Ngày 30/5, các đại biểu Quốc hội đã thảo luận ở hội trường về dự án Luật Quảng cáo. Bên lề Quốc hội, ông Lê Như Tiến, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Giáo dục Thanh thiếu niên và Nhi đồng Quốc hội đã trao đổi với báo chí về những điều còn tồn tại, bất cập xung quanh vấn đề quảng cáo.
- Thời gian gần đây, dư luận phàn nàn khá nhiều về hiện trạng khá lộn xộn của quảng cáo hiện nay. Quan điểm của ông về vấn đề này khi vừa là một đại biểu Quốc hội vừa là một công dân?
Ông Lê Như Tiến: Quả thật, trên các phương tiện thông tin đại chúng, người ta nhiều khi lạm dụng quảng cáo. Không chỉ trên các phương tiện thông tin đại chúng, tình trạng tương đối hỗn loạn xảy ra ở nhiều nơi, nhất là tại các đô thị lớn với đủ loại quảng cáo bằng băng rôn, pano, quảng cáo bằng màn hình điện tử....
Có những màn hình quảng cáo rất lớn ngay giữa ngã tư, thỉnh thoảng lại xuất hiện hình ảnh những cô gái quyến rũ, làm người đi đường mải hướng mắt ngắm mà quên... đang đi đường.
Tôi thấy quảng cáo một loại nước tăng lực như kích động đánh nhau, rồi đủ loại thuốc tiêu hóa, gút... chình ình giữa giờ ăn. Ngán nhất là quảng cáo thuốc sinh lý, chủ yếu là cảnh phòng the chăn gối..... hoặc quảng cáo thuộc chữa bệnh nhưng người tiêu dùng tin theo quảng cáo nên đã mua những loại thuốc hoặc thực phẩm chức năng.
Hiệp hội bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, dư luận xã hội, các phương tiện thông tin đại chúng cũng đã lên tiếng nên Luật Quảng cáo lần này sẽ có những quy định rất cụ thể và có những chế tài rất rõ ràng. Luật quy định 16 hành vi cấm không được quảng cáo như thuốc lá, rượu trên 15 độ, những sản phẩm có tính chất kích dục...
Bên cạnh đó, thuốc bán theo đơn cũng cấm không được quảng cáo, những vấn đề mà ảnh hưởng đến nhận thức của thanh thiếu niên, vấn đề phương hại đến lợi ích quốc gia dân tộc, ảnh hưởng đến tự do tín ngưỡng, định kiến về giới hoặc về người khuyết tật... cũng không được quảng cáo và điều này sẽ làm cho hoạt động quảng cáo đi vào quỹ đạo hơn.
- Trên thực tế, Pháp lệnh Quảng cáo năm 2001 cũng đã có quy định những hành vi bị cấm trong hoạt động quảng cáo: Quảng cáo trái với truyền thống lịch sử, văn hóa, đạo đức, thuần phong mỹ tục của dân tộc Việt Nam. Nhưng dường như chẳng mấy ai bị phạt?
Ông Lê Như Tiến: Bởi vì hai lẽ, Pháp lệnh Quảng cáo 2001 có những quy định như vậy nhưng trong Nghị định và Thông tư không hướng dẫn về việc thế nào là trái với thuần phong mỹ tục. Thứ hai, chưa đưa vào quy định về xử lý vi phạm hành chính, những hành vi vi phạm sẽ bị xử phạt thế nào, hình thức xử phạt thế nào và mức xử phạt ra sao.
Pháp lệnh chỉ nêu thế thôi nhưng không có chế tài đủ mạnh để răn đe những hiện tượng quảng cáo trái với thuần phong mỹ tục thì không xử phạt được. Vì thế, Luật Quảng cáo sắp được Quốc hội thông qua sẽ bổ sung những khiếm khuyết của Pháp lệnh Quảng cáo 2001.
Cụ thể, trong Luật Quảng cáo lần này nêu rất rõ, nếu quảng cáo sai sự thật, có những phương hại thì phải xử phạt vi phạm hành chính; nếu quảng cáo sai sự thật gây thiệt hại cho người khác, cho tổ chức cá nhân thì phải bồi thường. Cao hơn nữa, nếu quảng cáo vi phạm đặc biệt nghiêm trọng có thể sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Theo tôi các quy định về xử lý vi phạm như vậy là rất chặt chẽ và đầy đủ.
