Có sự tăng trưởng ấn tượng về mặt số lượng, khối doanh nghiệp tư nhân đã thể hiện được sức sống mãnh liệt của tinh thần kinh doanh Việt cũng như những tác động lớn từ cải cách về môi trường kinh doanh, đặc biệt thể hiện qua Luật doanh nghiệp (1999 và 2005).
Cùng với thời gian, đặc biệt là trong giai đoạn khủng hoảng kinh tế được coi là “lửa thử vàng” vừa rồi, thành phần kinh tế năng động này đã thể hiện khả năng trụ vững tốt, nhưng sức mạnh bứt phá, khả năng nâng tầm chất lượng thì chưa mạnh mẽ.
Ấn tượng năng động
Một báo cáo nhanh được thực hiện bởi Tổ công tác thi hành Luật doanh nghiệp và Đầu tư, Chương trình phát triển Liên hợp quốc (UNDP) cho thấy, nếu chỉ tính về số doanh nghiệp đã đăng ký kinh doanh, thì từ số lượng khoảng 31.000 doanh nghiệp vào năm 2000, con số này đã nhanh chóng tăng lên 15 lần trong vẻn vẹn 9 năm.
Với hơn 83.000 doanh nghiệp đăng ký kinh doanh mới trong năm 2009, con số doanh nghiệp đã đăng ký kinh doanh khi cộng dồn lại đến tháng 12 năm 2009 được ước tính đạt 460.000 doanh nghiệp.
So sánh với các loại hình doanh nghiệp khác thì khu vực doanh nghiệp tư nhân có số lượng tăng ấn tượng nhất và tạo nên sự tăng trưởng chính về mặt số lượng cho các doanh nghiệp Việt Nam.
Quy mô vốn chủ sở hữu của các doanh nghiệp trong khu vực tư nhân cũng tăng đáng kể. Tổng vốn chủ sở hữu của các doanh nghiệp tư nhân đã tăng 17 lần từ khoảng 38.700 tỷ đồng vào năm 2000 lên tới 657.000 tỷ vào năm 2008. Tính trung bình, vốn chủ sở hữu bình quân một doanh nghiệp dân doanh hiện nay đạt 5,2 tỷ đồng so với 1,2 tỷ đồng vào năm 2000.
Đánh giá một cách toàn diện, việc tăng quy mô vốn chủ sở hữu của các doanh nghiệp trong khu vực tư nhân đã đi kèm với mức tăng rất ấn tượng về doanh thu thuần (tăng gần 16 lần), lợi nhuận (tăng 27 lần), tổng tài sản (tăng 24 lần) trong giai đoạn 2000-2008.
Đặc biệt, tốc độ tăng của tổng tài sản, lợi nhuận đã tăng nhanh hơn rất nhiều so với tốc độ tăng của vốn chủ sở hữu, thể hiện bằng việc nguồn vốn đầu tư của các nhà đầu tư và các cổ đông trong các doanh nghiệp tư nhân đã được sử dụng có hiệu quả.
Về khả năng tạo lợi nhuận, vào năm 2000 tính trung bình một doanh nghiệp tư nhân chỉ có thể tạo ra được khoảng 54 triệu đồng lợi nhuận, thì con số này đã tăng lên gấp năm lần là 258 triệu vào năm 2008.
Ở góc độ một số chỉ số khác, một doanh nghiệp dân doanh hiện nay cũng có mức tài sản trung bình là 14 tỷ đồng và mức doanh thu thuần trung bình là 17 tỷ đồng, tăng hơn rất nhiều so với những năm đầu thập kỷ.
Doanh nghiệp tư nhân là khu vực tạo ra nhiều việc làm, và với việc tăng nhanh về số lượng, đây cũng là khu vực có tốc độ tạo ra việc làm lớn nhất so với các thành phần kinh tế khác.
Vắng bóng doanh nghiệp lớn
Số lượng những doanh nghiệp tư nhân lớn còn quá ít ỏi và các doanh nghiệp quy mô vừa cũng vắng bóng. Trong báo cáo top 500 doanh nghiệp lớn nhất mà VietNam Report và Vietnamnet công bố, vào năm 2009 chỉ có 28,9% trong số các doanh nghiệp này là của khu vực tư nhân.
