Một cảng hàng hóa ở Giang Tô, Trung Quốc. (Nguồn: AFP/TTXVN) Theo trang mạng HK01 của Hong Kong, sự thay đổi chính quyền Mỹ sắp xảy ra và ông Joe Biden có thể sẽ lên nắm quyền sau hơn một tháng nữa. Một trong những điều mà cộng đồng quốc tế quan tâm nhất là chính quyền mới của ông Biden sẽ áp dụng chính sách nào đối với Trung Quốc, điều này không chỉ định hình quan hệ Trung-Mỹ trong vài năm tới mà còn tác động đáng kể đến tình hình quốc tế.
Cuộc chiến thương mại kéo dài gần 2 năm qua đã chứng tỏ rằng một mình Mỹ không thể đơn phương ép Trung Quốc nhượng bộ về các quy định kinh tế và thương mại quốc tế.
Dư luận thế giới nhìn chung cho rằng trái ngược với chiến thuật cứng rắn của chính quyền Tổng thống Trump là một mình chống Trung Quốc, ông Biden sẽ hợp tác với các đồng minh để mở rộng mặt trận kinh tế nhằm đối phó với Trung Quốc và tìm cách tái gia nhập Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP).
TPP ban đầu được đề xuất dưới thời chính quyền Barack Obama nhằm mục đích thu hút các nước đối tác của Mỹ ở Vành đai Thái Bình Dương tham gia mạng lưới thương mại xuyên Thái Bình Dương. Nhưng khi ông Trump lên nắm quyền, ông đã thúc đẩy chủ nghĩa bảo hộ và rút khỏi các cuộc đàm phán TPP. Sau đó, các nước còn lại dưới sự lãnh đạo của Nhật Bản đã thành lập “Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương," gọi tắt là CPTPP.
Do đó, nếu ông Biden lựa chọn đàm phán lại để gia nhập CPTPP thì cũng là điều hợp lý. Tuy nhiên, do RCEP đã được ký và bản thân Mỹ luôn chịu sự áp đặt khuynh hướng chủ nghĩa bảo hộ của cử tri, Mỹ càng cần phải gia nhập CPTPP và hiệu quả của nó sẽ vượt xa thời Tổng thống Obama.
Điều bất ngờ hơn đối với dư luận quốc tế là khi ông Biden đang vướng bận với Tổng thống Trump về vấn đề bầu cử, Trung Quốc đã ra tay trước, làm tốt việc “quản lý rủi ro.”
Hôm 19/11 vừa qua, Bộ Thương mại Trung Quốc trong một cuộc họp báo đã úp mở về khả năng gia nhập CPTPP. Một ngày sau đó, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cũng tuyên bố tại cuộc họp APEC rằng Trung Quốc sẽ tích cực xem xét việc gia nhập CPTPP.
Trong khi đó, Thủ tướng Nhật Bản Yoshihide Suga cũng tuyên bố rằng mục tiêu của Nhật Bản là mở rộng quy mô của CPTPP, rõ ràng là đáp lại ý định của Trung Quốc một cách thiện chí.
[Mục đích của Trung Quốc khi xem xét tham gia CPTPP]
Có thể nói, thay vì tìm cách chống lại sự bao vây của CPTPP, Trung Quốc có thể lựa chọn tham gia. Kinh nghiệm từ cuộc chiến thương mại của Mỹ thời gian qua cho thấy một trong những lý do Trung Quốc có thể chống lại Mỹ, một quốc gia có thực lực kinh tế mạnh hơn, chính là nền kinh tế Trung Quốc đã hội nhập cao với thế giới. Những người theo phái cứng rắn với Trung Quốc trong chính quyền của ông Trump đã làm mọi thứ có thể để “tách rời” khỏi Trung Quốc, nhưng họ đã thất bại bởi thực tế hội nhập toàn cầu đã ở mức độ cao.
Nhận thức về chiến lược của Trung Quốc đối với CPTPP chắc chắn dựa trên logic: Trung Quốc sẽ tham gia bất kỳ tổ chức đa phương rộng mở nào.
Chiến lược này xem ra có vẻ đơn giản nhưng thực tế lại không hẳn như vậy. Nói cách khác, tại sao Trung Quốc có thể tiếp tục chủ trương tham gia các hiệp định thương mại đa phương khác nhau, còn Mỹ luôn bị ảnh hưởng bởi chủ nghĩa bảo hộ, thậm chí đến chính quyền Tổng thống Trump đã xảy ra “làn sóng rút khỏi các hiệp định."
Suy cho cùng, một quốc gia có chính sách mở cửa hay bảo hộ thương mại không chỉ là vấn đề ngoại giao, mà thực tế là vấn đề kinh tế. Ngành sản xuất của Mỹ thiếu khả năng cạnh tranh quốc tế, sản lượng cũng chỉ tương đương các nước phát triển khác, chỉ có các sản phẩm công nghệ cao mới duy trì được vị trí hàng đầu.
Tuy nhiên, không thể để một hiệp định thương mại chỉ bao gồm các sản phẩm công nghệ cao, do đó, mỗi khi Mỹ muốn tham gia hiệp định thương mại thì sẽ gặp phải lực cản lớn trong nước.
Ngay cả Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA), một hiệp định thương mại tự do đã được ký từ lâu và có lợi thế địa chính trị rất lớn đối với Mỹ, cũng liên tục bị chỉ trích ở trong nước. Đây là lý do tại sao Tổng thống Trump lại lựa chọn đàm phán thúc đẩy lại Hiệp định Mỹ-Mexico-Canada (USMCA).
Trình độ phát triển của Trung Quốc thấp hơn nhiều so với Mỹ nhưng khả năng cạnh tranh về giá thành sản xuất của Trung Quốc cao hơn so với các nước phát triển. Mặt khác, cơ sở hạ tầng mà Trung Quốc mất nhiều năm để xây dựng khiến ngành chế tạo của Trung Quốc vẫn có thể cạnh tranh với các khu vực kém phát triển hơn.
Quan trọng hơn, Trung Quốc đã sớm cảnh giác với các nước phương Tây và hiểu rằng các doanh nghiệp và nền kinh tế phải tồn tại trong cạnh tranh thương mại quốc tế là định hướng phát triển kinh tế lâu dài của đất nước.
Mặc dù tham gia hiệp định thương mại tự do có những thuận lợi và khó khăn đối với các ngành nghề khác nhau ở Trung Quốc, nhưng khắc phục hạn chế và trụ lại là cách tốt nhất để duy trì hiệu quả của doanh nghiệp, đó cũng là một phần quan trọng của phát triển kinh tế.
Theo quan điểm này, cho dù cuộc cạnh tranh Trung-Mỹ phát triển như thế nào, Trung Quốc sẽ tiếp tục áp dụng chiến lược “mở cửa” để đối phó với sự bao vây, kiềm chế./.
