Làng chạm bạc Đồng Xâm (xãHồng Thái, huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình) vào những ngày cuối năm càng trở nên nhộnnhịp, các xưởng nghề đều rộn vang tiếng đục, tiếng mài.
Cách thành phố Thái Bình chừng 20km về phía Đông, làng Đồng Xâm từ lâu đãnổi tiếng với nghề truyền thống chạm bạc.
Tương truyền rằng cách đây sáu thế kỷ, ông tổ làng nghề là cụ Nguyễn Kim Lâu,vốn là người gốc ở đây, học được nghề kim hoàn từ châu Bảo Lạch nước ĐạiMinh, rồi đem nghề về truyền lại cho dân làng. Kể từ đó, nghề chạm bạc được lưugiữ từ thế hệ này sang thế hệ khác và bảo tồn cho đến nay.
Mới đến đầu làng, nhưng sự nhộn nhịp của cảnh mua bán và sản xuấtđã khiến phóng viên không khỏi choáng ngợp. Tiếng đục, tiếng chạm khikhoan khi mau, tiếng cưa máy xoèn xoẹt, tiếng máy ép đồng, ép bạc trênkhuôn thô, tất cả những âm thanh đó hòa vào nhau, tạo nên không khí khẩntrương của làng nghề trong những ngày cuối năm.
Trên đoạn đường chỉkhoảng 500m đã có tới ba chiếc ôtô tải lớn đang đợi bốc hàng lên xe. Hỏira mới biết, để có được một xe hàng khoảng 2-3 tấn thế này, chủ hàng đãphải đặt trước từ 3-4 tháng trước.
Dù đã ở cáituổi xế chiều, mái tóc đã điểm bạc song bác Phạm Văn Nhiêu (nghệ nhânưu tú làng nghề Đồng Xâm) vẫn tất bật với công việc kinh doanh, chỉ bảothợ chạm tỉ mỉ trên từng thao tác.
Bác Nhiêu cho biết từ năm 1982 trở vềtrước, làng Đồng Xâm chủ yếu sản xuất đồ dùng sinh hoạt hàng ngày như cốc, chén,nồi. Phần lớn thị trường khi đó là Liên Xô và các nước Đông Âu.
Hiện nay, các hộ trong làng sản xuất mặt hàng chủ yếu là các đồ thờ của đạo Phật như hoành phi câu đối, cuốnthư câu đối, lư hương và các mặt hàng phục vụcho đạo Thiên Chúa như hào quang, thánh giá, hộp đựng bánh thánh, chénđựng nước phép... cung cấp hàng cho thị trường nội địa.
Các sản phẩm bằng chữ đồng, tranh chạm trổ thắng cảnh quê hương đất nước,làng quê Việt Nam đều thể hiện sự công phu, tinh xảo.
Bác Nhiêu cho biết thêm những ngày cận Tết, lượngcầu rất lớn, thợ Đồng Xâm làm tới 11-12 giờ đêm. Năm naygiá cả nhiều biến động, đặc biệt là nguyên liệu làm hàng từ đồng, bạccũng tăng nên giá thành sản phẩm cũng cao hơn khoảng 10 -20%. Song điềuđó không ảnh hưởng đến thị trường và sức mua bởi uy tín của sản phẩm đồng, bạc Đồng Xâm vẫn luôn hút khách. Hàngsản xuất ra đến đâu hết đến đó.
Những ngàygiáp Tết, các hộ sản xuất phải huy động lực lượng lao động tối đa, aigiàu kinh nghiệm và khéo léo sẽ thực hiện chạm trổ, còn những lao độngnông nhàn, chưa lành nghề đảm nhận công việc như phụ máy ép, mài,đánh bóng sản phẩm. Hiện nhiều hộ đã ngừng nhận đơn đặt hàng vì sợkhông làm kịp.
Bác Hoàng Thế Nghiêm, 57 tuổi,người đã có kinh nghiệm hơn 30 năm làm nghề chạm bạc, đang miệt mài tỉ mỉ chạm từng đường nét củabức tranh dân gian bằng đồng Tứ quý. Bác cho biết đây là bức tranh nổitiếng có nhiều chi tiết nhỏ, đã được sản xuất trên nhiều chất liệu khácnhau. Vì vậy muốn bức tranh đẹp và "có thần," người thợ phải tốn nhiều thời gian với những nét chạm tinh tế, khéo léo.
