Nghệ An là tỉnh có nhiều di tích lịch sử văn hóavà danh lam thắng cảnh. Cứ vào mùa lễ hội đầu năm và cuối năm âm lịch, nguồncông đức ở các di tích trên địa bàn tỉnh luôn chiếm tỷ lệ cao.
Bởi vậy, Nghệ An cũng là tỉnh đầu tiên của cả nước ban hành Quy định tiếpnhận, quản lý, sử dụng nguồn công đức ở các di tích lịch sử văn hóa trên địabàn.
Việc làm này nhằm khai thác quản lý và sử dụng nguồn công đức ở các ditích lịch sử văn hóa và danh thắng vào nề nếp, sử dụng đúng mục đích, có hiệuquả, qua đó tạo lòng tin cho người công đức.
Quyết định là vậy, thế nhưng trên thực tế một số di tích đã sử dụng tiềncông đức không đúng với mục đích của nó.
Bài 1: Công đức... “khoán”
Công đức được xã “khoán trắng” mỗi năm là 600 triệu đồng, thực tế này đangdiễn ra tại di tích đền ông Hoàng Mười, xã Hưng Thịnh, huyện Hưng Nguyên, tỉnhNghệ An.
Từ xưa, đức thánh minh (tức ông Hoàng Mười) đã tồn tại trong đời sốngtâm linh của người dân xứ Nghệ.
Hơn nữa, đền ông Hoàng Mười lại nằm ở vị trí có cảnh quan đẹp, gắn vớikhu du lịch lâm viên Núi Quyết nên thu hút đông đảo du khách tìm về thắp hươngvà vãn cảnh đền. Cũng vì thế mà nguồn công đức hàng năm ở di tích này là khônghề nhỏ.
Theo Ban Quản lý di tích đền Hoàng Mười, riêng năm 2011 di tích này tiếpnhận nguồn công đức bằng tiền mặt là 1,7 tỷ đồng và tiếp nhận bằng hiện vật côngtrình là 600 triệu đồng.
Tuy nhiên, ông Nguyễn Xuân Thủy - Trưởng phòng văn hóa huyện Hưng Nguyênlại cho rằng số lượng nguồn công đức bằng tiền mặt như trên là chưa đúng.
Trênthực tế, rất nhiều trường hợp viết phiếu công đức nhưng họ lại không bỏ tiền vàohòm công đức mà đưa trực tiếp cho người viết phiếu. Cũng có những trường hợp đưa tiền trực tiếp cho người trong Ban quản lý đền để cung tiến cây cảnh haytượng pháp và đồ tế khí trong đền mà không cần ghi sổ sách.
“Thường những người này là đại gia, đóng góp từ vài triệu đến hàng chụctriệu đồng nhưng số tiền này vẫn nằm ngoài công đức, chúng tôi không quản lýđược. Trước đây, huyện Hưng Nguyên, xã Hưng Thịnh cũng quản lý nguồn công đứcbằng cách mở hòm công đức và số phiếu công đức được phát ra song nguồn thu khôngđược bao nhiêu. Trong khi đó, huyện lại không có cán bộ biên chế để cắm chốt tạiđền để giám sát, quản lý. Bởi thế, chúng tôi mới nghĩ ra cách 'khoán' công đứccho đền Hoàng Mười,” ông Thủy nói.
Ông Thủy cũng giải thích rằng, việc “khoán” công đức này sẽ mang lạihai “lợi ích,” đó là số tiền nằm ngoài nguồn công đức đó sẽ không vào được túicủa cá nhân như trước mà trái lại sẽ kích thích những người trong Ban quản lýđền tiếp đón du khách niềm nở hơn, nhiệt tình hơn để thu hút du khách đến vớiđền.
Minh chứng cho sự thành công của việc “khoán” này là từ khi thực hiện“khoán” công đức đến nay thì số tiền vượt khoán của đền Hoàng Mười vẫn còn dưkhá nhiều.
Năm 2012, huyện, xã tiếp tục thực hiện “khoán” công đức cho đền Hoàng Mườilà 900 triệu đồng. “Khi đưa ra mức khoán này không thấy sự phản hồi từ Ban quảnlý đền Hoàng Mười. Chứng tỏ, với mức khoán này đền vẫn chấp nhận được. Chúngtôi sẽ thực hiện giải pháp này trong năm nay, còn sang năm chúng tôi sẽ thựchiện giải pháp khác khả thi hơn,” ông Thủy cho biết.