Vấn đề còn lại là thực hiện. Sau khi Luật này có hiệu lực và cũng đã ban hành các Thông tư hướng dẫn thì quan trọng nhất là khâu thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm thường xuyên và trách nhiệm của cơ quan quảng lý Nhà nước cũng là trách nhiệm của cơ quan quản lý văn hóa thông tin ở các địa phương.
- Quan điểm của ông về việc cán bộ công chức, giáo sư, tiến sĩ đứng ra quảng cáo cho một sản phẩm, nhất là sản phẩm dược?
Ông Lê Như Tiến: Trong Luật Quảng cáo có quy định không được dùng hình ảnh của cán bộ công chức hoặc những người có vị trí trong xã hội để gây thêm niềm tin cho người tiếp nhận quảng cáo hoặc người tiêu dùng khi mà họ không đồng ý, còn tất nhiên họ đồng ý thì họ phải chịu trách nhiệm trước quảng cáo của họ.
Thực ra, nhiều thực phẩm và thực phẩm chức năng quảng cáo quá sự thật, quá giá trị thực có của nó. Tôi cho rằng quảng cáo như thế với mục đích là để tiêu thụ được hàng hóa hòng kiếm lời nhưng đáng ra họ phải thấy khi quảng cáo sai sự thật tác động của nó rất lớn đến xã hội. Nhiều người tiếp nhận quảng cáo cũng nói với tôi rằng vì tin theo quảng cáo nên mới mua sản phẩm nhưng lại "tiền mất tật mang". Mua sản phẩm về không những không chữa được bệnh mà lại còn bị phản ứng phụ khác mà trong quảng cáo không đề cập đến.
- Ông có kỳ vọng, khi Luật Quảng cáo chính thức có hiệu lực, sẽ giảm bớt những sự lộn xộn như hiện nay không?
Ông Lê Như Tiến: -Tôi tin rằng, Luật Quảng cáo ra đời sẽ giảm bớt sự lộn xộn hiện nay vì những vấn đề Pháp lệnh Quảng cáo 2001 chưa điều chỉnh thì luật này sẽ điều chỉnh. Tuy nhiên, để Luật này đi vào cuộc sống, ngoài Nghị định của Chính phủ phải có Thông tư hướng dẫn chi tiết của Bộ Văn hóa Thể thao Du lịch.
Và quan trọng hơn, đó là tuyên truyền phổ biến rộng rãi đến người quảng cáo, người phát hành quảng cáo và người tiếp nhận quảng cáo để các đối tượng này nắm rõ những quy định của pháp luật, thực hiện và tự bảo vệ mình.
Tôi nhấn mạnh thêm, ở đây có vai trò quan trọng của Hiệp hội Quảng cáo Việt Nam và Hiệp hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Việt Nam.
- Theo ông, vấn đề quảng cáo nên giao cho Bộ nào quản lý?
Ông Lê Như Tiến: Theo tôi, quảng cáo không chỉ đưa thông tin mà còn đảm bảo thuần phong mỹ tục, yếu tố về văn hóa, giao cho Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch như Chính phủ trình cũng có hợp lý. Tôi được biết khi Chính phủ họp, khi lấy ý kiến, các thành viên Chính phủ đại đa số nghiêng về giao cho Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch vì sản phẩm quảng cáo chính là sản phẩm của văn hóa, đảm bảo được thuần phong mỹ tục, đảm bảo được giá trị tốt đẹp truyền thống của chúng ta.
Còn tại sao Bộ Thông tin và Truyền thông quản lý ngần ấy phương tiện nhưng lại không được giao nhiệm vụ vì đó chỉ là những phương tiện chuyển tải những sản phẩm quảng cáo thôi. Cho nên, đến thời điểm này các thành viên Quốc hội vẫn nghiêng về phương án giao cho Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch.
Tuy nhiên, tôi cũng muốn nói thêm, tất cả các Bộ, ngành có liên quan đều phải chịu trách nhiệm về kết quả quảng cáo và sản phẩm quảng cáo của mình. Ví dụ, Bộ Y tế phải chịu trách nhiệm trước việc các hãng thuốc, chất lượng sản phẩm của thuốc, của thực phẩm chức năng, các thiết bị y tế quảng cáo trước công chúng. Bộ Công thương cũng phải chịu trách nhiệm liên quan đến sản phẩm hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn phải có trách nhiệm đối với việc quảng cáo vật tư nông nghiệp đầu vào và đầu ra....
