Hải quân Colombia trưng bày số cocaine thu giữ tại Turbo, khu vực Uraba, Colombia. (Nguồn: AFP/TTXVN) Tạp chí IPG đưa tin đại dịch viêm đường hô hấp cấp do chủng mới của virus corona gây ra (COVID-19) đang làm thay đổi cán cân quyền lực trên toàn thế giới, ngay cả trong thế giới ngầm của các tổ chức tội phạm.
Việc các quốc gia đóng cửa biên giới, hạn chế hoạt động du lịch và giao thông hàng không đã tạo ra những mối đe dọa đối với các nhóm và tổ chức tội phạm thông qua việc phá vỡ chuỗi liên kết quốc tế của chúng.
Hoạt động sản xuất, kinh doanh của các băng đảng ma túy gặp khó khăn và thua lỗ. Việc nhập khẩu các thành phần hóa học cần thiết từ Trung Quốc cho việc sản xuất ma túy bị gián đoạn.
Các hành vi như vận chuyển lậu ma túy, mua chuộc các quan chức, lực lượng có trách nhiệm trong phòng chống ma túy… không thực hiện được trước các biện pháp phòng chống đại dịch COVID-19 của chính phủ các nước.
[Đức trấn áp các đối tượng phát ngôn thù địch trên Internet]
Mặc dù vậy, các tổ chức tội phạm vẫn “sống khỏe,” thậm chí chúng còn không ngừng gia tăng ảnh hưởng của mình.
Kể từ khi lệnh giới nghiêm được áp đặt, ở một số quốc gia Mỹ Latinh và Caribe, tỷ lệ các vụ giết người giảm đáng kể so với trước đó. Đây thực sự là tin tốt cho các nước trong khu vực.
Nhưng sự suy giảm này xuất phát từ các lệnh giới nghiêm được áp đặt tạm thời, nên nó không có tính bền vững lâu dài.
Ở Colombia thì ngược lại, các nhóm tội phạm có vũ trang thậm chí còn tận dụng quy định hạn chế người dân đi lại để tiến hành hoạt động phạm tội: kể từ khi đại dịch bắt đầu đã có 28 cuộc tấn công vào các nhà hoạt động nhân quyền.
Cuộc đàn áp và giết hại các nhà hoạt động này không mới ở Colombia, nhưng trong điều kiện đại dịch, những tên tội phạm lợi dụng chính các hạn chế đi lại và tấn công nạn nhân ngay tại nhà của họ.
Mặt khác, các đối tượng phạm tội, các nhóm và tổ chức tội phạm đã nhanh chóng tận dụng cơ hội để tồn tại và phát triển thông qua việc đổi mới hoạt động và gia tăng mức độ thích ứng với những thay đổi của xã hội.
Thậm chí, chúng còn khéo léo sử dụng giai đoạn khủng hoảng hiện nay để nâng cao hình ảnh, vị thế của mình; thể hiện là những nhà hảo tâm, luôn sẵn sàng giúp đỡ người khác, từ đó củng cố cấu trúc quyền lực của chúng tại địa phương. Tội phạm có tổ chức được dự báo sẽ hưởng lợi từ cuộc khủng hoảng COVID-19 trong thời gian dài.
Khả năng thích ứng nhanh chóng và hiệu quả là đặc điểm nổi bật của các băng đảng tội phạm. Ý đồ tăng cường các hoạt động kinh doanh của chúng thể hiện rõ trong đại dịch COVID-19, ví dụ, thông qua việc đánh cắp và buôn bán các vật tư y tế như khẩu trang, thuốc sát khuẩn, khử trùng và các mẫu test xét nghiệm COVID-19.
Việc sản xuất các chất khử trùng “dởm” và buôn bán các loại thuốc điều trị virus SARS-CoV-2 cũng cho thấy điều này. Đối với việc buôn bán ma túy, bọn tội phạm đã sáng tạo ra nhiều chiêu thức mới, ví dụ thông qua dịch vụ giao hàng tận nhà.
Các tuyến đường buôn lậu ma túy mới cũng nhanh chóng được xác định hoặc hồi sinh như tuyến đường qua khu vực rừng rậm từ miền bắc Colombia đến Panama.
Các tổ chức tội phạm đã nhanh chóng hướng sự chú ý đến những người dân bị thiệt hại nặng về kinh tế hoặc cảm thấy bất an trong đại dịch.
Ví dụ, ở một số nước Mỹ Latinh, các tổ chức tội phạm và băng đảng ma túy đã đưa ra những chương trình viện trợ không chính thức để trợ giúp những người bị thiệt hại nặng về kinh tế do đại dịch gây ra nhưng không nhận được hoặc nhận được rất ít sự giúp đỡ từ chính quyền.
Trên Internet có nhiều bức ảnh về các thùng đựng thực phẩm và vật dụng hàng ngày mà các băng đảng ma túy ở Mexico phân phát cho cư dân.
Tại một số vùng của Italy, các tổ chức mafia cung cấp hỗ trợ tài chính cho các công ty và nhà hàng gặp khó khăn về kinh tế do đại dịch COVID-19 gây ra. Ở Naples và Palermo, mafia cung cấp hàng hóa trực tiếp đến tận nhà dân.
Bằng cách này, các tổ chức tội phạm nhận được sự biết ơn của những người dân gặp khó khăn do các biện pháp dãn cách xã hội mà chính quyền áp đặt.
Tuy nhiên, các tổ chức tội phạm đã nhanh chóng sử dụng việc mua sắm thực phẩm cung cấp cho người dân làm “bình phong” che đậy hoạt động buôn bán ma túy ngầm của chúng.
Tại Mexico, Brazil và El Salvador, các băng đảng ma túy và tổ chức tội phạm tiến hành áp đặt các lệnh giới nghiêm và tuyên bố rằng lệnh này để bảo vệ người dân trước đại dịch.