Cách quản lý nguồn công đức đã khó, cách sử dụng nguồn công đức đó chođúng mục đích lại khó hơn nhiều lần.
Trong Quyết định 195/QĐ.UBND.VXBan hành Quy định tiếp nhận, sử dụng nguồn công đức ở các di tích lịch sử vănhóa trên địa bàn Nghệ An thì trích 65% nguồn công đức bằng tiền mặt, 100% hiệnvật, sức lao động để tu sửa, tôn tạo di tích theo quy định của Luật Di sản vănhóa và cấp có thẩm quyền quyết định (gửi vào kho bạc); trích 35% nguồn công đứcbằng tiền mặt cho lễ nghi, khánh tiết, điện nước, tuyên truyền, quảng cáo, tổchức lễ hội, tiền lương đội ngũ bảo vệ, quản lý di tích.
Quy định khá rõ ràng, thế nhưng ở một số di tích, nguồn công đức đã bịbiến thành công cụ phục vụ cho mục đích khác. Đơn cử ở đền Cờn thì nguồn thucông đức trở thành một khoản thu cho ngân sách xã Quỳnh Phương. Năm 2011, xãđược huyện giao chỉ tiêu thu từ 35% nguồn công đức của đền là 1,1 tỷ đồng.
“Vì không có văn bản hướng dẫn thu-chi rõ ràng, còn nếu tự xã thu-chi thìsai phạm, thế nên được cán bộ tài chính huyện hướng dẫn là nộp vào ngân sáchxã,” Chủ tịch xã Quỳnh Phương giải thích.
Riêng năm 2012, huyện Quỳnh Lưu giao chỉ tiêu thu ngân sách xã cho Ủy banNhân dân xã Quỳnh Phương (bao gồm cả 35% trích từ nguồn công đức của đền Cờn) là1,6 tỷ đồng.
Bất bình về chỉ tiêu được giao quá cao này, ông Nguyễn Văn Châu, Chủ tịchxã Quỳnh Phương đề nghị Sở Tài chính, Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch phải hướngdẫn cụ thể cách thu-chi trong 35% trích từ nguồn công đức. Đồng thời kiến nghịhuyện Quỳnh Lưu không nên đưa thu phí và lệ phí hàng năm giao cho xã như hiệnnay. “Với cách giao khoán này chẳng khác nào đẩy xã vào thế bí,” ông Châu trìnhbày thêm.
Năm 2011, đền Cờn tiếp nhận công đức bằng tiền mặt là 4,4 tỷ đồng, tiếpnhận bằng công trình là 320 triệu đồng.
Điều đáng nói, tổng số nguồn công đứcbằng tiền mặt này chính quyền địa phương, Ban quản lý đền không giành trọn 65%(như QĐ 195) để gửi vào kho bạc nhằm phục vụ cho công tác tôn tạo, tu sửa khicần thiết mà đã sử dụng một phần trong 65% này để phục vụ an sinh xã hội như xâydựng trường học, làm đường cho người dân địa phương.
Tiền công đức ở di tích nàychi cho lễ nghi, lễ hội quá lớn (40%), trong khi đó tu sửa chỉ chi 20% mà đềnCờn lại đang rất cần phục hồi các công trình như hạ điện, trung điện.
Khảo sát thêm ở một số di tích, số tiền mặt thu được từ nguồn công đức đãđược xã và tổ bảo vệ chi tiêu trực tiếp không qua sự quản lý của tài chính nhưluật ngân sách quy định gọi là tự chi. Hay ở một số di tích khác, do không cónguồn kinh phí từ trên để tổ chức lễ hội nên số tiền chi cho việc ăn uống, tiếpkhách trong dịp lễ hội đều được trích từ nguồn công đức.
Muôn vẻ cách quản lý và sử dụng nguồn công đức, nhưng với công đức...“khoán” như cách làm của xã Hưng Thịnh, huyện Hưng Nguyên và xã Quỳnh Phương,huyện Quỳnh Lưu đã làm sai lệch bản chất tâm linh, linh thiêng nơi đền, chùa.
Ông Phan Văn Hùng, Phó Ban Quản lý di tích và danh thắng tỉnh Nghệ An chorằng: “Làm sao biết được năm nay đền thu được bao nhiêu mà lại khoán? Vì bịkhoán nên các di tích buộc phải nghĩ ra nhiều trò thương mại hóa để cho đủkhoán, và khi đủ khoán rồi thì làm sao để tiếp tục vượt khoán? Cứ như thế saiphạm nối tiếp sai phạm làm cho nguồn công đức bị biến tướng đi, lòng tin củangười công đức cũng bị giảm sút”./.
