Hệ thống cân xe tự động hiện đại nhất Việt Nam được lắp đặt thí điểm trên Quốc lộ 5 để kiểm soát và ngăn chặn xe quá tải. (Ảnh: CTV/Vietnam+) Sau hơn 3 tháng thí điểm kiểm soát tải trọng xe bằng hệ thống cân kiểm tra tải trọng xe điện tử tự động trên Quốc lộ 5, theo đánh giá của lực lượng chức năng, xe quá tải đã có dấu hiệu giảm sâu rõ rệt, thậm chí có những ngày không có phương tiện nào vi phạm.
Vắng bóng xe quá tải
Tại buổi họp về công tác triển khai, đánh giá hoạt động thí điểm hệ thống cân kiểm tra tải trọng xe tự động trên Quốc lộ 5 vào sáng 4/12, theo báo cáo của Tổng cục Đường bộ, từ 0 giờ ngày 15/8/2020, Tổng cục đã chỉ đạo cho trích xuất dữ liệu, sử dụng kết quả thu được từ 2 bộ thiết bị cân kiểm tra tải trọng xe lắp đặt trên 2 làn xe, tại Km78+830 trên Quốc lộ 5 (chiều Hải Phòng-Hà Nội) để xác định hành vi vi phạm hành chính và xử phạt vi phạm hành chính đối với các trường hợp vi phạm mức xử phạt theo quy định tại Nghị định số 100/2019/NĐ-CP ngày 30/12/2019 của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ, đường sắt.
Thống kê của Tổng cục Đường bộ cho thấy, từ ngày 15/8-30/11/2020, tổng số xe tải (xe thân liền khối lượng toàn bộ ≥16 tấn và tổ hợp xe đầu kéo kéo sơ mi rơ mooc) được cân kiểm tra là 305.015 xe, trong đó có 451 xe (tỷ lệ bằng 0,15%) vi phạm tải trọng đường bộ ở mức xử phạt theo quy định tại Nghị định số 100/2019/NĐ-CP.
Trong đó, tỷ lệ xe vi phạm quá tải trọng giảm dần theo từng tháng. Cụ thể, tháng đầu tiên, số xe vi phạm giảm còn tỷ lệ 0,23%, số xe vi phạm theo ngày giảm xuống bình quân còn 7,2 xe/ngày; tháng thứ hai, số xe vi phạm giảm còn tỷ lệ 0,18%%, số xe vi phạm theo ngày giảm xuống bình quân còn 5,4 xe/ngày; tháng thứ ba và nữa đầu tháng thứ tư, số xe vi phạm giảm còn tỷ lệ 0,15%, số xe vi phạm theo ngày giảm xuống bình quân còn 4,2 xe/ngày. Đặc biệt, có 10 ngày không có xe vi phạm.
[Xe quá tải trên Quốc lộ 5 giảm rõ rệt nhờ hệ thống cân tự động]
Khẳng định việc đưa 2 bộ cân điện tử tự đồng vào hoạt động thí điểm (trích xuất dữ liệu về kết quả cân làm căn cứ xử phạt) đã mang lại hiệu quả rất cao trong công tác kiểm soát xe quá tải trên Quốc lô 5, bà Phan Thị Thu Hiền, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Đường bộ tiết lộ con số, tỷ lệ số xe vi phạm tải trọng đường bộ mức xử phạt từ 6,9% giảm còn 0,15% (giảm 46 lần); số xe vi phạm theo ngày bình quân 176 xe/ngày xuống còn 4,2 xe/ngày (giảm 42 lần); mức độ vi phạm không cao, chủ yếu trên 10-30%;
“Lần đầu tiên thông qua hệ thống cân này đã phát hiện và xử lý, ngăn chặn được tình trạng các xe có trục phụ có cơ cấu nâng hạ trục, số xe vi phạm tổng trọng lượng giảm rất nhiều. Đáng chú ý, hầu hết các chủ phương tiện đều chấp thuận về kết quả vi phạm và chấp hành quyết định xử phạt,” bà Hiền cho biết.