Con số này có tăng so với mức 24% của năm 2008 nhưng phần lớn sự tăng trưởng này và cả tỷ trọng lớn trong số các doanh nghiệp tư nhân lớn này là nhờ số đáng kể là doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa. Số các doanh nghiệp lớn chỉ rất giới hạn trong một vài tên tuổi quen thuộc như Đồng Tâm, Kinh Đô, Trung Nguyên, Hòa Phát, Hoàng Anh Gia Lai, Saigon Invest, SSI, CMC..
Và trong danh sách 200 doanh nghiệp lớn nhất do UNDP công bố thì chỉ có 17 doanh nghiệp tư nhân. Báo cáo này cũng cho biết số doanh nghiệp tư nhân thực sự lớn lên từ xuất phát ban đầu là doanh nghiệp tư nhân rất hạn chế. Phần lớn trong số 17 doanh nghiệp tư nhân đó là các doanh nghiệp được cổ phần hóa.
Trên thực tế, sự phát triển của doanh nghiệp nhỏ và vừa rất gian nan. Môi trường kinh doanh cũng như những hạn chế về trình độ quản trị, điều hành, vốn, công nghệ... đã khiến cho các doanh nghiệp tư nhân khó có thể nhanh chóng lớn mạnh thành những đầu tàu cho nền kinh tế hoặc cho toàn bộ khu vực tư nhân.
Trong giai đoạn cuộc khủng hoảng kinh tế vừa rồi, những tác động với Việt Nam càng thể hiện sự cần thiết và vai trò của các doanh nghiệp lớn để cung cấp nguồn lực và là chỗ dựa để nhà nước triển khai những chính sách chống khủng hoảng kinh tế.
Các doanh nghiệp này không nhất thiết phải là các doanh nghiệp nhà nước mà cần phải bao gồm cả các doanh nghiệp tư nhân. Tuy nhiên, số lượng các doanh nghiệp tư nhân có thể đảm đương được vai trò đó dường như còn quá hạn chế.
Đã có một số doanh nghiệp tư nhân, bằng nhiều hình thức khác nhau, nỗ lực xây dựng một thương hiệu Việt nhằm được biết tới trên thị trường quốc tế như Hoàng Anh Gia Lai, Trung Nguyên, Phở 24, Sacombank, CAVICO, nhưng để trở thành một tập đoàn đa quốc gia theo đúng nghĩa thì quả là còn một chặng đường gian nan.
Đây cần được coi là một trong những vấn đề chính sách cần được xử lý nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng cũng như vai trò của khu vực doanh nghiệp tư nhân trong nền kinh tế./.
Cùng với thời gian, đặc biệt là trong giai đoạn khủng hoảng kinh tế được coi là “lửa thử vàng” vừa rồi, thành phần kinh tế năng động này đã thể hiện khả năng trụ vững tốt, nhưng sức mạnh bứt phá, khả năng nâng tầm chất lượng thì chưa mạnh mẽ.
Ấn tượng năng động
Một báo cáo nhanh được thực hiện bởi Tổ công tác thi hành Luật doanh nghiệp và Đầu tư, Chương trình phát triển Liên hợp quốc (UNDP) cho thấy, nếu chỉ tính về số doanh nghiệp đã đăng ký kinh doanh, thì từ số lượng khoảng 31.000 doanh nghiệp vào năm 2000, con số này đã nhanh chóng tăng lên 15 lần trong vẻn vẹn 9 năm.
Với hơn 83.000 doanh nghiệp đăng ký kinh doanh mới trong năm 2009, con số doanh nghiệp đã đăng ký kinh doanh khi cộng dồn lại đến tháng 12 năm 2009 được ước tính đạt 460.000 doanh nghiệp.
So sánh với các loại hình doanh nghiệp khác thì khu vực doanh nghiệp tư nhân có số lượng tăng ấn tượng nhất và tạo nên sự tăng trưởng chính về mặt số lượng cho các doanh nghiệp Việt Nam.
Quy mô vốn chủ sở hữu của các doanh nghiệp trong khu vực tư nhân cũng tăng đáng kể. Tổng vốn chủ sở hữu của các doanh nghiệp tư nhân đã tăng 17 lần từ khoảng 38.700 tỷ đồng vào năm 2000 lên tới 657.000 tỷ vào năm 2008. Tính trung bình, vốn chủ sở hữu bình quân một doanh nghiệp dân doanh hiện nay đạt 5,2 tỷ đồng so với 1,2 tỷ đồng vào năm 2000.