Bởi vậy, Nghệ An cũng là tỉnh đầu tiên của cả nước ban hành Quy định tiếpnhận, quản lý, sử dụng nguồn công đức ở các di tích lịch sử văn hóa trên địabàn.
Việc làm này nhằm khai thác quản lý và sử dụng nguồn công đức ở các ditích lịch sử văn hóa và danh thắng vào nề nếp, sử dụng đúng mục đích, có hiệuquả, qua đó tạo lòng tin cho người công đức.
Quyết định là vậy, thế nhưng trên thực tế một số di tích đã sử dụng tiềncông đức không đúng với mục đích của nó.
Bài 1: Công đức... “khoán”
Công đức được xã “khoán trắng” mỗi năm là 600 triệu đồng, thực tế này đangdiễn ra tại di tích đền ông Hoàng Mười, xã Hưng Thịnh, huyện Hưng Nguyên, tỉnhNghệ An.
Từ xưa, đức thánh minh (tức ông Hoàng Mười) đã tồn tại trong đời sốngtâm linh của người dân xứ Nghệ.
Hơn nữa, đền ông Hoàng Mười lại nằm ở vị trí có cảnh quan đẹp, gắn vớikhu du lịch lâm viên Núi Quyết nên thu hút đông đảo du khách tìm về thắp hươngvà vãn cảnh đền. Cũng vì thế mà nguồn công đức hàng năm ở di tích này là khônghề nhỏ.
Theo Ban Quản lý di tích đền Hoàng Mười, riêng năm 2011 di tích này tiếpnhận nguồn công đức bằng tiền mặt là 1,7 tỷ đồng và tiếp nhận bằng hiện vật côngtrình là 600 triệu đồng.
Tuy nhiên, ông Nguyễn Xuân Thủy - Trưởng phòng văn hóa huyện Hưng Nguyênlại cho rằng số lượng nguồn công đức bằng tiền mặt như trên là chưa đúng.
Trênthực tế, rất nhiều trường hợp viết phiếu công đức nhưng họ lại không bỏ tiền vàohòm công đức mà đưa trực tiếp cho người viết phiếu. Cũng có những trường hợp đưa tiền trực tiếp cho người trong Ban quản lý đền để cung tiến cây cảnh haytượng pháp và đồ tế khí trong đền mà không cần ghi sổ sách.
“Thường những người này là đại gia, đóng góp từ vài triệu đến hàng chụctriệu đồng nhưng số tiền này vẫn nằm ngoài công đức, chúng tôi không quản lýđược. Trước đây, huyện Hưng Nguyên, xã Hưng Thịnh cũng quản lý nguồn công đứcbằng cách mở hòm công đức và số phiếu công đức được phát ra song nguồn thu khôngđược bao nhiêu. Trong khi đó, huyện lại không có cán bộ biên chế để cắm chốt tạiđền để giám sát, quản lý. Bởi thế, chúng tôi mới nghĩ ra cách 'khoán' công đứccho đền Hoàng Mười,” ông Thủy nói.
Ông Thủy cũng giải thích rằng, việc “khoán” công đức này sẽ mang lạihai “lợi ích,” đó là số tiền nằm ngoài nguồn công đức đó sẽ không vào được túicủa cá nhân như trước mà trái lại sẽ kích thích những người trong Ban quản lýđền tiếp đón du khách niềm nở hơn, nhiệt tình hơn để thu hút du khách đến vớiđền.
Minh chứng cho sự thành công của việc “khoán” này là từ khi thực hiện“khoán” công đức đến nay thì số tiền vượt khoán của đền Hoàng Mười vẫn còn dưkhá nhiều.
Năm 2012, huyện, xã tiếp tục thực hiện “khoán” công đức cho đền Hoàng Mườilà 900 triệu đồng. “Khi đưa ra mức khoán này không thấy sự phản hồi từ Ban quảnlý đền Hoàng Mười. Chứng tỏ, với mức khoán này đền vẫn chấp nhận được. Chúngtôi sẽ thực hiện giải pháp này trong năm nay, còn sang năm chúng tôi sẽ thựchiện giải pháp khác khả thi hơn,” ông Thủy cho biết.
Cách quản lý nguồn công đức đã khó, cách sử dụng nguồn công đức đó chođúng mục đích lại khó hơn nhiều lần.
