Cuối năm 2011, các khối trữ từ 1-122 đến 8-122 thuộc mỏ đá quý Trúc Lâu (xã Trúc Lâu, huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái) chính thức ngừng hoạt động sau hơn ba năm được cấp phép khai thác.
Gần 100 hộ dân vui mừng chờ đơn vị khai thác thực hiện đúng cam kết hoàn nguyên đất để họ canh tác lúa.
Thế nhưng gần hai năm trôi qua, khoảng 7ha đất vẫn chỉ là những ao, gò ngổn ngang, trong khi các hộ dân thiếu đất sản xuất lương thực. Cực chẳng đã, họ phải làm đơn kiến nghị đến các cấp có thẩm quyền.
Cũng gần hai năm qua, câu trả lời vẫn chỉ trên văn bản.
Năm 2008, Công ty Đá quý và Vàng Yên Bái được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp giấy phép số 880, ngày 28/4/2008 cho phép khai thác đá quý bằng phương pháp lộ thiên với diện tích khu vực khai thác 6,51ha tại các khối trữ nói trên của mỏ đá quý Trúc Lâu. Công ty được phép khai thác đến ngày 28/10/2011.
Ngày 23/11/2009, Ủy ban Nhân dân tỉnh Yên Bái ra Quyết định số 1841/QĐ-UBND về việc cho Công ty thuê đất tại thôn 6 và thôn 7 xã Trúc Lâu để sử dụng vào hoạt động khai thác khoáng sản. Diện tích thuê là 6,9ha, thời hạn thuê đến hết ngày 28/10/2011.
Khi Công ty Đá quý và Vàng Yên Bái được cấp giấy phép khai thác, 84 hộ dân đã chấp nhận bàn giao 6,9ha ruộng nước đang canh tác để doanh nghiệp thuê khai thác đá quý.
Theo Ủy ban Nhân dân xã Trúc Lâu, có những gia đình mất 100% đất ruộng. Tại thôn 7 có 105 hộ dân thì có tới 72 hộ bị thu hồi đất ruộng, trong đó có những hộ nghèo.
Gia đình cụ Nguyễn Ngọc Tảng, ở thôn 7 có ba khẩu, bản thân cụ Tảng bị mù, người con mắc bệnh thần kinh. Cả gia đình có 2 sào ruộng vốn đã không đủ ăn nhưng từ khi bị thu hồi mất 1 sào, cuộc sống càng thêm vất vả.
Gia đình anh Nông Văn Thỏa ở cùng thôn có 7 khẩu cũng chỉ trông vào 6 sào ruộng nhưng toàn bộ diện tích đó đã bị thu hồi cho dự án khai thác đá quý. Số tiền đền bù hơn 50 triệu đồng không thể giúp gia đình anh ổn định cuộc sống lâu dài.
Ông Nguyễn Quốc Năm, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân xã Trúc Lâu cho biết: Đời sống của người dân thôn 6 và 7 rất khó khăn sau khi bị thu hồi đất ruộng. Ủy ban Nhân dân xã Trúc Lâu cũng đã nhiều lần gửi văn bản báo cáo với Ủy ban Nhân dân huyện Lục Yên.
Theo bà Hoàng Thị Thanh Vân, Phó trưởng Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Lục Yên, mỏ đá quý Trúc Lâu được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp giấy phép cho Công ty Đá quý và Vàng Yên Bái theo đề nghị của Tổng cục Địa chất Khoáng sản. Sau đó, Ủy ban Nhân dân tỉnh mới ra quyết định về việc thu hồi đất để bàn giao mặt bằng cho dự án.
Việc thu hồi đất tại thôn 6 và 7 của xã được thực hiện đúng pháp luật. Việc hoàn nguyên, đóng cửa mỏ và bàn giao lại đất liên quan đến thẩm quyền cao hơn. Phòng đã tham mưu cho Ủy ban Nhân dân huyện để ra các văn bản báo cáo Ủy ban Nhân dân tỉnh, Sở Tài nguyên và Môi trường, Chi cục Môi trường tỉnh có phương án giải quyết.
Ông Hà Mạnh Cường, Phó giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Yên Bái cho rằng, việc hoàn nguyên đất chậm là do doanh nghiệp khai thác chậm làm các thủ tục để đóng cửa mỏ. Ủy ban Nhân dân tỉnh, Sở Tài Nguyên và Môi trường tỉnh đã gửi nhiều văn bản đến Công ty Đá quý và Vàng Yên Bái, Tổng cục Địa chất Khoáng sản, Bộ Tài nguyên và Môi trường đề nghị sớm giải quyết.
Tuy nhiên, đến nay Sở mới chỉ tham gia ý kiến vào Đề án đóng cửa mỏ của Tổng cục Địa chất Khoáng sản. Chỉ khi nào Bộ Tài nguyên và Môi trường phê duyệt Đề án đóng cửa mỏ thì mới thực hiện được việc hoàn nguyên. Sau đó Bộ mới cho phép đóng cửa mỏ, khi ấy mới thực hiện việc bàn giao đất lại cho địa phương.
Như vậy, việc đóng cửa mỏ đá quý Trúc Lâu đang trong quá trình "chờ" Bộ Tài nguyên và Môi trường phê duyệt, tiếp theo Công ty Đá quý và Vàng Yên Bái thực hiện việc hoàn nguyên rồi mới bàn giao đất cho địa phương.
Xem ra, 6,9ha đất ở Trúc Lâu vẫn phải bỏ hoang dài dài./.