Đánh giá một cách toàn diện, việc tăng quy mô vốn chủ sở hữu của các doanh nghiệp trong khu vực tư nhân đã đi kèm với mức tăng rất ấn tượng về doanh thu thuần (tăng gần 16 lần), lợi nhuận (tăng 27 lần), tổng tài sản (tăng 24 lần) trong giai đoạn 2000-2008.
Đặc biệt, tốc độ tăng của tổng tài sản, lợi nhuận đã tăng nhanh hơn rất nhiều so với tốc độ tăng của vốn chủ sở hữu, thể hiện bằng việc nguồn vốn đầu tư của các nhà đầu tư và các cổ đông trong các doanh nghiệp tư nhân đã được sử dụng có hiệu quả.
Về khả năng tạo lợi nhuận, vào năm 2000 tính trung bình một doanh nghiệp tư nhân chỉ có thể tạo ra được khoảng 54 triệu đồng lợi nhuận, thì con số này đã tăng lên gấp năm lần là 258 triệu vào năm 2008.
Ở góc độ một số chỉ số khác, một doanh nghiệp dân doanh hiện nay cũng có mức tài sản trung bình là 14 tỷ đồng và mức doanh thu thuần trung bình là 17 tỷ đồng, tăng hơn rất nhiều so với những năm đầu thập kỷ.
Doanh nghiệp tư nhân là khu vực tạo ra nhiều việc làm, và với việc tăng nhanh về số lượng, đây cũng là khu vực có tốc độ tạo ra việc làm lớn nhất so với các thành phần kinh tế khác.
Vắng bóng doanh nghiệp lớn
Số lượng những doanh nghiệp tư nhân lớn còn quá ít ỏi và các doanh nghiệp quy mô vừa cũng vắng bóng. Trong báo cáo top 500 doanh nghiệp lớn nhất mà VietNam Report và Vietnamnet công bố, vào năm 2009 chỉ có 28,9% trong số các doanh nghiệp này là của khu vực tư nhân.
Con số này có tăng so với mức 24% của năm 2008 nhưng phần lớn sự tăng trưởng này và cả tỷ trọng lớn trong số các doanh nghiệp tư nhân lớn này là nhờ số đáng kể là doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa. Số các doanh nghiệp lớn chỉ rất giới hạn trong một vài tên tuổi quen thuộc như Đồng Tâm, Kinh Đô, Trung Nguyên, Hòa Phát, Hoàng Anh Gia Lai, Saigon Invest, SSI, CMC..
Và trong danh sách 200 doanh nghiệp lớn nhất do UNDP công bố thì chỉ có 17 doanh nghiệp tư nhân. Báo cáo này cũng cho biết số doanh nghiệp tư nhân thực sự lớn lên từ xuất phát ban đầu là doanh nghiệp tư nhân rất hạn chế. Phần lớn trong số 17 doanh nghiệp tư nhân đó là các doanh nghiệp được cổ phần hóa.
Trên thực tế, sự phát triển của doanh nghiệp nhỏ và vừa rất gian nan. Môi trường kinh doanh cũng như những hạn chế về trình độ quản trị, điều hành, vốn, công nghệ... đã khiến cho các doanh nghiệp tư nhân khó có thể nhanh chóng lớn mạnh thành những đầu tàu cho nền kinh tế hoặc cho toàn bộ khu vực tư nhân.
Trong giai đoạn cuộc khủng hoảng kinh tế vừa rồi, những tác động với Việt Nam càng thể hiện sự cần thiết và vai trò của các doanh nghiệp lớn để cung cấp nguồn lực và là chỗ dựa để nhà nước triển khai những chính sách chống khủng hoảng kinh tế.
Các doanh nghiệp này không nhất thiết phải là các doanh nghiệp nhà nước mà cần phải bao gồm cả các doanh nghiệp tư nhân. Tuy nhiên, số lượng các doanh nghiệp tư nhân có thể đảm đương được vai trò đó dường như còn quá hạn chế.
Đã có một số doanh nghiệp tư nhân, bằng nhiều hình thức khác nhau, nỗ lực xây dựng một thương hiệu Việt nhằm được biết tới trên thị trường quốc tế như Hoàng Anh Gia Lai, Trung Nguyên, Phở 24, Sacombank, CAVICO, nhưng để trở thành một tập đoàn đa quốc gia theo đúng nghĩa thì quả là còn một chặng đường gian nan.
Đây cần được coi là một trong những vấn đề chính sách cần được xử lý nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng cũng như vai trò của khu vực doanh nghiệp tư nhân trong nền kinh tế./.
Nguyễn Huyền (Vietnam+)