Trong Quyết định 195/QĐ.UBND.VXBan hành Quy định tiếp nhận, sử dụng nguồn công đức ở các di tích lịch sử vănhóa trên địa bàn Nghệ An thì trích 65% nguồn công đức bằng tiền mặt, 100% hiệnvật, sức lao động để tu sửa, tôn tạo di tích theo quy định của Luật Di sản vănhóa và cấp có thẩm quyền quyết định (gửi vào kho bạc); trích 35% nguồn công đứcbằng tiền mặt cho lễ nghi, khánh tiết, điện nước, tuyên truyền, quảng cáo, tổchức lễ hội, tiền lương đội ngũ bảo vệ, quản lý di tích.
Quy định khá rõ ràng, thế nhưng ở một số di tích, nguồn công đức đã bịbiến thành công cụ phục vụ cho mục đích khác. Đơn cử ở đền Cờn thì nguồn thucông đức trở thành một khoản thu cho ngân sách xã Quỳnh Phương. Năm 2011, xãđược huyện giao chỉ tiêu thu từ 35% nguồn công đức của đền là 1,1 tỷ đồng.
“Vì không có văn bản hướng dẫn thu-chi rõ ràng, còn nếu tự xã thu-chi thìsai phạm, thế nên được cán bộ tài chính huyện hướng dẫn là nộp vào ngân sáchxã,” Chủ tịch xã Quỳnh Phương giải thích.
Riêng năm 2012, huyện Quỳnh Lưu giao chỉ tiêu thu ngân sách xã cho Ủy banNhân dân xã Quỳnh Phương (bao gồm cả 35% trích từ nguồn công đức của đền Cờn) là1,6 tỷ đồng.
Bất bình về chỉ tiêu được giao quá cao này, ông Nguyễn Văn Châu, Chủ tịchxã Quỳnh Phương đề nghị Sở Tài chính, Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch phải hướngdẫn cụ thể cách thu-chi trong 35% trích từ nguồn công đức. Đồng thời kiến nghịhuyện Quỳnh Lưu không nên đưa thu phí và lệ phí hàng năm giao cho xã như hiệnnay. “Với cách giao khoán này chẳng khác nào đẩy xã vào thế bí,” ông Châu trìnhbày thêm.
Năm 2011, đền Cờn tiếp nhận công đức bằng tiền mặt là 4,4 tỷ đồng, tiếpnhận bằng công trình là 320 triệu đồng.
Điều đáng nói, tổng số nguồn công đứcbằng tiền mặt này chính quyền địa phương, Ban quản lý đền không giành trọn 65%(như QĐ 195) để gửi vào kho bạc nhằm phục vụ cho công tác tôn tạo, tu sửa khicần thiết mà đã sử dụng một phần trong 65% này để phục vụ an sinh xã hội như xâydựng trường học, làm đường cho người dân địa phương.
Tiền công đức ở di tích nàychi cho lễ nghi, lễ hội quá lớn (40%), trong khi đó tu sửa chỉ chi 20% mà đềnCờn lại đang rất cần phục hồi các công trình như hạ điện, trung điện.
Khảo sát thêm ở một số di tích, số tiền mặt thu được từ nguồn công đức đãđược xã và tổ bảo vệ chi tiêu trực tiếp không qua sự quản lý của tài chính nhưluật ngân sách quy định gọi là tự chi. Hay ở một số di tích khác, do không cónguồn kinh phí từ trên để tổ chức lễ hội nên số tiền chi cho việc ăn uống, tiếpkhách trong dịp lễ hội đều được trích từ nguồn công đức.
Muôn vẻ cách quản lý và sử dụng nguồn công đức, nhưng với công đức...“khoán” như cách làm của xã Hưng Thịnh, huyện Hưng Nguyên và xã Quỳnh Phương,huyện Quỳnh Lưu đã làm sai lệch bản chất tâm linh, linh thiêng nơi đền, chùa.
Ông Phan Văn Hùng, Phó Ban Quản lý di tích và danh thắng tỉnh Nghệ An chorằng: “Làm sao biết được năm nay đền thu được bao nhiêu mà lại khoán? Vì bịkhoán nên các di tích buộc phải nghĩ ra nhiều trò thương mại hóa để cho đủkhoán, và khi đủ khoán rồi thì làm sao để tiếp tục vượt khoán? Cứ như thế saiphạm nối tiếp sai phạm làm cho nguồn công đức bị biến tướng đi, lòng tin củangười công đức cũng bị giảm sút”./.
Bích Huệ (TTXVN)
