Trong chiến công "huyền thoại" của những chuyến tàu "không số" được thành lậpngày 23/10/1961, không thể không nhắc đến bến Lộ Diêu, xã Hoài Mỹ, huyện HoàiNhơn (Bình Định), địa điểm đã vinh dự đón tàu “không số” vào rạng sáng ngày1/11/1964, với chuyến hàng đầu tiên chở trên 30 tấn vũ khí chi viện cho chiếntrường khu 5 một cách an toàn.
Khi được hỏi về hành trình của chuyến đi này, Trung tá Lê Văn Nốt, cựu chiếnbinh, nguyên là chiến sĩ làm nhiệm vụ trên chuyến tàu "không số" cập bến Lộ Diêuthời ấy cho biết, thực hiện Nghị quyết 15 của Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa2 và Chỉ thị của Bộ Chính trị - Quân ủy Trung ương quyết định mở đường vận tảitrên biển tháng 7/1959. Vì vậy đến đầu năm 1960, cấp trên đã tăng cường đồng chíTrần Phi Khanh, quê ở Hoài Ân, Bình Định làm cán bộ tham mưu Tỉnh đội, thực chấtlà lo bến bãi cho “tàu không số” vào Bình Định.
Tỉnh ủy và Tỉnh đội Bình Định đã bổ sung đồng chí Khanh vào Ban lãnh đạo phíaNam huyện Hoài Nhơn và các xã Đông Bắc huyện Phù Mỹ, với tư cách là cán bộ quânsự, tham gia công tác phát động phong trào quần chúng, xây dựng cơ sở và lựclượng du kích.
Sau một thời gian thực tế, đồng chí Khanh xét thấy chỉ có bãingang thôn Lộ Diêu, xã Hoài Mỹ, huyện Hoài Nhơn là hội đủ các điều kiện cho "tàukhông số" cập bến, bởi Lộ Diêu có địa thế biệt lập với 1 mặt biển và 3 mặt lànúi, ở 2 đầu thôn có đèo Lộ Diêu (xã Hoài Mỹ, huyện Hoài Nhơn) và phía Nam làđèo Hà Ra (thuộc xã Mỹ Đức, huyện Phù Mỹ), lúc bấy giờ là vùng giải phóng, có tổchức Đảng, các đoàn thể quần chúng cách mạng và nơi có truyền thống đấu tranhcách mạng kiên cường.
Mặt khác, theo yêu cầu của chiến trường và sự chỉ đạo của Trung ương, tháng7/1963, Tỉnh ủy Bình Định đã thành lập đoàn công tác đặc biệt ra miền Bắc gồmcác đảng viên: Lê Văn Nốt, thôn Lộ Diêu; Phan Văn Kiệm và Phan VănKhương, thôn Phú Thứ, xã Mỹ Đức và đồng chí Trần Phi Khanh làm Trưởng đoàn đểbáo cáo cho Trung ương về công tác chuẩn bị của tỉnh Bình Định.
Sau 4 tháng vượt rừng núi Trường Sơn, cuối cùng đoàn đã về đến Hà Nội, làmviệc với Cục tác chiến (Bộ Tổng tham mưu) và Đoàn 125 Hải quân. Đặc biệt, đoànđã được Thủ tướng Phạm Văn Đồng tiếp. Sau khi nghe báo cáo, Trung ương đã chỉthị cho tỉnh Bình Định thành lập bộ phận chuyên trách (gọi là HB15) chuẩn bị cácmặt để đón tàu vào.
Tỉnh ủy Bình Định đã nhanh chóng thành lập HB15, do đồng chíTrương Trọng Hạng, Tỉnh đội phó - Tham mưu trưởng trực tiếp chỉ huy và thành lập2 đại đội được chọn lựa kỹ càng và huấn luyện về chính trị, kỹ thuật quân sự vàtrang bị đài 15 W để thường xuyên liên lạc với cấp trên.
