Nhân viên đăng kiểm tiến hành quy trình kiểm định xe cơ giới. (Ảnh: PV/Vietnam+) Thời gian qua, hoạt động của các trung tâm đăng kiểm đã bộc lộ những tồn tại, bất cập, thậm chí các tổ chức, cá nhân đã lợi dụng các kẽ hở pháp luật để thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật, không chấp hành quy trình, quy định.
Chỉ học hết lớp 3 cũng làm... Giám đốc Trung tâm Đăng kiểm
Sự việc ông Hồ Hữu Tài, Giám đốc Trung tâm Đăng kiểm 50-17D Nhà Bè (Thành phố Hồ Chí Minh) chỉ mới học hết lớp 3 thực sự là một câu chuyện bi hài, khó có thể chấp nhận được.
Ông Nguyễn Văn Thanh, chuyên gia giao thông, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ôtô Việt Nam cho rằng ở cương vị giám đốc điều hành một trung tâm đăng kiểm, yêu cầu đặt ra là phải có trình độ hiểu biết nhất định. Bởi lẽ, có trình độ mới chỉ đạo được người khác, mới điều hành được công việc diễn ra tại trung tâm. Do đó, phải xem xét trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước trong vụ việc này.
Đăng kiểm là lĩnh vực rất quan trọng, liên quan trực tiếp đến tính mạng con người và an toàn giao thông. Việc chỉ quy định tiêu chuẩn đối với lãnh đạo trung tâm đăng kiểm là người ký giấy chứng nhận kiểm định mà không bao gồm vị trí giám đốc như ông Hồ Hữu Tài cho thấy một kẽ hở rất lớn của pháp luật.
Không chỉ vậy, việc bỏ quy định các đơn vị đăng kiểm xây dựng và thành lập mới phải tuân thủ quy hoạch mạng lưới các đơn vị đăng kiểm sau khi Nghị định số 139/2018/NĐ-CP ngày 8/10/2018 của Chính phủ (Nghị định 139) quy định về kinh doanh dịch vụ kiểm định xe cơ giới ra đời, đã dẫn đến sự gia tăng nhanh chóng các đơn vị đăng kiểm xe cơ giới, từ đó xuất hiện cạnh tranh gay gắt, không lành mạnh giữa các đơn vị để thu hút khách hàng.
Luật sư Lê Cao Cường, Giám đốc Công ty Luật trách nhiệm hữu hạn Một thành viên An Viên (Đoàn luật sư Hà Nội) cho rằng một số đơn vị đã có những hành vi thực hiện sai tiêu chuẩn, quy chuẩn, quy định, bỏ nội dung, hạng mục kiểm tra, thực hiện các hành vi giả mạo trong việc kiểm định xe cơ giới, vi phạm pháp luật hình sự.
"Mặt khác, các doanh nghiệp, chủ đầu tư đều có nhu cầu nhanh chóng thu hồi vốn và có lợi nhuận nên chỉ quan tâm đầu tư thành lập đơn vị đăng kiểm xe cơ giới tại những khu vực đô thị của các tỉnh, thành phố lớn, nơi có nhiều phương tiện hoạt động. Do đó, mật độ xây dựng các đơn vị đăng kiểm tại các khu vực đô thị rất cao, trong khi tại vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo có ít xe hơn thì không có, hoặc rất ít đơn vị đăng kiểm được thành lập. Việc kiểm định phương tiện của người dân, doanh nghiệp vẫn phải đi xa, tốn thời gian, chi phí," luật sư Lê Cao Cường phân tích.
Cũng theo luật sư Lê Cao Cường, đăng kiểm viên là người làm thuê tại các đơn vị đăng kiểm tư nhân, do đó, chịu ảnh hưởng bởi các chủ đầu tư, không còn tính độc lập trong kiểm tra, đánh giá, xác nhận kết quả kiểm định. Ngoài ra, để giảm chi phí, các chủ đầu tư thường chỉ thuê các đăng kiểm viên mới, thiếu kinh nghiệm trong kiểm định xe cơ giới dẫn đến chất lượng nguồn nhân lực tại các đơn vị đăng kiểm xã hội hóa có nhiều hạn chế.
Cùng với đó, nhận thức của chủ xe, lái xe chưa cao, vẫn còn tâm lý muốn các đơn vị đăng kiểm bỏ qua các lỗi, khiếm khuyết về an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường của phương tiện nên đã có các hành vi tác động, hối lộ, tặng quà, đồng lõa với các hành vi tiêu cực để các đơn vị đăng kiểm bỏ qua…Thậm chí, có một số trường hợp, một chủ đầu tư hoặc một doanh nghiệp đứng ra thành lập nhiều đơn vị đăng kiểm xe cơ giới, sau đó thực hiện luân chuyển nhân sự thường xuyên.