Tại Nhật Bản, tổ chức tội phạm Yakuza cũng sử dụng cơ hội từ đại dịch để gia tăng vị thế xã hội bằng cách tặng khẩu trang, chất khử trùng, giấy vệ sinh cho các hiệu thuốc và cơ sở trông giữ trẻ.
Sự trợ giúp từ các băng đảng tội phạm có tổ chức có tác dụng ở nhiều cấp độ.
Theo nghiên cứu, các băng đảng như vậy có khả năng thích ứng tốt và đóng một vai trò nhất định trong cộng đồng. Chúng coi mình là người bảo vệ người dân địa phương cũng như đóng vai là nhà cung cấp việc làm, sự trợ giúp cần thiết.
Ngoài ra, chúng còn đóng vai người thực thi pháp luật và đưa ra phán quyết (như quan tòa) trong các hệ thống pháp lý không chính thức. Khi các băng đảng tội phạm nắm bắt được cơ hội và đứng ra “chăm sóc,” “bảo vệ” cộng đồng, điều này cũng có nghĩa là nhà nước và chính quyền địa phương đã thể hiện sự yếu kém, thất bại trong hoạt động của mình.
Tuy nhiên, trong phần lớn các trường hợp, các băng đảng tội phạm, mafia không “lãnh đạo xã hội” thay các cơ quan công quyền.
Thay vào đó, chúng hành động trong một mối quan hệ phức tạp, đan xen với các cơ quan này.
Thậm chí cũng có thể nói rằng trong trường hợp này, giữa tội phạm và các cơ quan công quyền có sự đồng lõa, có mối quan hệ cộng sinh với nhau, cùng tồn tại và hợp tác dưới nhiều hình thức khác nhau mà trường hợp của Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro là một ví dụ.
Chính việc ông Jair Bolsonaro luôn coi nhẹ những nguy cơ từ đại dịch COVID-19 đã tạo điều kiện thuận lợi cho các băng đảng tội phạm ở nước này tận dụng cơ hội tăng cường hoạt động.
Trong một số trường hợp khác, các tổ chức tội phạm cũng thực hiện tốt mệnh lệnh của chính phủ, thể hiện là những nhà hảo tâm thực sự, mang đến sự giúp đỡ cần thiết cho những người gặp khó khăn, có đóng góp tích cực cùng các chính phủ trong phòng chống đại dịch.
Các tổ chức tội phạm và băng đảng ma túy đang được hưởng lợi từ cuộc khủng hoảng hiện nay.
Đầu tiên, việc chúng tự đổi mới, thúc đẩy hoạt động kinh doanh sẽ tạo ra cơ hội để khai thác các nguồn thu nhập mới - điều này có thể diễn ra trong dài hạn.
Tiếp đó, một cuộc khủng hoảng kinh tế-xã hội cũng sẽ tạo thuận lợi cho các băng nhóm tội phạm có tổ chức thông qua sự bất mãn và thất vọng của dân chúng. Tổ chức tội phạm thể hiện mình là đồng minh của người dân địa phương, từ đó hợp thức hóa vai trò của mình như là đại diện hợp pháp của người dân.
Chúng cố gắng tập hợp những người thất nghiệp, người yếu thế lại, đưa họ vào hoạt động trong hệ thống của chúng.
Trong một số trường hợp, các tổ chức tội phạm cũng đóng vai trò như người sử dụng lao động - ngoài cung cấp những công việc đa dạng trong lĩnh vực buôn bán ma túy, mại dâm hoặc tống tiền, chúng còn có thể cung cấp những việc làm khác như công việc phục vụ trong các tổ chức phi chính phủ hoặc lao động chân tay tại các công ty xây dựng, hầm mỏ.
Các tổ chức tội phạm cũng tận dụng cơ hội từ đại dịch để lôi kéo người dân địa phương vào mối quan hệ phụ thuộc vào chúng.
Việc bảo vệ dân chúng, phân phối thực phẩm, hàng cứu trợ, cung cấp tài chính cho người dân, doanh nghiệp... do chúng thực hiện không nên được hiểu chỉ là những sự giúp đỡ đơn thuần. Những hoạt động đó đều nằm trong mưu đồ của tổ chức tội phạm. Sau đó, những người đã nhận “ân huệ” của tội phạm sẽ phải phụ thuộc vào chúng.
Việc các tổ chức tội phạm thể hiện sự sẵn sàng giúp đỡ người dân, doanh nghiệp trong giai đoạn khó khăn cũng sẽ làm tăng vị thế xã hội, quảng bá hình ảnh của chúng trong mắt người dân.
Từ đó các băng đảng này dễ dàng nhận được sự ủng hộ của người dân, dễ dàng tuyển lựa thành viên mới và che giấu hoạt động phạm tội của chúng.
Quyền lực của tội phạm dựa trên nỗi sợ hãi, sự đe dọa sử dụng bạo lực và sự tham gia đông đảo của dân chúng trong việc bảo vệ chính các tổ chức tội phạm, sẽ làm cho chúng có thể tăng cường hoạt động mà không bị cản trở.
Chúng tạo nên một mạng lưới các mối quan hệ phụ thuộc chặt chẽ lẫn nhau, giữa người dân và tổ chức tội phạm. Từ đó ngay những công dân bình thường cũng có thể trở thành đồng phạm với tổ chức tội phạm, phục vụ hoạt động của chúng.
Bởi vậy, khi các tổ chức tội phạm, băng đảng mafia hay băng đảng ma túy ra tay giúp đỡ người dân và doanh nghiệp gặp khó khăn trong đại dịch, đó chính là hành động của những con sói đội lốt cừu non./.