Còn Đoàn 125 Hải quân đã quyết định cử tàu 401 lên đường vào Bình Định. Tàu 401đóng theo dạng tàu cá miền Nam, trọng tải 35 tấn, tàu có 12 người, thuyền trưởnglà đồng chí Phạm Vạn (quê ở Quảng Ngãi); 2 thuyền phó là các đồng chí Trần Phấnvà Trần Phi Khanh (quê Bình Định); Chính trị viên là đồng chí Đặng Văn Thanh(quêBình Thuận) cùng 8 thuyền viên khác là Nguyễn Văn Hiệu, Phạm Trường Nam, Lê VănNốt, Lê Quang Hiến, Phạm Văn Dợn, Trần Kim Hiền, Ngô Dần và Đặng Hồng Hoàng.
Ngày 21/9/1964, lễ tiễn các thủy thủ tàu 401 về Bình Định đã được tổ chức tạicảng Bích Động (Hải Phòng) và ngày hôm sau, tàu chở trên 30 tấn vũ khí rời bến.Ông Nốt kể lại, ngày hôm đó gió Đông Bắc tràn về mạnh, khi tàu ra đến đảo LongChâu gió lên đến cấp 7, sóng ngày càng to nên buộc tàu phải quay trở lại bến.Đến ngày 10/10, tàu lại xuất phát lần thứ 2, nhưng rồi lại gặp bão, tàu đành trútạm vào đảo Hải Nam (Trung Quốc).
Đến ngày 25/10/1964, tàu lại nhổ neo, tiếp tục hành trình. Khi đến hải phậnvùng biển Quốc tế, hạm đội 7 của Mỹ đã phát hiện có tàu lạ và cho 2 chiếc máybay theo dõi nhưng do tàu ngụy trang tốt nên địch chưa phát hiện tàu của ta, tuynhiên chúng vẫn nghi ngờ, cho 2 tàu hải quân đóng tại Đà Nẵng bám sát theo.
Anh em trên tàu đã xác định nếu bị phát hiện thì sẵn sàng chiến đấu hy sinhvà hủy tàu cùng vũ khí trước khi bọn chúng biết. Nhưng rất may, đến ngày 31/10,khi tàu gần đến hải phận Bình Định, trời lại kéo mây mưa, nổi gió và sóng lớnnên tàu địch buộc phải rút lui. Tranh thủ thời cơ, tàu 401 chuyển ngang hướngvào Lộ Diêu, nhưng gió quá to nên thuyền đã bị trôi dạt vào vùng biển Phù Mỹ vàolúc 3 giờ sáng.
Chỉ huy tàu đã cho tàu chạy ngược về Lộ Diêu vào lúc 4 giờ ngày 1/11/1964,nhưng trời vẫn tiếp tục mưa và sóng lớn. Cùng lúc đó tín hiệu trên bờ đã liênlạc với tàu và tranh thủ thời gian với phương án huy động lực lượng vận chuyểnvũ khí trên tàu xuống ghe nhỏ và chở lên địa điểm chôn bí mật; mọi công việc đãhoàn tất trước khi trời sáng. Ban chỉ huy hạ lệnh đốt tàu để xóa tung tích. Tàuđã cháy trong suốt 3 ngày đêm. Người dân loan báo là tàu cá bị bão đánh vào bờvà bị bốc cháy để che đậy máy bay địch đi tuần tra ven bờ biển.
"Tàu Không số" cập bến Lộ Diêu an toàn đã đáp ứng kịp thời vũ khí đạn dược chocác Trung đoàn Quân khu 5 và sau này là Sư đoàn 3 Sao Vàng để chiến đấu và giànhnhững chiến công vang dội trong chiến dịch Đông - Xuân 1964-1965 như An Lão, ĐèoNhông, Đồi Mười, Dương Liễu và Gò Bồi..., góp phần hoàn thành sứ mệnh vào chiếncông lẫy lừng của huyền thoại “Đường Hồ Chí Minh trên biển.”
Ngày nay, trên bến Lộ Diêu, một bia tưởng niệm đã được dựng lên để ghi lại dấuấn tự hào và góp phần giáo dục cho các thế hệ con cháu hôm nay và mai sau phảisống, học tập, công tác và noi theo tấm gương quả cảm của lớp cha anh đã làm nênnhững câu chuyện “huyền thoại” trong lịch sử đấu tranh giải phóng dân tộc vàthống nhất đất nước./.
