Cơ chế thỏa thuận trước về phương pháp xác định giá tính thuế (APA) đang được Bộ Tài chính đặt nhiều kỳ vọng giúp ngành thuế có thêm "cây gậy" quan trọng chống chuyển giá. Tuy nhiên, với dự thảo thông tư hướng dẫn APA vừa được ngành tài chính công bố, nhiều chuyên gia trong ngành lại có những tâm tư trái ngược, đặc biệt là nỗi lo doanh nghiệp sẽ không mặn mà với cơ chế mới khi vẫn chưa "sợ" những cuộc thanh tra chống chuyển giá.
Theo lý giải của Bộ Tài chính, APA thực chất là thỏa thuận bằng văn bản giữa cơ quan thuế với người nộp thuế hoặc giữa cơ quan thuế trong nước, người nộp thuế và cơ quan thuế các nước, vùng lãnh thổ mà Việt Nam đã ký Hiệp định tránh đánh thuế hai lần.
Thỏa thuận này được xác lập trước khi người nộp thuế nộp hồ sơ khai thuế và các bên sẽ cùng đàm phán để xác định cụ thể căn cứ tính thuế hoặc giá tính thuế theo giá thị trường.
[Nhận diện và tìm lời giải cho "căn bệnh” chuyển giá]
Những "căn cứ tính thuế" trên theo giải thích của ông Vũ Xuân Tiền, Ủy viên Ban chấp hành Hội Luật gia Hà Nội, Chủ tịch hội đồng thành viên Công ty tư vấn VFAM Việt Nam là giá nguyên liệu đầu vào, giá bán ra để từ đó tính ra chi phí, doanh thu cũng như thu nhập chịu thuế.
Theo ông Tiền, đây là những nguyên tắc cơ bản của APA và về lý thuyết có thể giúp giảm bớt tình trạng khai gian giá và điệp khúc "lỗ giả lãi thật" mà dư luận đã nhắc tới ở nhiều doanh nghiệp. Tuy nhiên, trở lại với thực tại, điều làm ông lo ngại đó chính là "chưa chắc doanh nghiệp có vốn nước ngoài đã tự nguyện làm APA."
"APA áp dụng trên nguyên tắc tự nguyện, bởi vậy cơ quan thuế không thể ép doanh nghiệp phải thực hiện," ông Tiền nói.
Đây cũng là điều được chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh nhắc tới khi nói về những thách thức trong việc áp dụng cơ chế chống chuyển giá mới.
Là người có kinh nghiệm trong ngành tài chính, ông Ánh nhận định, các doanh nghiệp rất hiểu, nếu tham gia APA sẽ không bị thanh tra trong thời hạn ký kết đã ghi trong thỏa thuận. Tuy nhiên điều này chỉ khiến doanh nghiệp "hứng thú" nếu những đơn vị này thấy rằng, việc thanh tra chuyển giá có thể khiến họ chịu thiệt hại hơn là tham gia APA.
Bởi vậy, chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh cho rằng, điều quan trọng là ngành thuế phải có năng lực chứng minh để khiến các doanh nghiệp dần tự nguyện tham gia thỏa thuận với cơ quan quản lý.
Đưa ra góc nhìn khác với dự thảo thông tư lần này, đại diện công ty tư vấn VFAM Việt Nam, ông Vũ Xuân Tiền cho rằng, một trong những khó khăn trong việc thỏa thuận với doanh nghiệp là việc hiện cơ quan thuế vẫn thiếu thông tin và sự hợp tác của ngành thuế nước ngoài để nắm được những yếu tố quan trọng như giá nguyên liệu đầu vào của các sản phẩm.
Đây là vấn đề nhức nhối được ông Tiền nhắc lại khi nói về những nghi vấn chuyển giá của một số doanh nghiệp thuộc hàng "đại gia" đã làm nóng dư luận trong những tháng trước đó.
Chính việc nghèo thông tin như vậy, theo luật gia Vũ Xuân Tiền, có thể khiến việc thỏa thuận của cơ quan thuế gặp bất lợi khi doanh nghiệp khai giá đầu vào cao nhưng ngành thuế rất khó chứng minh điều ngược lại.
