Tổng thống Erdogan thúc đẩy giảm tỷ lệ lại suất như một phần của chiến lược kinh tế khuyến khích tăng trưởng của Thổ Nhĩ Kỳ. (Ảnh: AFP/TTXVN) Theo tờ Wall Street Journal, một cuộc khủng hoảng tiền tệ đang làm rung chuyển nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ, và có thể gây ra thách thức đối với sự cầm quyền kéo dài gần hai thập kỷ của Tổng thống Recep Tayyip Erdogan cũng như mức sống ở một quốc gia vốn được hưởng lợi từ nhiều năm tăng trưởng.
Đồng lira của Thổ Nhĩ Kỳ đã tụt xuống mức thấp kỷ lục so với đồng USD vào hôm 18/11 sau khi ngân hàng trung ương nước này giảm lãi suất chủ chốt thêm 1 điểm phần trăm.
Đây là lần giảm lãi suất thứ ba trong vòng ba tháng qua và diễn ra sau khi Tổng thống Erdogan sa thải một loạt quan chức cấp cao vốn phản đối tầm nhìn kinh tế của ông. Đồng tiền này đã mất hơn 1/3 giá trị kể từ tháng Ba và là đồng tiền thuộc thị trường mới nổi hoạt động kém nhất trong năm nay cho đến thời điểm hiện nay.
Đồng lira mất giá là một “vết thương lòng” đối với ông Erdogan, người đã thúc đẩy giảm tỷ lệ lãi suất như một phần của chiến lược kinh tế độc đáo mà ông cho rằng sẽ khuyến khích tăng trưởng.
Ông Timothy Ash, chiến lược gia về thị trường mới nổi tại BlueBay Asset Management, cho biết: “Thật là điên rồ, không có lời biện minh nào cho động thái này. Ông Erdogan đang điều hành chính sách tiền tệ của riêng mình.”
Ông Erdogan, người đã lên nắm quyền nhờ sự ủng hộ tầng lớp trung lưu Thổ Nhĩ Kỳ, hiện đang phải đối mặt với một trong những thách thức nghiêm trọng nhất kể từ lần đầu tiên trở thành thủ tướng năm 2003. Áp lực về tiền lương và chi phí hàng hóa cơ bản như thực phẩm, thuốc men và năng lượng ngày càng tăng đã làm xói mòn sự ủng hộ của dân chúng đối với ông Erdogan.
Nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ đã rất bất ổn trong những năm gần đây do cuộc đảo chính quân sự thất bại vào năm 2016, chiến tranh ở các nước láng giềng Iraq và Syria cũng như sự suy thoái của ngành du lịch trong thời kỳ đại dịch. Tình trạng hỗn loạn hiện tại đặt ra một loạt rủi ro chưa từng có đối với ông Erdogan.
[Thổ Nhĩ Kỳ công bố mục tiêu tăng trưởng kinh tế đầy tham vọng]
Tỷ lệ ủng hộ đối với Tổng thống Erdogan đã giảm xuống chỉ còn 38,9% vào tháng Mười, giảm 2,5% so với tháng trước đó, theo MetroPOLL - một công ty thăm dò ý kiến hàng đầu của Thổ Nhĩ Kỳ. Hai nhà lãnh đạo đối lập của Thổ Nhĩ Kỳ hôm 17/11 đã kêu gọi tổ chức một cuộc bầu cử sớm trong bối cảnh nền kinh tế đang gia tăng bất ổn. Cuộc bầu cử tiếp theo dự kiến diễn ra vào năm 2023.
Giới hạn Tổng thống chỉ cầm quyền trong hai nhiệm kỳ có thể khiến ông Erdogan không tham gia cuộc bầu cử tiếp theo. Nhưng một số nhà phân tích cho rằng một cuộc bầu cử sớm có thể cho phép ông Erdogan vượt qua giới hạn đó.
Những người khác lại cho rằng, ông Erdogan có thể sẽ tìm ra một lối thoát hợp lý cho giới hạn nhiệm kỳ và sẽ ra tranh cử lại vào năm 2023. Tuy nhiên, ông Erdogan chưa cho biết liệu ông có tham gia tranh cử hay không.