Khi được hỏi về hành trình của chuyến đi này, Trung tá Lê Văn Nốt, cựu chiếnbinh, nguyên là chiến sĩ làm nhiệm vụ trên chuyến tàu "không số" cập bến Lộ Diêuthời ấy cho biết, thực hiện Nghị quyết 15 của Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa2 và Chỉ thị của Bộ Chính trị - Quân ủy Trung ương quyết định mở đường vận tảitrên biển tháng 7/1959. Vì vậy đến đầu năm 1960, cấp trên đã tăng cường đồng chíTrần Phi Khanh, quê ở Hoài Ân, Bình Định làm cán bộ tham mưu Tỉnh đội, thực chấtlà lo bến bãi cho “tàu không số” vào Bình Định.
Tỉnh ủy và Tỉnh đội Bình Định đã bổ sung đồng chí Khanh vào Ban lãnh đạo phíaNam huyện Hoài Nhơn và các xã Đông Bắc huyện Phù Mỹ, với tư cách là cán bộ quânsự, tham gia công tác phát động phong trào quần chúng, xây dựng cơ sở và lựclượng du kích.
Sau một thời gian thực tế, đồng chí Khanh xét thấy chỉ có bãingang thôn Lộ Diêu, xã Hoài Mỹ, huyện Hoài Nhơn là hội đủ các điều kiện cho "tàukhông số" cập bến, bởi Lộ Diêu có địa thế biệt lập với 1 mặt biển và 3 mặt lànúi, ở 2 đầu thôn có đèo Lộ Diêu (xã Hoài Mỹ, huyện Hoài Nhơn) và phía Nam làđèo Hà Ra (thuộc xã Mỹ Đức, huyện Phù Mỹ), lúc bấy giờ là vùng giải phóng, có tổchức Đảng, các đoàn thể quần chúng cách mạng và nơi có truyền thống đấu tranhcách mạng kiên cường.
Mặt khác, theo yêu cầu của chiến trường và sự chỉ đạo của Trung ương, tháng7/1963, Tỉnh ủy Bình Định đã thành lập đoàn công tác đặc biệt ra miền Bắc gồmcác đảng viên: Lê Văn Nốt, thôn Lộ Diêu; Phan Văn Kiệm và Phan VănKhương, thôn Phú Thứ, xã Mỹ Đức và đồng chí Trần Phi Khanh làm Trưởng đoàn đểbáo cáo cho Trung ương về công tác chuẩn bị của tỉnh Bình Định.
Sau 4 tháng vượt rừng núi Trường Sơn, cuối cùng đoàn đã về đến Hà Nội, làmviệc với Cục tác chiến (Bộ Tổng tham mưu) và Đoàn 125 Hải quân. Đặc biệt, đoànđã được Thủ tướng Phạm Văn Đồng tiếp. Sau khi nghe báo cáo, Trung ương đã chỉthị cho tỉnh Bình Định thành lập bộ phận chuyên trách (gọi là HB15) chuẩn bị cácmặt để đón tàu vào.
Tỉnh ủy Bình Định đã nhanh chóng thành lập HB15, do đồng chíTrương Trọng Hạng, Tỉnh đội phó - Tham mưu trưởng trực tiếp chỉ huy và thành lập2 đại đội được chọn lựa kỹ càng và huấn luyện về chính trị, kỹ thuật quân sự vàtrang bị đài 15 W để thường xuyên liên lạc với cấp trên.
Còn Đoàn 125 Hải quân đã quyết định cử tàu 401 lên đường vào Bình Định. Tàu 401đóng theo dạng tàu cá miền Nam, trọng tải 35 tấn, tàu có 12 người, thuyền trưởnglà đồng chí Phạm Vạn (quê ở Quảng Ngãi); 2 thuyền phó là các đồng chí Trần Phấnvà Trần Phi Khanh (quê Bình Định); Chính trị viên là đồng chí Đặng Văn Thanh(quêBình Thuận) cùng 8 thuyền viên khác là Nguyễn Văn Hiệu, Phạm Trường Nam, Lê VănNốt, Lê Quang Hiến, Phạm Văn Dợn, Trần Kim Hiền, Ngô Dần và Đặng Hồng Hoàng.
