Ngày 12/11, tại Hà Nội, Bộ Tài chính đã phối hợp với Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) tổ chức Hội thảo “Thị trường xếp hạng tín nhiệm Việt Nam, định hướng và tiềm năng phát triển.” Đây là diễn đàn quan trọng nhằm phổ biến các quy định pháp luật mới và lắng nghe ý kiến từ các chuyên gia, góp phần nâng cao nhận thức về vai trò của xếp hạng tín nhiệm trên thị trường vốn, đặc biệt là thị trường trái phiếu doanh nghiệp.
Công cụ thúc đẩy minh bạch thị trường
Tại Hội thảo, bà Phạm Thị Thanh Tâm, Phó Vụ trưởng Vụ Các định chế tài chính, Bộ Tài Chính, cho biết hoạt động xếp hạng tín nhiệm đã hình thành tại Việt Nam từ năm 2014 và trải qua hơn 10 năm, dịch vụ này đang ngày càng đóng góp quan trọng vào việc tăng cường tính minh bạch, qua đó thúc đẩy sự phát triển an toàn và bền vững của thị trường.
Bên cạnh đó, bà Tâm nhấn mạnh hoạt động xếp hạng tín nhiệm mang lại lợi ích đa chiều. Đối với nhà đầu tư, kết quả xếp hạng tín nhiệm cung cấp đánh giá khách quan về năng lực tài chính và khả năng trả nợ của tổ chức phát hành, giúp họ có thêm công cụ hiệu quả để đánh giá, phân tích rủi ro trước khi ra quyết định đầu tư.
Đối với doanh nghiệp, một mức xếp hạng tốt không chỉ cải thiện sự minh bạch tài chính mà còn là cơ hội để giảm chi phí huy động vốn. Sự phát triển của thị trường đã được thể hiện qua những bước tiến pháp lý quan trọng. Từ năm 2023, quy định xếp hạng tín nhiệm bắt buộc đã được áp dụng đối với trái phiếu doanh nghiệp phát hành ra công chúng, và từ năm 2024 đối với trái phiếu phát hành riêng lẻ. Gần đây nhất, Nghị định số 245/2025/NĐ-CP đã chính thức quy định bắt buộc phải xếp hạng tín nhiệm khi phát hành ra công chúng.
Tính đến cuối tháng 10/2025, tổng dư nợ trái phiếu doanh nghiệp có xếp hạng tín nhiệm đạt gần 461 nghìn tỷ đồng, chiếm khoảng 33,7% tổng dư nợ toàn thị trường.
Nhờ những nỗ lực này, số lượng doanh nghiệp chủ động thực hiện xếp hạng tín nhiệm đang tăng lên đáng kể. Bà Phạm Thị Thanh Tâm cho biết đến nay, hơn 140 doanh nghiệp thuộc nhiều ngành nghề (bất động sản, chứng khoán, năng lượng, sản xuất) đã được xếp hạng tín nhiệm khi chào bán trái phiếu. Năm 2024, tổng giá trị trái phiếu được xếp hạng tín nhiệm đạt 216,6 nghìn tỷ đồng, chiếm 46,3% tổng giá trị phát hành cả năm. Đặc biệt, trong 10 tháng đầu năm 2025, giá trị trái phiếu phát hành có xếp hạng tín nhiệm đã đạt 287,4 nghìn tỷ đồng, gấp 2,1 lần cùng kỳ 2024. Tính đến cuối tháng 10/2025, tổng dư nợ trái phiếu doanh nghiệp có xếp hạng tín nhiệm đạt gần 461 nghìn tỷ đồng, chiếm khoảng 33,7% tổng dư nợ toàn thị trường.