Tổng thống Erdogan cho rằng lãi suất thấp hơn sẽ thúc đẩy tăng trưởng, một tầm nhìn được sự ủng hộ từ một số thành viên trong Đảng Công lý và Phát triển cầm quyền của ông.
Việc ngân hàng trung ương liên tục cắt giảm lãi suất đã làm tăng thêm áp lực lạm phát ở Thổ Nhĩ Kỳ, vốn đã tăng lên gần 20% trong tháng Mười. Các nhà kinh tế và đầu tư ngày càng lo ngại rằng lạm phát tăng nhanh có thể gây rủi ro cho nền kinh tế nói chung. Đồng tiền suy yếu khiến Thổ Nhĩ Kỳ khó trả nợ nước ngoài hơn. Ankara phải trả hoặc gia hạn các khoản nợ bằng khoảng 1/4 tổng sản phẩm quốc nội trong năm tới.
Nền kinh tế của Thổ Nhĩ Kỳ có một số lợi thế nhất định, bao gồm thặng dư tài khoản vãng lai do xuất khẩu bao gồm xe ô tô, máy móc, sắt thép và sự phục hồi liên tục của du lịch có thể giúp ngăn chặn sự trượt dốc kinh tế hỗn loạn hơn, nhưng các nhà kinh tế lo ngại rằng lạm phát có thể lấn át những lợi thế đó.
Ông Selva Demiralp, Giáo sư kinh tế tại Đại học Koc ở Istanbul và là cựu nhà kinh tế tại Hội đồng Dự trữ Liên bang cho biết: “Ngân hàng Trung ương Thổ Nhĩ Kỳ đã chọn một con đường nới lỏng tiền tệ khá nguy hiểm bất chấp lạm phát leo thang, đồng lira mất giá và rủi ro cao.”
Đồng lira (trên) của Thổ Nhĩ Kỳ và đồng USD. (Ảnh: AFP/TTXVN) Đồng lira đang bị mất giá trong năm thứ 9 liên tiếp. Các nhà đầu tư nói rằng họ đã mất niềm tin rằng ngân hàng trung ương sẽ có thể tăng lãi suất lên mức gần bằng hoặc cao hơn mức lạm phát.
Thông thường các ngân hàng trung ương tăng lãi suất để chống lạm phát, làm tăng chi phí đi vay và giảm tốc độ phát triển của nền kinh tế, đồng thời giảm nhu cầu hàng hóa và dịch vụ.
Việc tăng lãi suất làm tăng chi phí cho những người đi vay, một vấn đề quan trọng ở Thổ Nhĩ Kỳ, nơi nợ hộ gia đình chiếm gần 18% GDP vào cuối năm ngoái. Tuy nhiên, tỷ giá cao hơn cũng thu hút vốn vào nền kinh tế, tăng giá đồng tiền nội tệ, khiến giá hàng hóa nhập khẩu giảm xuống.
Bài viết cho rằng tốc độ trượt giá của đồng lira gợi nhớ đến cuộc khủng hoảng tiền tệ năm 2018, trong đó đồng lira mất gần 1/3 giá trị. Một đồng tiền suy yếu nhanh chóng có khả năng tiếp tục thúc đẩy lạm phát, vì các mặt hàng nhập khẩu cần thiết như thực phẩm và dầu mỏ trở nên đắt hơn để mua bằng nội tệ.
Sự thiếu tin tưởng vào các quan chức trong việc kiểm soát lạm phát đang thúc đẩy người dân địa phương chuyển đổi đồng lira lấy ngoại tệ. Theo thống kê của ngân hàng trung ương, hơn một nửa số tiền gửi trong hệ thống ngân hàng của Thổ Nhĩ Kỳ được giữ bằng ngoại tệ.
Ông Kerim Rota, cựu trợ lý Tổng Giám đốc của Akbank, một trong những ngân hàng lớn nhất của Thổ Nhĩ Kỳ và hiện là quan chức của đảng Gelecek đối lập cho biết: “Niềm tin vào đồng lira của Thổ Nhĩ Kỳ đang giảm dần mỗi ngày. Không ai muốn giữ đồng lira của Thổ Nhĩ Kỳ trong tài khoản ngân hàng của họ”./.
