“Đã có môt đêm pháo hoa rực rỡ giữa Trường Sơn vào một tối tháng 3/1973”. Theo lời kể của các cựu chiến binh, chúng tôi tìm về một xóm nhỏ bên bờ sông Long Đại ở xã Hiền Ninh, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình. Đây là nơi Đoàn 559 đặt sở chỉ huy trong những năm 1971-1973.
Ngày Hiệp định Paris được ký kết cũng là thời điểm đánh dấu bước thắng lợi quan trọng của bộ đội Trường Sơn. Sau bao ngày đêm chiến đấu anh dũng dưới mưa bom bão đạn quân thù, bộ đội Trường Sơn đã vượt qua tất cả để chiến đấu và chiến thắng.
Ngày 7/3/1973, một lễ mừng chiến thắng hoành tráng đã diễn ra tại hội trường lớn của Sở chỉ huy Đoàn 559 đặt tại Hiền Ninh, với sự có mặt đông đủ của các vị lãnh đạo Đảng, Nhà nước, quân đội. Đêm đó, cả một dải rừng Trường Sơn bừng sáng bởi những chùm pháo hoa lấp lánh sắc màu. Đây là lần đầu tiên, bộ đội Trường Sơn được bắn pháo hoa.
Ông Bùi Quang Lâu, nguyên là Bí thư Đoàn xã Hiền Ninh những năm 1972-1973 bồi hồi nhớ lại “Năm 1971, chỉ huy sở của Bộ đội Trường Sơn được chuyển về đây. Những ngôi nhà lớn khung gỗ, mái lợp lá dựng lên ở bãi đất giữa làng, là nơi làm việc của Bộ Tư lệnh, hội trường, trạm xá…. Đây cũng là nơi đón tiếp các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, quân đội và các vị khách quý như Tổng Bí thư Lê Duẩn, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Hoàng thân Sihanouk và bà hoàng Monique….”
Hiền Ninh là vùng quê cách mạng và được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Tự hào với truyền thống quê hương, từ nhiều năm qua người dân nơi đây đã tự tìm kiếm, tập hợp được hàng trăm hiện vật, tài liệu về các hoạt động trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ rồi lập nên một “bảo tàng cách mạng” của riêng địa phương.
Tất cả những hiện vật quý giá ấy được người dân và chính quyền xã lưu giữ, trưng bày tại khu nhà trước đây là Sở chỉ huy của Đoàn 559-Bộ đội Trường Sơn. Nhưng những hiện vật độc bản quý giá ấy đang có nguy cơ bị xuống cấp và hư hỏng, do thời gian và do không được bảo quản đúng cách.
Trong những gian nhà cấp 4 dột nát, những hiện vật quý được trưng bày trong những tủ kính đơn sơ, không có hệ thống hút ẩm hay thoáng khí. Trên những bức tường ẩm ướt, những bức ảnh quý, bằng công nhận di tích lịch sử và cờ, bằng chứng nhận danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân đang bị ẩm mốc, mối mọt.
Buồn hơn cả là sự xuống cấp nghiêm trọng của gian nhà chính, nơi đã từng là hội trường lớn của Sở Chỉ huy đoàn 559 và là nơi diễn ra lễ mừng công của bộ đội Trường Sơn sau Hiệp định Paris 1973. Dột nát, ẩm thấp, bong tróc và rêu phong là những gì đang hiện hữu trên các bức tường, mái nhà của hội trường lịch sử này. Các vết nứt xuất hiện khắp nơi. Khuôn viên hội trường đầy cỏ rác khiến di tích lịch sử một thời hào hùng nay hoang phế, tiêu điều.
Trông coi ở đây là anh Nguyễn Văn Du, cán bộ văn hóa xã, người mấy năm qua chăm lo phần trưng bày và bảo quản các hiện vật trong bảo tàng của xã. Anh làm công việc này với lòng đam mê và trân trọng quá khứ, còn công việc chính của anh là phụ trách loa đài cho các cuộc họp của xã.
Ngày ngày, chứng kiến sự xuống cấp của các hiện vật cũng như các ngôi nhà trong khu di tích, anh rất lo lắng nhưng lực bất tòng tâm. Anh Du cho biết: “Xã không thể bố trí nguồn kinh phí riêng để bảo quản các hiện vật đang trưng bày tại bảo tàng, cũng như ngăn chặn sự xuống cấp của các ngôi nhà trước đây là Sở chỉ huy của bộ đội Trường Sơn. Các ban ngành chức năng cũng đã biết việc này và cũng đã có nhiều đoàn về đây xem xét. Nhưng, mọi dự định tôn tạo di tích vẫn nằm trên giấy, chưa thấy triển khai…”
Ngày kỷ niệm 50 năm mở đường Trường Sơn đang đến gần. Trong khi các hiện vật quý minh chứng một thời hào hùng đang mai một cùng thời gian. Nâng cấp di tích, bảo quản các hiện vật… là mong ước cháy bỏng của những người dân Hiền Ninh nói riêng và tất cả những ai mong mỏi về sự trường tồn của Tuyến đường Trường Sơn huyền thoại./.
Minh Khôi (Vietnam+)