Ngày 21/9/1964, lễ tiễn các thủy thủ tàu 401 về Bình Định đã được tổ chức tạicảng Bích Động (Hải Phòng) và ngày hôm sau, tàu chở trên 30 tấn vũ khí rời bến.Ông Nốt kể lại, ngày hôm đó gió Đông Bắc tràn về mạnh, khi tàu ra đến đảo LongChâu gió lên đến cấp 7, sóng ngày càng to nên buộc tàu phải quay trở lại bến.Đến ngày 10/10, tàu lại xuất phát lần thứ 2, nhưng rồi lại gặp bão, tàu đành trútạm vào đảo Hải Nam (Trung Quốc).
Đến ngày 25/10/1964, tàu lại nhổ neo, tiếp tục hành trình. Khi đến hải phậnvùng biển Quốc tế, hạm đội 7 của Mỹ đã phát hiện có tàu lạ và cho 2 chiếc máybay theo dõi nhưng do tàu ngụy trang tốt nên địch chưa phát hiện tàu của ta, tuynhiên chúng vẫn nghi ngờ, cho 2 tàu hải quân đóng tại Đà Nẵng bám sát theo.
Anh em trên tàu đã xác định nếu bị phát hiện thì sẵn sàng chiến đấu hy sinhvà hủy tàu cùng vũ khí trước khi bọn chúng biết. Nhưng rất may, đến ngày 31/10,khi tàu gần đến hải phận Bình Định, trời lại kéo mây mưa, nổi gió và sóng lớnnên tàu địch buộc phải rút lui. Tranh thủ thời cơ, tàu 401 chuyển ngang hướngvào Lộ Diêu, nhưng gió quá to nên thuyền đã bị trôi dạt vào vùng biển Phù Mỹ vàolúc 3 giờ sáng.
Chỉ huy tàu đã cho tàu chạy ngược về Lộ Diêu vào lúc 4 giờ ngày 1/11/1964,nhưng trời vẫn tiếp tục mưa và sóng lớn. Cùng lúc đó tín hiệu trên bờ đã liênlạc với tàu và tranh thủ thời gian với phương án huy động lực lượng vận chuyểnvũ khí trên tàu xuống ghe nhỏ và chở lên địa điểm chôn bí mật; mọi công việc đãhoàn tất trước khi trời sáng. Ban chỉ huy hạ lệnh đốt tàu để xóa tung tích. Tàuđã cháy trong suốt 3 ngày đêm. Người dân loan báo là tàu cá bị bão đánh vào bờvà bị bốc cháy để che đậy máy bay địch đi tuần tra ven bờ biển.
"Tàu Không số" cập bến Lộ Diêu an toàn đã đáp ứng kịp thời vũ khí đạn dược chocác Trung đoàn Quân khu 5 và sau này là Sư đoàn 3 Sao Vàng để chiến đấu và giànhnhững chiến công vang dội trong chiến dịch Đông - Xuân 1964-1965 như An Lão, ĐèoNhông, Đồi Mười, Dương Liễu và Gò Bồi..., góp phần hoàn thành sứ mệnh vào chiếncông lẫy lừng của huyền thoại “Đường Hồ Chí Minh trên biển.”
Ngày nay, trên bến Lộ Diêu, một bia tưởng niệm đã được dựng lên để ghi lại dấuấn tự hào và góp phần giáo dục cho các thế hệ con cháu hôm nay và mai sau phảisống, học tập, công tác và noi theo tấm gương quả cảm của lớp cha anh đã làm nênnhững câu chuyện “huyền thoại” trong lịch sử đấu tranh giải phóng dân tộc vàthống nhất đất nước./.
Viết Ý (TTXVN/Vietnam+)