Mô hình nhân rộng nhiều tuyến đường
Phía Tổng cục Đường bộ cũng đánh giá hệ thống cân này tốc độ cao, ứng dụng công nghệ cảm biến lực có độ chính xác cao, ổn định, tin cậy; phần mềm cân xe tự động của Tổng cục Đường bộ cho phép hệ thống cân hoạt động tự động hoàn toàn, không cần thao tác vận hành và can thiệp của con người; cho ra kết quả cân rất nhanh (từ 3 đến 15 giây tùy thuộc tốc độ và tình trạng mạng internet tại thời điểm xe lưu thông qua cân); kiểm soát được 100% số lượt xe lưu thông trên đoạn đường đặt thiết bị cân.
Đây được xem là hệ thống cân tải trọng xe hiện đại nhất Việt Nam, hình thành trên sự kết hợp giữa công nghệ cân trọng tải của Nhật Bản và phần mềm tính toán của Tổng cục Đường bộ.
Hệ thống cân điện tử do JICA tài trợ với hệ thống camera hiện đại sẽ tự động chụp lại biển kiểm soát của tất cả các xe đi qua và lập tức đọc ra 15 thông tin của xe như tên chủ xe, khối lượng bản thân của xe, khối lượng hàng hóa được phép chở, kích thước thành thùng... Trong khi đó, với loại hình trạm cân tải trọng cũ phải cần lực lượng thanh tra túc trực giám sát, đo lường thành thùng, khối lượng xe.
[Thí điểm hệ thống cân tải trọng xe hiện đại nhất Việt Nam ở Quốc lộ 5]
Hệ thống cân sau đó sẽ tự động đo lường, phân tích thông số như xe nặng bao nhiêu tấn, tính toán ra xe này có vi phạm tải trọng không; vi phạm tải trọng cầu đường, tải trục bao nhiêu %,...
Ngoài ra, việc áp dụng xử phạt nguội giúp lực lượng chức năng không phải trực tiếp ra đường để dừng xe, kiểm tra và xử phạt vi phạm, tránh được tiếp xúc và va trạm với tổ chức, cá nhân vi phạm; chi phí cho việc vận hành, khai thác dữ liệu và xử phạt không đáng kể; nhân sự không phải trực 24/24 giờ trong ngày, không làm việc trực tiếp tại hiện trường; lái xe vi phạm bị phát hiện, xử phạt, tình trạng xe quá tải nhanh chóng được ngăn chặn, chấm dứt...
Để có thể triển khai áp dụng rộng rãi mô hình, công nghệ kiểm tra tải trọng xe tốc độ cao, tự động, Tổng cục Đường bộ đã xây dựng, trình và đề nghị Bộ Giao thông Vận tải ban hành mô hình thiết kế hệ thống cân kiểm tra tải trọng xe tự động, tốc độ cao, một cấp cân để triển khai cho các dự án khác, trước mắt cho dự án lắp đặt cân tự động trên một số hệ thống đường bộ của thành phố Hà Nội, trong đó có đường vành đai 3-cầu Thăng Long và dự án lắp đặt cân xe trên đường cao tốc Pháp Vân-Cầu Giẽ.
Đánh giá hiệu quả của hệ thống cân tự động này rất cao, Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Lê Đình Thọ cho rằng, Bộ sẽ báo cáo Thủ tướng Chính phủ và trong tháng 1/2021 sẽ cố gắng giao quyết định về Đề án áp dụng cân tải trọng với tốc độ cao tự động, trong đó đề nghị Tổng cục Đường bộ cần bổ sung và làm rõ ở Đề án việc xác định mô hình, tiêu chuẩn quy chuẩn để tạo hành lang pháp lý, kiến nghị nguồn vốn đầu tư bằng ngân sách (từ nguồn Trung ương hay địa phương) và chi phí quản lý, bảo dưỡng lấy từ quỹ bảo trì đường bộ; nếu đường chưa có nhà đầu tư BOT thì ai đầu tư, còn đường có nhà đầu tư dự án BOT sẽ đồng ý đầu tư và bổ sung kinh phí vào tổng mức đầu tư dự án…/.
