Ông Yukiya Amano khẳng định IAEA sẽ hỗ trợ tối đa Việt Nam xây dựng nhà máy điện hạt nhân. (Ảnh: T.H/Vietnam+) Ông Yukiya Amano, Tổng Giám đốc Cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) cho biết, không thể áp mốc thời gian cho việc chuẩn bị xây dựng nhà máy điện hạt nhân. Quan trọng là công việc chuẩn bị phải được tiến hành cẩn thận chứ không nên vội vàng, gấp gáp.
Tại buổi chia sẻ thông tin với báo chí sáng 9/1, ông Yukiya Amano khẳng định IAEA sẽ làm mọi thứ để giúp Việt Nam phát triển điện hạt nhân một cách bền vững, hiệu quả.
- Thưa Tổng giám đốc, ông có nhận định gì về tương lai của điện hạt nhân, nhất là sau sự cố Fukushima (Nhật Bản), niềm tin của người dân cũng như chính phủ một số nước vào điện hạt nhân đã bị suy giảm?
Ông Yukiya Amano: Sau tai nạn Fukushima, niềm tin của cộng đồng quốc tế với điện hạt nhân bị suy giảm nghiêm trọng. Nước Đức đã ngừng sử dụng điện hạt nhân sớm hơn dự tính.
Ở thời điểm ấy, nhiều người nghĩ tương lai của điện hạt nhân sẽ rất bi kịch. Tuy nhiên, nhiều quốc gia vẫn đặt niềm tin vào điện hạt nhân để đảm bảo an ninh năng lượng. Điều này có lẽ cũng bởi điện hạt nhân có ưu điểm như không sản sinh ra khí gây hiệu ứng nhà kính, nhiên liệu cho điện hạt nhân không thay đổi quá nhiều so với nhiên liệu hóa thạch, nguồn điện ổn định…
Theo dự đoán của IAEA, tới năm 2030, điện hạt nhân sẽ tăng trưởng thấp nhất là 17%.
Sau sự cố Fukushima, các quốc gia cũng hiểu sâu sắc hơn về sự cần thiết của việc thực thi an toàn điện hạt nhân. Các quốc gia ở châu Âu đã kiểm tra thử nghiệm xem các nhà máy điện hạt nhân có khả năng chống chịu tai nạn nghiêm trọng như lụt lội, động đất, lốc xoáy… hay không. Họ cũng tăng cường các kỹ thuật an toàn và IAEA đã giúp nhiều quốc gia về vấn đề này.
Hiện, có thể nói các nhà máy điện hạt nhân an toàn hơn rất nhiều so với trước sự cố đáng tiếc trên.
- Việt Nam bắt đầu xây dựng nhà máy điện hạt nhân trong khi chưa từng có kinh nghiệm về vấn đề này. Ông có lời khuyên gì?
Ông Yukiya Amano: Hiện trên thế giới có khoảng 30 quốc gia sử dụng điện hạt nhân và nhiều quốc gia đang muốn phát triển lĩnh vực này.
Không chỉ Việt Nam mà nhiều quốc gia khác cũng phát triển điện hạt nhân mà chưa hề có kinh nghiệm. Về phía mình, IAEA sẽ giúp đỡ các giúp đỡ các quốc gia phát triển điện hạt nhân một cách an toàn và bền vững.
Chúng tôi đưa ra bộ hướng dẫn cho các quốc gia tham khảo, từ việc bắt đầu như xây dựng luật năng lượng nguyên tử, lựa chọn địa điểm, tham gia các công ước quốc tế về điện hạt nhân, đào tạo nhân lực…
Việt Nam là quốc gia đã tham vấn IAEA ngay từ khi các bạn có ý định phát triển điện hạt nhân và nhận được cam kết giúp đỡ của IAEA.
Thời gian qua, Việt Nam có nhiều tiến bộ trong việc này như lập báo cáo khả thi, chuẩn bị nhân sự, tham gia công ước quốc tế… Tuy nhiên, các bạn còn nhiều việc phải làm. Đó cũng là lý do tôi đến đây với mong muốn thúc đẩy hơn nữa việc hợp tác giữa IAEA và Việt Nam. IAEA sẽ làm mọi thứ để giúp Việt Nam xây dựng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận.
Ảnh chỉ có tính minh họa. (Nguồn: wikimedia.org) - Xin ông chia sẻ cụ thể hơn về kế hoạch của IAEA trong việc giúp đỡ Việt Nam trong việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận?