[Chống chuyển giá: Cần đẩy nhanh lấp kẽ hở luật pháp]
Cũng lo lắng về về phương pháp chống chuyển giá, giáo sư Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp FDI tại Việt Nam lại nhấn mạnh về năng lực của những cán bộ thuế hiện tại.
Theo ông Mại, ở nước ngoài, ngành thuế thường có hẳn một Cục hoặc cơ quan cưỡng chế thuế riêng. Đơn vị này gồm nhiều chuyên gia thuế giỏi, có năng lực tìm kiếm, phát hiện nhanh và sẵn sàng yêu cầu đối chất với doanh nghiệp khi phát hiện nghi vấn.
Bởi vậy, theo cách nói của vị chuyên gia kinh tế này, việc chống chuyển giá được ví như cuộc "đấu tranh" giữa cơ quan quản lý và doanh nghiệp, và doanh nghiệp sẽ được lợi nếu "giỏi" hơn.
"Vấn đề là ta phải làm sao nâng cao năng lực của cơ quan quản lý để xử lý vấn đề chống chuyển giá," ông Mại thẳng thắn.
Vấn đề ông Mại nhắc tới thậm chí cũng được chính cán bộ ngành thuế thừa nhận khi nhắc tới việc áp dụng cơ chế APA.
Theo vị cán bộ này, Việt Nam muốn thỏa thuận trước về phương phác xác định giá thuế thì trước hết ngành thuế phải đủ năng lực để đánh giá doanh nghiệp. Tuy nhiên, trong điều kiện thanh tra chống chuyển giá vẫn "chưa chuẩn" thì không dễ để thỏa thuận được với các đơn vị kinh doanh./.
Theo lý giải của Bộ Tài chính, APA thực chất là thỏa thuận bằng văn bản giữa cơ quan thuế với người nộp thuế hoặc giữa cơ quan thuế trong nước, người nộp thuế và cơ quan thuế các nước, vùng lãnh thổ mà Việt Nam đã ký Hiệp định tránh đánh thuế hai lần.
Thỏa thuận này được xác lập trước khi người nộp thuế nộp hồ sơ khai thuế và các bên sẽ cùng đàm phán để xác định cụ thể căn cứ tính thuế hoặc giá tính thuế theo giá thị trường.
[Nhận diện và tìm lời giải cho "căn bệnh” chuyển giá]
Những "căn cứ tính thuế" trên theo giải thích của ông Vũ Xuân Tiền, Ủy viên Ban chấp hành Hội Luật gia Hà Nội, Chủ tịch hội đồng thành viên Công ty tư vấn VFAM Việt Nam là giá nguyên liệu đầu vào, giá bán ra để từ đó tính ra chi phí, doanh thu cũng như thu nhập chịu thuế.
Theo ông Tiền, đây là những nguyên tắc cơ bản của APA và về lý thuyết có thể giúp giảm bớt tình trạng khai gian giá và điệp khúc "lỗ giả lãi thật" mà dư luận đã nhắc tới ở nhiều doanh nghiệp. Tuy nhiên, trở lại với thực tại, điều làm ông lo ngại đó chính là "chưa chắc doanh nghiệp có vốn nước ngoài đã tự nguyện làm APA."
"APA áp dụng trên nguyên tắc tự nguyện, bởi vậy cơ quan thuế không thể ép doanh nghiệp phải thực hiện," ông Tiền nói.
Đây cũng là điều được chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh nhắc tới khi nói về những thách thức trong việc áp dụng cơ chế chống chuyển giá mới.
Là người có kinh nghiệm trong ngành tài chính, ông Ánh nhận định, các doanh nghiệp rất hiểu, nếu tham gia APA sẽ không bị thanh tra trong thời hạn ký kết đã ghi trong thỏa thuận. Tuy nhiên điều này chỉ khiến doanh nghiệp "hứng thú" nếu những đơn vị này thấy rằng, việc thanh tra chuyển giá có thể khiến họ chịu thiệt hại hơn là tham gia APA.