Một bứctranh đồng Tứ quý kích thước 90cm x 140cm có giá khoảng 7-8 triệuđồng. Với mặt hàng lư hương tùy theo kích thước sẽ có giá từ 30.000-50.000 thậm chí đến cảtriệu đồng. Tranh chữ đồng khổ 60x60 cm cũng có giá dao động từ550.000-770.000 đồng.
Những ngày thường trong năm, làng Đồng Xâm sản xuất đadạng các mặt hàng hơn từ hàng trang sức đến những đồ dùng sinh hoạt,hàng lưu niệm. Nhưng bắt đầu từ tháng Chín, hầu hết các hộ sản xuất ở đây đều chuyển sang làm hàng Tết, chủ yếu là hàng trang trí trong gia đình nhưtranh đồng, chữ Hán bằng đồng và đặc biệt là đồ thờ là mặt hàng được ưachuộng nhất trong dịp Tếtcổ truyền.
Sản phẩm của Đồng Xâm hiện đã có mặtkhắp cả nước từ Bắc chí Nam. Trước đây, từ khâu chạm thô các đường nét,người dân cũng thực hiện bằng phương pháp thủ công, mất rất nhiều thờigian. Nay nhờ áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, ép đồng, bạc thô bằngmáy nên rất nhanh, không mất nhiều chi phí, lại cho ra sản phẩm đẹp, phùhợp với thị hiếu của khách hàng. Tuy nhiên đó không phải yếu tố quyếtđịnh thương hiệu làng nghề. Chính sự điêu luyện, tinh xảo của đôi bàntay người thợ mới tạo ra được “hồn” riêng của sản phẩm Đồng Xâm không giốngvới bất cứ nơi đâu.
Có lẽ ít ai biết đượchầu hết các hạng mục về đồ thờ, tượng Phật Quan Thế Âm, đặc biệt làchiếc trống đồng Đông Sơn đạt kỷ lục Việt Nam đặt tại ngôi chùa Bái Đính(Ninh Bình) - chùa lớn nhất Đông Nam Á, đều được các nghệ nhân tại ĐồngXâm chế tác. Đặc biệt hiện làng vẫn còn đang lưu giữ hai bộ lư hạc donhững nghệ nhân ưu tú của làng chạm trổ cách đây hàng trăm năm.
Đánh giá về sự phát triển của làng nghề, bác Nguyễn Văn Ngoan (Chủtịch Chi hội Mỹ nghệ Đồng Xâm) phấn khởi chia sẻ, nếu nhìn vào mặt bằngchung của các làng nghề huyện Kiến Xương thì làng nghề Đồng Xâm có thunhập ổn định nhất. Tính riêng xã Hồng Thái là xã gốc của nghề chạm bạcĐồng Xâm với trên 100 hộ sản xuất năm 2011 doanh thu đạt trên 50 tỷđồng. Bình quân thu nhập của lao động là 2 triệu đồng/tháng, những thánggiáp Tết, thu nhập có người lên tới 4- 5 triệu đồng/tháng, góp phầnkhông nhỏ vào công tác an sinh xã hội và xóa đói giảm nghèo cho nhân dântrong vùng và khu vực lân cận.
Bác Nhiêu,bác Ngoan là hai nghệ nhân còn lại giữ bí quyết của làng chạmĐồng Xâm. Đã bao mùa Tết qua đi và với kinh nghiệm mấy chục năm trongnghề, các bác cho biết năm nào cũng vậy, vào dịp Tết các sản phẩm đồ thờmàu đồng cũng luôn được người tiêu dùng ưa thích bởi cái vẻ cổ kính, uynghiêm của nó mà các bác gọi là "màu của tín ngưỡng."
Những ngày Tết Nguyên đán Nhâm Thìn đang đến gần, người người nhà nhànhộn nhịp chuẩn bị, cầu cho một năm sung túc, đủ đầy và may mắn. Vàngười dân Đồng Xâm cũng vậy, họ đang tất bật, hối hả cho một “vụ mùa”thắng lợi trên vùng đất đã 600 năm tuổi này./.
Lê Sơn (TTXVN/Vietnam+)