Trao đổi về vai trò của xếp hạng tín nhiệm, bà Bá Thị Thu Huệ, Giám đốc Thương mại của Công ty cổ phần Fiin Ratings, nhấn mạnh xếp hạng tín nhiệm là một công cụ giúp tổ chức phát hành tối ưu hóa chi phí vốn về lãi suất và kỳ hạn, đồng thời đa dạng hóa nguồn vốn. Kết quả xếp hạng được sử dụng làm căn cứ đàm phán, mở rộng mạng lưới nhà đầu tư tiềm năng và làm cơ sở cải thiện hồ sơ tín dụng trong các giao dịch tương lai. Ngược lại, đối với nhà đầu tư, xếp hạng tín nhiệm giúp họ nhận biết các doanh nghiệp minh bạch, hỗ trợ xác định lãi suất/kỳ hạn phù hợp, giám sát đầu tư sau phát hành và xây dựng chiến lược phân bổ vốn dựa trên hệ số rủi ro.
Hành lang pháp lý và tiêu chuẩn quản trị quốc tế
Tại Hội thảo, các chuyên gia cũng tập trung làm rõ hành lang pháp lý và những thông lệ quốc tế tốt nhất cho hoạt động xếp hạng tín nhiệm.
Ông Lê Minh Hùng, Ban Quản lý Chào bán Chứng khoán, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết Ủy ban đã rà soát lại quá trình phát triển của các quy định pháp lý, từ Chiến lược phát triển thị trường chứng khoán năm 2012 cho đến các Nghị định hiện hành. Cụ thể, Luật Chứng khoán 2019 và Luật sửa đổi 2024 đã giao Chính phủ hướng dẫn thi hành về xếp hạng tín nhiệm khi doanh nghiệp chào bán trái phiếu ra công chúng. Theo Nghị định 245 mới ban hành, hầu hết các đợt phát hành trái phiếu ra công chúng đều phải có xếp hạng tín nhiệm, ngoại trừ trái phiếu của tổ chức tín dụng hoặc trái phiếu được bảo lãnh thanh toán toàn bộ gốc và lãi.
Theo Nghị định 245, hầu hết các đợt phát hành trái phiếu ra công chúng đều phải có xếp hạng tín nhiệm, ngoại trừ trái phiếu của tổ chức tín dụng hoặc trái phiếu được bảo lãnh thanh toán toàn bộ gốc và lãi.
Đặc biệt chỉ rõ tầm quan trọng của xếp hạng tín nhiệm đối với nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp, ông Hùng nhấn mạnh: "Nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là cá nhân, nếu muốn mua bán giao dịch chuyển nhượng đối với trái phiếu riêng lẻ, phải đáp ứng điều kiện trái phiếu đấy phải được xếp hạng tín nhiệm, hoặc có tài sản đảm bảo và xếp hạng tín nhiệm. Điều kiện này sẽ được áp dụng từ ngày 1/1/2026.”
Cũng tại Hội thảo, bà Arabella Bennett, Bí thư thứ hai, Đại sứ quán Australia tại Việt Nam - Bộ Ngoại giao và Thương mại Australia, nhận định xếp hạng tín nhiệm là yếu tố quan trọng giúp giảm chi phí vốn, đảm bảo lãi suất phù hợp, từ đó hỗ trợ Việt Nam đạt được các mục tiêu về tăng trưởng xanh và bền vững. Bên cạnh đó, bà Bennett khẳng định sự đồng hành chặt chẽ của Chính phủ Australia và Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) trong việc hỗ trợ thị trường xếp hạng tín nhiệm Việt Nam nhằm tăng cường tính tin cậy và minh bạch.
Trong khi đó, đại diện cho Ngân hàng Phát triển châu Á, bà Maria Joao Pateguana, Trưởng bộ phận phát triển khu vực tư nhân tại Việt Nam, cũng cam kết ADB sẽ hỗ trợ Việt Nam xây dựng một hệ sinh thái xếp hạng tín nhiệm minh bạch, đáng tin cậy và thân thiết với các nhà đầu tư.
Đại diện ADB mong muốn tiếp tục tăng cường mối quan hệ hợp tác với Bộ Tài chính và các bên liên quan để thúc đẩy hơn nữa những thông lệ tốt, nâng cao niềm tin của thị trường và mở ra cơ hội mới cho tăng trưởng bền vững.
Kiểm soát xung đột lợi ích: Nền tảng của uy tín
Bên cạnh các vấn đề về quy định thị trường, chất lượng và tính độc lập của các tổ chức xếp hạng tín nhiệm cũng là chủ đề trọng tâm.