Ông Yukiya Amano: IAEA sẽ cử đoàn công tác, khảo sát, đánh giá gồm các chuyên gia hàng đầu thế giới tới Việt Nam theo đề nghị của các bạn để thảo luận các vấn đề như cơ sở hạ tầng, an toàn…
Thông qua đoàn công tác này, IAEA sẽ biết Việt Nam cần gì và Việt Nam cũng có thể học hỏi chuyên gia quốc tế những kinh nghiệm tốt trong việc phát triển điện hạt nhân. IAEA có kế hoạch đưa đoàn công tác sang Việt Nam thường niên.
Ngoài ra, chúng tôi cũng hỗ trợ Việt Nam thông qua các dự án hợp tác kỹ thuật. Trong giai đoạn 2012-2013, ngân sách mà IAEA hỗ trợ cho các dự án này vào khoảng 1 triệu euro, trong đó có phát triển hạ tầng, an toàn điện hạt nhân…
IAEA cũng hỗ trợ các dự án năng lượng nguyên tử như nâng cấp hệ thống phòng thí nghiệm, quản lý chất lượng thực phẩm xuất khẩu (quả thanh long)…
- Thông thường, một quốc gia chưa có kinh nghiệm làm điện hạt nhân thì mất bao nhiêu thời gian để chuẩn bị cơ sở hạ tầng, thưa ông?
Ông Yukiya Amano: Không có khoảng thời gian cố định nào cho việc phát triển một nhà máy điện hạt nhân. Thông thường, việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên sẽ mất 10-15 năm, song với một số quốc gia thì thời gian này có thể ngắn hoặc dài hơn dự kiến.
Dự án điện hạt nhân là vấn đề lâu dài, sẽ sử dụng trong nhiều thập kỷ tới nên đòi hỏi một quá trình chuẩn bị kỹ lưỡng. Do đó, thời gian chuẩn bị không phải là vấn đề chính mà vấn đề là phải chuẩn bị tốt nhất. Bởi vậy, Việt Nam phải chuẩn bị cẩn thận, có tham vấn kỹ càng chứ không nên gấp gáp.
Một trong những điểm quan trọng là Việt Nam cần có cơ quan pháp quy độc lập, chịu trách nhiệm giám sát về an toàn. Bên cạnh đó, các bạn cần có kế hoạch tốt, đề ra thứ tự ưu tiên phù hợp. Bên cạnh việc phối hợp nhịp nhàng với IAEA, Việt Nam cần phối hợp tốt với các quốc gia cung cấp công nghệ điện hạt nhân để có thể xây dựng một nhà máy điện hạt nhân tốt nhất.
- Xin trân trọng cảm ơn ông!
Trong lần thứ hai tới Việt Nam (từ 7-11/1), Tổng Giám đốc IAEA, ông Yukiya Amano đã tiếp kiến Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng; Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh và làm việc với một số cơ quan có liên quan của Việt Nam.
Tại buổi tiếp của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng với Đoàn cấp cao IAEA, thay mặt Chính phủ và nhân dân Việt Nam, Thủ tướng cảm ơn và đánh giá cao sự giúp đỡ quý báu của IAEA đã dành cho Việt Nam thời gian qua, đặc biệt là trong những năm gần đây và những năm tới, thông qua các dự án hợp tác kỹ thuật quốc gia (TC-VIE) trong các lĩnh vực y tế, nông nghiệp, công nghiệp, môi trường và đặc biệt trong việc tư vấn chuẩn bị hạ tầng cho Chương trình phát triển điện hạt nhân của Việt Nam.
Việt Nam tham gia IAEA từ năm 1978. Hiện nay, Việt Nam là Chủ tịch Hội đồng Thống đốc IAEA niên khóa 2013-2014. Chính sách nhất quán của Việt Nam là sử dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình, bảo đảm an toàn, an ninh và không phổ biến hạt nhân. Việt Nam coi đây không chỉ là trách nhiệm quốc gia mà còn là nghĩa vụ đối với cộng đồng quốc tế.
Hiện, Việt Nam đã tham gia hầu hết các điều ước, công ước quốc tế về an toàn, an ninh và không phổ biến hạt nhân. Đặc biệt, Việt Nam đã tham gia tích cực vào các hoạt động của Hội nghị Thượng đỉnh An ninh hạt nhân năm 2010 tại Hoa Kỳ, năm 2012 tại Hàn Quốc và sắp tới tại Hà Lan vào năm 2014.