Có trường hợp đăng kiểm viên của đơn vị này lại tham gia đầu tư thành lập đơn vị đăng kiểm khác với vai trò chủ đầu tư, dẫn đến khó kiểm soát các điều kiện hoạt động, không rõ vai trò, trách nhiệm của lãnh đạo, đăng kiểm viên và nhân viên nghiệp vụ. Có trường hợp đăng kiểm viên không làm việc tại đơn vị nhưng chủ đầu tư vẫn khai báo và giả mạo chữ ký của đăng kiểm viên để ký xác nhận vào các bảng phân công nhiệm vụ, xác nhận kết quả kiểm tra…
[Lập Tổ công tác kiểm tra trung tâm đăng kiểm cả nước từ ngày 1/1/2023]
Trong diễn biến mới nhất liên quan đến việc mở rộng điều tra các vụ án "Môi giới hối lộ", "Đưa hối lộ", "Nhận hối lộ" và "Giả mạo trong công tác" xảy ra tại các Trung tâm đăng kiểm trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh, Long An, Tiền Giang, Sóc Trăng, Đồng Tháp, Bến Tre, ngày 5/1/2023, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an Thành phố Hồ Chí Minh đã có các quyết định tố tụng tiếp theo.
Công an ra quyết định khởi tố bị can, lệnh bắt bị can để tạm giam, lệnh khám xét chỗ ở đối với một số cán bộ của Cục Đăng kiểm Việt Nam, gồm: Trần Anh Quân, Quyền Trưởng phòng kiểm định xe cơ giới; Đặng Trần Khanh, Phó Trưởng phòng kiểm định xe cơ giới; Phạm Đức Ngọc, chuyên viên Phòng Kiểm định xe cơ giới về tội nhận hối lộ.
Thời gian qua, cả nước đã có hơn 80 cá nhân vi phạm bị bắt giữ hoặc tạm giam để điều tra trong vụ án: "Môi giới hối lộ," "Đưa hối lộ," "Nhận hối lộ" và "Giả mạo trong công tác" xảy ra tại các Trung tâm đăng kiểm trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh, Long An, Tiền Giang, Sóc Trăng, Đồng Tháp, Bến Tre, Bắc Ninh và Bắc Giang…
Ngày 11/1, Công an Thành phố Hồ Chí Minh đã khởi tố, bắt giam để điều tra về tội nhận hối lộ đối với ông Đặng Việt Hà, Cục Trưởng Cục Đăng kiểm Việt Nam.
Cơ quan công an thực hiện tống đạt các quyết định khởi tố và lệnh bắt đối với bị can Đặng Việt Hà. (Ảnh: TTXVN phát) Tại cuộc họp báo Chính phủ thường kỳ ngày 3/1, Trung tướng Tô Ân Xô, Chánh Văn phòng, Người phát ngôn Bộ Công an cho biết, Công an Thành phố Hồ Chí Minh cùng một số cục nghiệp vụ của Bộ Công an đã phát hiện, đấu tranh làm rõ nhiều hành vi sai phạm, tiêu cực trong quá trình cấp giấy chứng nhận kiểm định an toàn kỹ thuật bảo vệ môi trường tại một số Trung tâm kiểm định các phương tiện giao thông cơ giới trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh, Long An, Tiền Giang, Sóc Trăng, Đồng Tháp, Bến Tre, Phan Rang và chắc sẽ còn thêm nữa.
Sơ bộ ước tính có hơn 70.000 phương tiện cơ giới đã được kiểm định phạm luật và các Trung tâm kiểm định này đã cấp khoảng 52.300 giấy chứng nhận kiểm định an toàn kỹ thuật về bảo vệ môi trường, thu lợi hàng chục tỷ đồng.
Một số Trung tâm đăng kiểm này không đủ tiêu chuẩn nhưng vẫn thành lập, lập danh sách kiểm định viên ảo để hợp thức hóa một số quy định của Chính phủ về dịch vụ xe cơ giới.
Làm sao để bịt "kẽ hở đăng kiểm"?
Tại Hội nghị công tác năm 2022, triển khai kế hoạch năm 2023 của Bộ Giao thông Vận tải diễn ra chiều 13/1, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh thời gian qua, một số trung tâm đăng kiểm xe ôtô xảy ra tiêu cực, vì vậy cần rút kinh nghiệm, xem xét và tổ chức lại hoạt động đăng kiểm.
Lãnh đạo Bộ Giao thông Vận tải cho biết sẽ cho rà soát để đề xuất sửa đổi, bổ sung tất cả các văn bản có liên quan đến lĩnh vực đăng kiểm, bao gồm Nghị định 139. Việc sửa đổi sẽ thực hiện từ điều kiện cơ sở vật chất cho đến yếu tố con người.