Ông Raman Uberoi, Chuyên gia thị trường tài chính, Công ty Xếp hạng tín nhiệm Crisil Limited, đã đưa ra các khuyến nghị về việc sửa đổi khung pháp lý và giám sát, nhấn mạnh tính cần thiết của việc tăng cường hệ thống quản trị nội bộ cho các doanh nghiệp xếp hạng tín nhiệm.
Ông Uberoi kiến nghị Việt Nam tăng yêu cầu về vốn pháp định (hiện tại là 15 tỷ đồng) và điều chỉnh khung pháp lý theo hướng yêu cầu cao hơn về quản trị doanh nghiệp, bao gồm việc bổ nhiệm các thành viên độc lập vào Hội đồng quản trị ( tỷ lệ 1/3), thành lập Ban Kiểm toán, và có cán bộ tuân thủ chuyên trách báo cáo trực tiếp cho Tổng giám đốc/Hội đồng quản trị.
"Đối với mỗi doanh nghiệp xếp hạng tín nhiệm, uy tín và tính độc lập là nền tảng then chốt. Để đảm bảo những điều này, điều quan trọng là các tiêu chuẩn quản trị doanh nghiệp phải đạt mức cao nhất," ông Uberoi khẳng định.
Đặc biệt, vấn đề xung đột lợi ích đang được coi là thách thức lớn nhất. Ông Uberoi cho rằng dù không thể loại bỏ hoàn toàn, xung đột lợi ích có thể được quản lý hiệu quả thông qua việc công bố thông tin đầy đủ, hệ thống quản trị nội bộ mạnh mẽ và cơ chế tường lửa rõ ràng.
Về vấn đề này, ông Trần Lê Minh, Tổng giám đốc VIS Rating, chia sẻ rằng kiểm soát xung đột lợi ích cần phải xuất phát từ các giá trị cốt lõi và văn hóa công ty.
Việc kiểm soát xung đột lợi ích phải được bắt đầu từ văn hóa công ty (liêm chính, tuân thủ, chuyên nghiệp) và được cụ thể hóa qua quản trị doanh nghiệp, các chính sách minh bạch hóa.
"Xung đột lợi ích trong nội bộ công ty xếp hạng tín nhiệm có thể gây hại nhiều hơn so với các xung đột lợi ích với bên ngoài (dễ dàng nhận biết hơn). Cần có nguyên tắc vững vàng để kiểm soát," ông Minh nhấn mạnh.
Theo đại diện VIS Rating, việc kiểm soát xung đột lợi ích phải được bắt đầu từ văn hóa công ty (liêm chính, tuân thủ, chuyên nghiệp) và được cụ thể hóa qua quản trị doanh nghiệp, các chính sách minh bạch hóa. Đặc biệt là hệ thống tự động hóa các quy trình kiểm soát xung đột lợi ích để đảm bảo không bị bỏ sót, liên kết chặt chẽ với việc đánh giá kết quả làm việc của nhân viên tại mọi cấp bậc.
Các nội dung thảo luận tại hội thảo đã góp phần truyền tải thông điệp mạnh mẽ của Chính phủ về việc khuyến khích phát triển thị trường xếp hạng tín nhiệm minh bạch, lành mạnh, hình thành văn hóa xếp hạng tín nhiệm tại Việt Nam trở thành kênh tham khảo đáng tin cậy cho các nhà đầu tư trong nước và nước ngoài.
Tiếp nối sự kiện diễn ra tại Hà Nội, Bộ Tài chính cũng sẽ tiếp tục tổ chức Hội thảo tại Thành phố Hồ Chí Minh vào ngày 14/11. Trên cơ sở kết quả Hội nghị, đại diện Bộ Tài chính cho biết sẽ tiếp tục nghiên cứu, tham mưu hoàn thiện định hướng phát triển thị trường xếp hạng tín nhiệm, hướng tới một thị trường vốn minh bạch, an toàn và bền vững theo đúng chủ trương của Đảng và Chính phủ./.