Xin cảm ơn ông!
- Thời gian gần đây, dư luận phàn nàn khá nhiều về hiện trạng khá lộn xộn của quảng cáo hiện nay. Quan điểm của ông về vấn đề này khi vừa là một đại biểu Quốc hội vừa là một công dân?
Ông Lê Như Tiến: Quả thật, trên các phương tiện thông tin đại chúng, người ta nhiều khi lạm dụng quảng cáo. Không chỉ trên các phương tiện thông tin đại chúng, tình trạng tương đối hỗn loạn xảy ra ở nhiều nơi, nhất là tại các đô thị lớn với đủ loại quảng cáo bằng băng rôn, pano, quảng cáo bằng màn hình điện tử....
Có những màn hình quảng cáo rất lớn ngay giữa ngã tư, thỉnh thoảng lại xuất hiện hình ảnh những cô gái quyến rũ, làm người đi đường mải hướng mắt ngắm mà quên... đang đi đường.
Tôi thấy quảng cáo một loại nước tăng lực như kích động đánh nhau, rồi đủ loại thuốc tiêu hóa, gút... chình ình giữa giờ ăn. Ngán nhất là quảng cáo thuốc sinh lý, chủ yếu là cảnh phòng the chăn gối..... hoặc quảng cáo thuộc chữa bệnh nhưng người tiêu dùng tin theo quảng cáo nên đã mua những loại thuốc hoặc thực phẩm chức năng.
Hiệp hội bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, dư luận xã hội, các phương tiện thông tin đại chúng cũng đã lên tiếng nên Luật Quảng cáo lần này sẽ có những quy định rất cụ thể và có những chế tài rất rõ ràng. Luật quy định 16 hành vi cấm không được quảng cáo như thuốc lá, rượu trên 15 độ, những sản phẩm có tính chất kích dục...
Bên cạnh đó, thuốc bán theo đơn cũng cấm không được quảng cáo, những vấn đề mà ảnh hưởng đến nhận thức của thanh thiếu niên, vấn đề phương hại đến lợi ích quốc gia dân tộc, ảnh hưởng đến tự do tín ngưỡng, định kiến về giới hoặc về người khuyết tật... cũng không được quảng cáo và điều này sẽ làm cho hoạt động quảng cáo đi vào quỹ đạo hơn.
- Trên thực tế, Pháp lệnh Quảng cáo năm 2001 cũng đã có quy định những hành vi bị cấm trong hoạt động quảng cáo: Quảng cáo trái với truyền thống lịch sử, văn hóa, đạo đức, thuần phong mỹ tục của dân tộc Việt Nam. Nhưng dường như chẳng mấy ai bị phạt?
Ông Lê Như Tiến: Bởi vì hai lẽ, Pháp lệnh Quảng cáo 2001 có những quy định như vậy nhưng trong Nghị định và Thông tư không hướng dẫn về việc thế nào là trái với thuần phong mỹ tục. Thứ hai, chưa đưa vào quy định về xử lý vi phạm hành chính, những hành vi vi phạm sẽ bị xử phạt thế nào, hình thức xử phạt thế nào và mức xử phạt ra sao.
Pháp lệnh chỉ nêu thế thôi nhưng không có chế tài đủ mạnh để răn đe những hiện tượng quảng cáo trái với thuần phong mỹ tục thì không xử phạt được. Vì thế, Luật Quảng cáo sắp được Quốc hội thông qua sẽ bổ sung những khiếm khuyết của Pháp lệnh Quảng cáo 2001.
Cụ thể, trong Luật Quảng cáo lần này nêu rất rõ, nếu quảng cáo sai sự thật, có những phương hại thì phải xử phạt vi phạm hành chính; nếu quảng cáo sai sự thật gây thiệt hại cho người khác, cho tổ chức cá nhân thì phải bồi thường. Cao hơn nữa, nếu quảng cáo vi phạm đặc biệt nghiêm trọng có thể sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Theo tôi các quy định về xử lý vi phạm như vậy là rất chặt chẽ và đầy đủ.
