Các nhà khoa học, quan chức chính phủ và nông dân đang khôi phục các loại cây trồng bị bỏ quên và tăng năng suất nông nghiệp trong cuộc đua giúp châu Phi thoát khỏi tình trạng thiếu lương thực ngày càng trầm trọng do biến đổi khí hậu.
Nhưng chỉ có số ít quỹ tài trợ và hầu như không có nguồn vốn tư nhân nào hỗ trợ cho các nông dân, những người sản xuất ra phần lớn lương thực của lục địa.
Nhiệt độ tăng cao đồng nghĩa phần lớn khu vực châu Phi đang phải vật lộn giữa hạn hán ngày càng nghiêm trọng và những cơn bão dữ dội xảy ra thường xuyên hơn, đe dọa nguồn lương thực thiết yếu cho hàng trăm triệu người.
Quỹ Tiền tệ Quốc tế cho biết nền nhiệt tăng 1 độ C tương ứng với việc giảm 3% sản lượng nông nghiệp ở các nước đang phát triển. Cơ quan này dự báo năng suất cây trồng ở châu Phi cận Sahara sẽ giảm từ 5-17% vào năm 2050, mặc dù dân số tăng nhanh.
Enock Chikava, Giám đốc tạm quyền Quỹ Bill và Melinda Gates cho biết tăng năng suất vật nuôi và cây trồng ở châu Phi là một trong những biện pháp dễ dàng nhất để cắt giảm khí thải, bảo vệ môi trường sống của động vật hoang dã và giúp đỡ nông dân.
Nhưng chỉ có 1,7% nguồn tài chính khí hậu toàn cầu dùng để hỗ trợ các nông dân sản xuất quy mô nhỏ, những người sản xuất khoảng 80% lương thực ở châu Phi và châu Á.
Trong khi các quốc gia giàu có cam kết cung cấp 100 tỷ USD hàng năm để giúp các nước đang phát triển đạt được những mục tiêu về khí hậu, các nhà lãnh đạo châu Phi họp tại COP28 ở Dubai cho biết họ muốn tăng đáng kể nguồn tài trợ cho nông dân.
Sáng kiến Chính sách Khí hậu, theo dõi hoạt động tài trợ khí hậu toàn cầu, cho biết hơn 95% nguồn tài trợ hiện nay dành cho các dự án tập trung vào năng lượng tái tạo, xe điện và cải thiện hiệu quả năng lượng.
Trong khi đó, Chương trình Lương thực Thế giới của Liên hợp quốc cho biết 170 triệu người ở khu vực châu Phi cận Sahara phải đối mặt với nạn đói trầm trọng trong năm nay.
Đông Phi vừa trải qua đợt hạn hán tồi tệ nhất trong 40 năm qua, và những vùng đất đầy nắng giờ đây bị ngập sau trận lũ lụt tồi tệ nhất trong một thế kỷ qua.
Theo tổ chức Yale Climate Connections, trong số 30 sự kiện khí hậu nguy hiểm nhất từ trước đến nay ở châu Phi, có 6 sự kiện đã xảy ra trong hai năm qua.
Do biến đổi khí hậu, những cây trồng nhạy cảm như lúa mỳ, lúa gạo và ngô thường không thể sinh trưởng trong những điều kiện khắc nghiệt.
COP28: Các nước đang phát triển cần 160 tỷ USD để thích ứng biến đổi khí hậu
Bộ trưởng Môi trường Ai Cập cho biết nguồn vốn cần thiết để các nước đang phát triển thực hiện cam kết đến năm 2030 là gần 6.000 tỷ USD tuy nhiên nguồn vốn hầu như không vượt quá 100 tỷ USD mỗi năm.
Tại Nigeria, nông dân đang trồng thử nghiệm các dạng sắn mới - loại cây trồng chủ yếu cho 300 triệu người. Rễ cây mập mạp có khả năng chịu hạn tốt hơn nhiều so với các loại cây chủ lực khác, nhưng các cơn bão mạnh và nhiệt độ cao hơn khiến sắn dễ bị thối rữa và sâu bệnh.
Tuy nhiên, có rất ít nguồn vốn hoặc sự quan tâm dành cho cây sắn - vốn không được tiêu thụ phổ biến bên ngoài lục địa Đen - trong khi Ngân hàng Phát triển châu Phi đã dành 1 tỷ USD để thúc đẩy sản xuất lúa mỳ có khả năng sinh trưởng kém hơn trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt.
Các dự án khác đang được tiến hành: cung cấp bảo hiểm cho các khoản thanh toán, liên kết dữ liệu thời tiết của NASA cho người chăn nuôi; cảnh báo thời tiết được gửi qua điện thoại di động cho nông dân; và quan tâm đến những loại cây trồng khỏe mạnh nhưng bị lãng quên.
Nhóm Tư vấn về Nghiên cứu Nông nghiệp Quốc tế (CGIAR), một mạng lưới đổi mới toàn cầu, đang thiết lập các ngân hàng gene và lai tạo các giống có năng suất cao hơn từ các loại cây trồng truyền thống ở vùng đất khô hạn như lúa miến (bo bo), kê và đậu bồ câu.
Nhưng thời gian có thể không còn nhiều. Hameed Nuru, Giám đốc Văn phòng Liên minh châu Phi của Chương trình Lương thực Thế giới, cho biết thời tiết khắc nghiệt thường gây ra xung đột, khi mọi người tranh giành nước, đất canh tác và chăn thả gia súc hoặc tham gia các nhóm vũ trang để sinh tồn hoặc tiếp cận nguồn thực phẩm.
Nạn đói cũng gây ra bất ổn chính trị khi dân chúng quay cuồng vì lạm phát và nạn đói tập hợp lại để yêu cầu thay đổi chính quyền.
CGIAR cảnh báo nếu thế giới ấm hơn 2 độ C, sẽ có thêm 189 triệu người bị đói. Ở mức ấm hơn 4 độ C, con số đó sẽ là 1,8 tỷ. Nhiệt độ toàn cầu lần đầu tiên phá vỡ rào cản 2 độ vào tháng 11./.
