Chỉ với một cú nhấp chuột, biểu tượng trường học từ màn hình máy tính được in thành mô hình 3D, biến ý tưởng số thành vật thể có thể cầm nắm.
Những điều như vậy đang ngày càng trở nên quen thuộc trong các lớp học tại Thiên Tân, khi thành phố này chính thức triển khai chương trình giáo dục trí tuệ nhân tạo (AI) bắt buộc cho hầu hết các cấp học phổ thông từ học kỳ mùa Thu năm nay.
Sáng kiến của thành phố Thiên Tân được xem là một trong những nỗ lực toàn diện nhất ở cấp địa phương nhằm đưa AI vào hệ thống giáo dục cơ bản tại Trung Quốc.
Học sinh lớp 4 và lớp 8 phải học một tiết AI mỗi tuần, các khối lớp khác được khuyến khích tích hợp AI vào chương trình hiện có, trong khi bậc trung học phổ thông mở các học phần tự chọn chuyên sâu hơn.
Mô hình này nằm trong xu thế chung trên toàn quốc. Tại Bắc Kinh, hơn 1.400 trường tiểu học và trung học đã triển khai các khóa học AI, tiếp cận khoảng 1,83 triệu học sinh.
Nhiều địa phương khác như Hàng Châu, Tây An hay Trùng Khánh cũng đồng loạt đưa AI vào giáo dục, trong đó Trùng Khánh chọn ngày thứ Sáu thứ hai của tháng 10 hằng năm làm “Ngày AI” dành cho học sinh phổ thông.
Động lực giáo dục này song hành với sự phát triển nhanh chóng của ngành AI Trung Quốc. Năm 2024, quy mô ngành đạt trên 900 tỷ nhân dân tệ (128 tỷ USD), tăng 24% so với cùng kỳ năm trước.
Đến quý 3 năm nay, Trung Quốc có hơn 5.300 doanh nghiệp AI, chiếm khoảng 15% tổng số toàn cầu. Dự báo thị trường giáo dục AI có thể đạt 160 tỷ nhân dân tệ (22,8 tỷ USD) vào năm 2027.
Về chính sách, tháng Tám vừa qua, Quốc vụ viện Trung Quốc công bố lộ trình “AI Plus” trong 10 năm, yêu cầu tích hợp AI vào mọi lĩnh vực giáo dục, thúc đẩy mô hình dạy học kết hợp người-máy và chuyển trọng tâm từ truyền thụ kiến thức sang phát triển năng lực.
Tại các trường học, AI được ứng dụng trực tiếp vào môn học truyền thống. Học sinh trung học ở Thiên Tân dùng AI mô phỏng phản ứng hạt nhân trong giờ vật lý, phân tích biến đổi gene trong sinh học hay mô hình hóa hàm số phức tạp trong toán học. Ở khu vực nông thôn, học sinh tiếp cận AI thông qua các mô hình trực quan và bộ lắp ráp robot đơn giản.
Giới chuyên gia nhấn mạnh mục tiêu của giáo dục AI không phải đào tạo “lập trình viên nhí,” mà là nâng cao năng lực công nghệ và tư duy sáng tạo cho học sinh. AI được xác định là công cụ hỗ trợ, không thay thế vai trò của giáo viên hay tương tác con người.
Bộ Giáo dục Trung Quốc cũng đã ban hành quy định cấm nộp trực tiếp bài làm do AI tạo ra và yêu cầu kiểm soát các rủi ro về đạo đức, dữ liệu và quyền riêng tư.
Theo đánh giá của các nhà hoạch định chính sách, việc đưa AI vào lớp học là một quá trình dài hạn, đòi hỏi đồng bộ về chương trình, đào tạo giáo viên và hạ tầng số.
Năm 2025 được xác định là năm khởi động hệ thống giáo dục thông minh của Trung Quốc, với AI đóng vai trò trung tâm trong định hình nền giáo dục tương lai./.