Bởi vậy, chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh cho rằng, điều quan trọng là ngành thuế phải có năng lực chứng minh để khiến các doanh nghiệp dần tự nguyện tham gia thỏa thuận với cơ quan quản lý.
Đưa ra góc nhìn khác với dự thảo thông tư lần này, đại diện công ty tư vấn VFAM Việt Nam, ông Vũ Xuân Tiền cho rằng, một trong những khó khăn trong việc thỏa thuận với doanh nghiệp là việc hiện cơ quan thuế vẫn thiếu thông tin và sự hợp tác của ngành thuế nước ngoài để nắm được những yếu tố quan trọng như giá nguyên liệu đầu vào của các sản phẩm.
Đây là vấn đề nhức nhối được ông Tiền nhắc lại khi nói về những nghi vấn chuyển giá của một số doanh nghiệp thuộc hàng "đại gia" đã làm nóng dư luận trong những tháng trước đó.
Chính việc nghèo thông tin như vậy, theo luật gia Vũ Xuân Tiền, có thể khiến việc thỏa thuận của cơ quan thuế gặp bất lợi khi doanh nghiệp khai giá đầu vào cao nhưng ngành thuế rất khó chứng minh điều ngược lại.
[Chống chuyển giá: Cần đẩy nhanh lấp kẽ hở luật pháp]
Cũng lo lắng về về phương pháp chống chuyển giá, giáo sư Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp FDI tại Việt Nam lại nhấn mạnh về năng lực của những cán bộ thuế hiện tại.
Theo ông Mại, ở nước ngoài, ngành thuế thường có hẳn một Cục hoặc cơ quan cưỡng chế thuế riêng. Đơn vị này gồm nhiều chuyên gia thuế giỏi, có năng lực tìm kiếm, phát hiện nhanh và sẵn sàng yêu cầu đối chất với doanh nghiệp khi phát hiện nghi vấn.
Bởi vậy, theo cách nói của vị chuyên gia kinh tế này, việc chống chuyển giá được ví như cuộc "đấu tranh" giữa cơ quan quản lý và doanh nghiệp, và doanh nghiệp sẽ được lợi nếu "giỏi" hơn.
"Vấn đề là ta phải làm sao nâng cao năng lực của cơ quan quản lý để xử lý vấn đề chống chuyển giá," ông Mại thẳng thắn.
Vấn đề ông Mại nhắc tới thậm chí cũng được chính cán bộ ngành thuế thừa nhận khi nhắc tới việc áp dụng cơ chế APA.
Theo vị cán bộ này, Việt Nam muốn thỏa thuận trước về phương phác xác định giá thuế thì trước hết ngành thuế phải đủ năng lực để đánh giá doanh nghiệp. Tuy nhiên, trong điều kiện thanh tra chống chuyển giá vẫn "chưa chuẩn" thì không dễ để thỏa thuận được với các đơn vị kinh doanh./.
| Theo dự thảo thông tư, trong quá trình tham vấn, người nộp thuế phải cung cấp, giải trình đầy đủ các thông tin, dữ liệu và các bằng chứng hỗ trợ để Tổng cục Thuế có cơ sở đưa ra các phản hồi, đánh giá, nhận xét về phương pháp xác định giá thị trường được đề xuất; quyết định về việc chấp thuận hoặc từ chối việc người nộp hồ sơ đề nghị APA chính thức... Kết quả của từng đợt tham vấn sẽ được ghi tại biên bản tham vấn. Trong thời hạn 30 ngày làm việc kể từ ngày kết thúc tham vấn, trên cơ sở kết luận tại Biên bản tham vấn APA và điều kiện thực tế của ngành thuế, Tổng cục Thuế có văn bản trả lời người nộp thuế về việc chấp thuận hoặc (lý do) không chấp thuận cho phép người nộp thuế nộp hồ sơ đề nghị áp dụng APA chính thức. Trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận được hồ sơ đề nghị áp dụng APA chính thức của người nộp thuế, Tổng cục Thuế và người nộp thuế sẽ tổ chức họp để trao đổi, thống nhất kế hoạch, trình tự thực hiện các bước tiếp theo để giải quyết hồ sơ đề nghị áp dụng APA. |
Xuân Dũng (Vietnam+)