Vấn đề còn lại là thực hiện. Sau khi Luật này có hiệu lực và cũng đã ban hành các Thông tư hướng dẫn thì quan trọng nhất là khâu thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm thường xuyên và trách nhiệm của cơ quan quảng lý Nhà nước cũng là trách nhiệm của cơ quan quản lý văn hóa thông tin ở các địa phương.
- Quan điểm của ông về việc cán bộ công chức, giáo sư, tiến sĩ đứng ra quảng cáo cho một sản phẩm, nhất là sản phẩm dược?
Ông Lê Như Tiến: Trong Luật Quảng cáo có quy định không được dùng hình ảnh của cán bộ công chức hoặc những người có vị trí trong xã hội để gây thêm niềm tin cho người tiếp nhận quảng cáo hoặc người tiêu dùng khi mà họ không đồng ý, còn tất nhiên họ đồng ý thì họ phải chịu trách nhiệm trước quảng cáo của họ.
Thực ra, nhiều thực phẩm và thực phẩm chức năng quảng cáo quá sự thật, quá giá trị thực có của nó. Tôi cho rằng quảng cáo như thế với mục đích là để tiêu thụ được hàng hóa hòng kiếm lời nhưng đáng ra họ phải thấy khi quảng cáo sai sự thật tác động của nó rất lớn đến xã hội. Nhiều người tiếp nhận quảng cáo cũng nói với tôi rằng vì tin theo quảng cáo nên mới mua sản phẩm nhưng lại "tiền mất tật mang". Mua sản phẩm về không những không chữa được bệnh mà lại còn bị phản ứng phụ khác mà trong quảng cáo không đề cập đến.
- Ông có kỳ vọng, khi Luật Quảng cáo chính thức có hiệu lực, sẽ giảm bớt những sự lộn xộn như hiện nay không?
Ông Lê Như Tiến: -Tôi tin rằng, Luật Quảng cáo ra đời sẽ giảm bớt sự lộn xộn hiện nay vì những vấn đề Pháp lệnh Quảng cáo 2001 chưa điều chỉnh thì luật này sẽ điều chỉnh. Tuy nhiên, để Luật này đi vào cuộc sống, ngoài Nghị định của Chính phủ phải có Thông tư hướng dẫn chi tiết của Bộ Văn hóa Thể thao Du lịch.
Và quan trọng hơn, đó là tuyên truyền phổ biến rộng rãi đến người quảng cáo, người phát hành quảng cáo và người tiếp nhận quảng cáo để các đối tượng này nắm rõ những quy định của pháp luật, thực hiện và tự bảo vệ mình.
Tôi nhấn mạnh thêm, ở đây có vai trò quan trọng của Hiệp hội Quảng cáo Việt Nam và Hiệp hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Việt Nam.
- Theo ông, vấn đề quảng cáo nên giao cho Bộ nào quản lý?
Ông Lê Như Tiến: Theo tôi, quảng cáo không chỉ đưa thông tin mà còn đảm bảo thuần phong mỹ tục, yếu tố về văn hóa, giao cho Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch như Chính phủ trình cũng có hợp lý. Tôi được biết khi Chính phủ họp, khi lấy ý kiến, các thành viên Chính phủ đại đa số nghiêng về giao cho Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch vì sản phẩm quảng cáo chính là sản phẩm của văn hóa, đảm bảo được thuần phong mỹ tục, đảm bảo được giá trị tốt đẹp truyền thống của chúng ta.
Còn tại sao Bộ Thông tin và Truyền thông quản lý ngần ấy phương tiện nhưng lại không được giao nhiệm vụ vì đó chỉ là những phương tiện chuyển tải những sản phẩm quảng cáo thôi. Cho nên, đến thời điểm này các thành viên Quốc hội vẫn nghiêng về phương án giao cho Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch.
Tuy nhiên, tôi cũng muốn nói thêm, tất cả các Bộ, ngành có liên quan đều phải chịu trách nhiệm về kết quả quảng cáo và sản phẩm quảng cáo của mình. Ví dụ, Bộ Y tế phải chịu trách nhiệm trước việc các hãng thuốc, chất lượng sản phẩm của thuốc, của thực phẩm chức năng, các thiết bị y tế quảng cáo trước công chúng. Bộ Công thương cũng phải chịu trách nhiệm liên quan đến sản phẩm hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn phải có trách nhiệm đối với việc quảng cáo vật tư nông nghiệp đầu vào và đầu ra....
Xin cảm ơn ông!
Minh Thúy (Vietnam+)