Luật sư Lê Cao Cường nhìn nhận kiểm định xe cơ giới là ngành nghề kinh doanh đặc thù, có điều kiện, không chỉ đơn thuần bỏ tiền ra đầu tư và kiếm lợi nhuận. Sản phẩm đầu ra của hoạt động này là phương tiện giao thông, liên quan trực tiếp đến an toàn, tính mạng và tài sản của người dân, phải có những quy định và điều kiện riêng. Do đó, việc sửa đổi quy định sẽ theo hướng người dân muốn tham gia kinh doanh phải có hiểu biết nhất định về kiểm định, phải hiểu về sản phẩm đầu ra của doanh nghiệp là gì, liên quan thế nào đến người dân, xã hội, đến an toàn con người.
Ông Nguyễn Văn Thanh, chuyên gia giao thông, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ôtô Việt Nam thì cho rằng phải đưa ra một tiêu chuẩn cần có đối với giám đốc trung tâm đăng kiểm. Tiêu chuẩn ấy cụ thể ra sao thì đó là nhiệm vụ của các cơ quan quản lý nhà nước. Việc xây dựng tiêu chuẩn cần dựa trên tham khảo từ các chuyên gia và ý kiến của cơ quan chức năng có liên quan. Ví dụ, giám đốc trung tâm đăng kiểm phải có trình độ nhất định về học thức, có am hiểu về cơ khí, có kinh nghiệm liên quan đến lĩnh vực vận tải…
Phương tiện xe ôtô đang được kiểm định tại một trung tâm đăng kiểm của Hà Nội. (Ảnh: PV/Vietnam+) Ông Nguyễn Vũ Hải, Phó Cục trưởng phụ trách Cục Đăng kiểm Việt Nam cho biết Cục Đăng kiểm Việt Nam hiện không có chức năng thanh tra, tuy nhiên theo Luật Thanh tra 2022, việc xây dựng lực lượng thanh tra tại các Cục quản lý chuyên ngành là rất cần thiết.
Từ đây, Cục Đăng kiểm Việt Nam kiến nghị Bộ Giao thông Vận tải đề xuất Chính phủ thành lập lực lượng thanh tra trong lĩnh vực đăng kiểm, góp phần quan trọng trong quản lý nhà nước trong lĩnh vực này.
Phó Cục trưởng Nguyễn Vũ Hải cho hay năm 2022 là năm khó khăn nhất của cả hệ thống đăng kiểm trong suốt gần 60 năm thành lập và phát triển. Đặc biệt từ cuối năm 2022 đến nay, Cảnh sát điều tra Công an một số tỉnh, thành phố đã khám xét, điều tra làm rõ hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực kiểm định xe cơ giới tại hàng chục trung tâm đăng kiểm xe cơ giới. Những sai phạm xảy ra cho thấy những hạn chế, yếu kém, bất cập trong tổ chức thực hiện đăng kiểm và rút ra những bài học rất đắt giá.
Cụ thể, các văn bản quy phạm pháp luật đã được xây dựng trong một thời gian khá dài trước đây nên nhiều nội dung không còn phù hợp. Cùng một lĩnh vực nhưng có nhiều văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh dẫn đến thiếu tính hệ thống, gây khó khăn trong quá trình áp dụng pháp luật của công chức, viên chức, người dân, doanh nghiệp liên quan; các quy định còn chồng chéo, mâu thuẫn, chưa kịp thời điều chỉnh để đáp ứng với xu hướng phát triển kinh tế xã hội.
Bên cạnh đó, một số đơn vị, cá nhân chưa thực sự thay đổi nhận thức về nâng cao chất lượng đăng kiểm và phòng chống tham nhũng, tiêu cực; ý thức, trách nhiệm, đạo đức công vụ còn nhiều hạn chế.
Trong khi đó, sự ra đời của nhiều đơn vị đăng kiểm đã dẫn đến việc cạnh tranh thiếu lành mạnh trong hoạt động kiểm định. Một số đơn vị xã hội hóa chưa chú trọng đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực, nhân lực không ổn định, không đảm bảo nhân sự cho hoạt động kiểm định theo quy định.
Theo Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thắng, phải có "hàng rào" chặn tiêu cực trong đăng kiểm. Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng yêu cầu Cục Đăng kiểm Việt Nam đẩy nhanh rà soát các văn bản quy định pháp luật liên quan hiện hữu; xem cái gì cần phải mở, cái gì phải siết.
“Không để xảy ra tình trạng thích thì mở, mở tràn lan trung tâm đăng kiểm. Phải có ‘hàng rào’ ngăn chặn tiêu cực," Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh./.
