ủy ban lựa chọn quy định tổ chức, cá nhân không đồng tình với quyết định hành chính, hành vi hành chính thì có thể khởi kiện vụ án hành chính, không đặt ra yêu cầu cá nhân, tổ chức đó phải khiếu nại đến cơ quan có thẩm quyền giải quyết khiếu nại lần đầu, thay vì phương án trước khi khởi kiện vụ án hành chính tại Tòa án phải qua thủ tục khiếu nại như quy định của Luật Khiếu nại, tố cáo.
Tổ chức, cá nhân lựa chọn việc khiếu nại tại cơ quan hành chính, khi hết thời hạn giải quyết theo quy định mà khiếu nại không được giải quyết hoặc được giải quyết nhưng họ không đồng ý với quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu hoặc lần hai thì vẫn có quyền khởi kiện vụ án tại Tòa án.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Nguyễn Văn Thuận, Trưởng Ban Dân nguyện của Quốc hội Trần Thế Vượng và nhiều thành viên Ủy ban đều đánh giá cao công tác chuẩn bị của Ban soạn thảo. Tuy nhiên, các đại biểu cũng băn khoăn đặt ra nhiều câu hỏi cho Ban soạn thảo như căn cứ theo nguyên tắc nào để xây dựng Luật; trình tự thủ tục vẫn còn rườm rà, vẫn mô phỏng theo thủ tục tố tụng hình sự, dân sự.
Dự thảo Luật Tố tụng hành chính sẽ được trình Quốc hội cho ý kiến vào kỳ họp thứ bảy tới./.
Về sự cần thiết ban hành Luật Tố tụng hành chính, Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao Trương Hòa Bình cho biết ở Việt Nam cho đến nay chưa có Luật Tố tụng hành chính mà mới chỉ có Pháp lệnh Thủ tục giải quyết các vụ án hành chính, được Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa IX thông qua ngày 21/5/1996, được sửa đổi, bổ sung lần thứ nhất ngày 25/12/1998 và sửa đổi, bổ sung lần thứ hai ngày 5/4/2006.
Thực tiễn giải quyết các vụ án hành chính trong những năm qua cho thấy các quy định của Pháp lệnh Thủ tục giải quyết các vụ án hành chính đã bộc lộ những hạn chế và bất cập; có những quy định mâu thuẫn với quy định của các văn bản quy phạm pháp luật khác như quy định của Luật Khiếu nại, tố cáo, Luật Đất đai.
Đồng thời, có những quy định chưa phù hợp hoặc không còn phù hợp, chưa đầy đủ, thiếu rõ ràng và còn có những cách hiểu khác nhau; đặc biệt là các quy định về thẩm quyền giải quyết các khiếu kiện hành chính của Tòa án Nhân dân, điều kiện khởi kiện, thời hiệu khởi kiện, nghĩa vụ chứng minh và cung cấp chứng cứ.
Bên cạnh đó, Pháp lệnh Thủ tục giải quyết các vụ án hành chính chưa có quy định cụ thể về thi hành bản án, quyết định hành chính của Tòa án và cho đến nay cũng chưa có văn bản quy phạm pháp luật nào quy định về vấn đề này dẫn đến thực trạng là bản án, quyết định hành chính của Tòa án không được thi hành hoặc không được thi hành đầy đủ.
Điều này đã làm giảm hiệu quả giải quyết các vụ án hành chính của Tòa án Nhân dân, gây trở ngại cho người dân khởi kiện vụ án hành chính để bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của mình.
Theo ông Trương Hòa Bình, việc xây dựng và ban hành Luật Tố tụng hành chính là văn bản quy phạm pháp luật có hiệu lực cao hơn thay thế Pháp lệnh Thủ tục giải quyết các vụ án hành chính, nhằm bảo đảm tính đồng bộ và thống nhất của hệ thống pháp luật, góp phần bảo vệ tốt nhất các quyền và lợi ích chính đáng của người dân là hết sức cần thiết.
Nhận xét về Dự thảo Luật, thay mặt Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, Chủ nhiệm Lê Thị Thu Ba bày tỏ quan điểm đối với những vấn đề còn nhiều ý kiến khác nhau như về khiếu kiện hành chính thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án; điều kiện khởi kiện vụ án hành chính; thời hiệu khởi kiện; quyết định của Hội đồng xét xử sơ thẩm; thủ tục thỏa thuận trong tố tụng hành chính.
Cho ý kiến vào nội dung khiếu kiện hành chính thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án, đồng tình với quan điểm của Ủy ban Tư pháp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Kiên đề nghị quy định thẩm quyền của Tòa án theo phương án loại trừ.
Tòa án có thẩm quyền giải quyết các khiếu kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính, trừ các quyết định hành chính, hành vi hành chính trong các lĩnh vực quốc phòng, an ninh, ngoại giao theo danh mục do Chính phủ quy định và các hành vi hành chính mang tính nội bộ của cơ quan hành chính nhà nước.
Đây là phương án phù hợp, không làm phát sinh quá nhiều việc cho Tòa án, vừa đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức, vừa đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp và yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế.
Tuy nhiên, một số thành viên Ủy ban đề nghị Ban soạn thảo làm rõ hơn về “các hành vi hành chính mang tính nội bộ của cơ quan hành chính nhà nước” không thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án là những hành vi nào để tránh cách hiểu không thống nhất và khó vận dụng khi Dự thảo Luật được Quốc hội ban hành.
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Thu Ba nhấn mạnh nhiệm vụ của Tòa hành chính là mở rộng thẩm quyền của người dân. Nên cho người dân được lựa chọn, được quyền kiện cơ quan hành chính cấp trên hoặc kiện ngay ra tòa nếu họ thấy quyền của họ bị xâm phạm. Việc ban hành Luật cần giúp giải quyết những bức xúc của người dân, tình trạng khiếu kiện đông người...
Về điều kiện khởi kiện vụ án hành chính, nhiều thành viên Ủy ban lựa chọn quy định tổ chức, cá nhân không đồng tình với quyết định hành chính, hành vi hành chính thì có thể khởi kiện vụ án hành chính, không đặt ra yêu cầu cá nhân, tổ chức đó phải khiếu nại đến cơ quan có thẩm quyền giải quyết khiếu nại lần đầu, thay vì phương án trước khi khởi kiện vụ án hành chính tại Tòa án phải qua thủ tục khiếu nại như quy định của Luật Khiếu nại, tố cáo.
Tổ chức, cá nhân lựa chọn việc khiếu nại tại cơ quan hành chính, khi hết thời hạn giải quyết theo quy định mà khiếu nại không được giải quyết hoặc được giải quyết nhưng họ không đồng ý với quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu hoặc lần hai thì vẫn có quyền khởi kiện vụ án tại Tòa án.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Nguyễn Văn Thuận, Trưởng Ban Dân nguyện của Quốc hội Trần Thế Vượng và nhiều thành viên Ủy ban đều đánh giá cao công tác chuẩn bị của Ban soạn thảo. Tuy nhiên, các đại biểu cũng băn khoăn đặt ra nhiều câu hỏi cho Ban soạn thảo như căn cứ theo nguyên tắc nào để xây dựng Luật; trình tự thủ tục vẫn còn rườm rà, vẫn mô phỏng theo thủ tục tố tụng hình sự, dân sự.
Dự thảo Luật Tố tụng hành chính sẽ được trình Quốc hội cho ý kiến vào kỳ họp thứ bảy tới./.
Bích Thủy (Vietnam+)
