Làm thế nào để phát triển hàng không Việt Nam nhanh nhưng duy trì sự bền vững trong một thị trường cạnh tranh lành mạnh, đem đến cho người dân dịch vụ an toàn nhất, thuận tiện nhất?
Đây là câu hỏi được các hãng hàng không và cơ quan quản lý Nhà nước bàn thảo tại buổi Tọa đàm “Hàng không Việt Nam: Cơ hội và thách thức” vào sáng ngày 11/12.
Hạ tầng “kìm hãm” phát triển thị trường
Theo báo cáo của Bộ Giao thông Vận tải, trong khoảng 10 năm trở lại đây, thị trường vận tải hàng không Việt Nam đã có những bước phát triển vượt bậc, với tốc độ tăng trưởng liên tục đạt mức 2 con số, trung bình đạt 15,8 %/năm. Một điều đáng ghi nhận là mặc dù duy trì tốc độ tăng trưởng cao nhưng hàng không Việt Nam không để xảy ra tai nạn gây tổn thất về người.
Trả lời về việc tốc độ tăng trưởng hàng không thời gian gần đây có phải "nóng", ông Đinh Việt Thắng, Cục trưởng Cục Hàng không Việt Nam, cho rằng sự phát triển vượt ngoài tầm kiểm soát mới được định nghĩa là “nóng” còn hiện nay ngành hàng không dùng từ phát triển nhanh thì phù hợp hơn.
Đưa ra dẫn chứng con số, về thị trường, từ 2008-2019, hàng không Việt tăng trưởng 17,1% về hành khách và 13,8% về hàng hoá; đội tàu bay so với năm 2008 tăng 3,5 lần, mạng đường bay nội địa tăng 2,4 lần, đường bay quốc tế tăng 2,4 lần; vận chuyển của hãng hàng không so với năm 2008 tăng 5,2 lần về hành khách và 3,2 lần về hàng hóa.
“Tốc độ tăng trưởng như vậy là nhanh, nhưng hợp lý. Tăng trưởng hàng không gắn liền với tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội (GDP). Trong quá trình tăng trưởng vừa qua, thị trường hàng không hoàn toàn nằm trong tầm kiểm soát của quản lý Nhà nước khi tạo ra một thị trường lành mạnh, có sự cạnh tranh, mang lại nhiều lợi ích cho hành khách cả về cơ hội đi lại, giá vé, chất lượng dịch vụ,” ông Thắng nhìn nhận.
['Chạy đua' mua tàu bay làm quá tải trầm trọng hạ tầng hàng không]
Đánh giá giữa sự phát triển hàng không và phát triển hạ tầng luôn luôn đồng hành, theo ông Dương Trí Thành, Tổng giám đốc Vietnam Airlines, tốc độ tăng trưởng cao chắc chắn đã và đang tạo ra khó khăn, đặc biệt áp lực về hạ tầng, khiến chuyến bay kéo dài, ảnh hưởng tới chất lượng và chi phí kinh tế.
“Hiện nay, từ khóa của hãng bay là hạ tầng và đảm bảo an toàn để phát triển bền vững. Điều đó không đơn giản bởi đẩy nhanh là nguy cơ mất an toàn xảy ra ngay. Vietnam Airlines mong muốn tăng trưởng nhưng phải an toàn,” ông Thành nhấn mạnh.
Là hãng hàng không tư nhân tham gia thị trường 8 năm và chuẩn bị đón hành khách thứ 100 triệu, ông Đinh Việt Phương, Phó Tổng giám đốc Vietjet Air đặt vấn đề nước ta hiện có gần 100 triệu dân, tàu bay 200 chiếc (1 triệu dân có 2 tàu bay) nên năng lực chưa thể cung ứng đủ nhu cầu đi lại người dân.
Ông Phương thừa nhận, hạ tầng hàng không hiện nay với hoạt động của các các hãng đã là khó khăn trong khi tần suất của các hãng tại sân bay Tân Sơn Nhất hiện nay đang là 44 chuyến/ngày.
“Vietjet nhận được yêu cầu rất lớn của các địa phương là phải tăng tải. Nhưng giờ ‘miếng bánh’ bé thế sẽ chia như thế nào? Ở đây là trách nhiệm quản lý Nhà nước của Bộ Giao thông Vận tải, Cục Hàng không. Hãng hàng không vẫn đùa là những người làm cha làm mẹ phải đẻ ra miếng bánh to hơn mới có thể chia cho các con,” ông Phương ví von.
Cơ chế vẫn "đủng đỉnh"
Khẳng định hạ tầng phải phát triển theo đúng quy hoạch và kế hoạch của Nhà nước, ông Lại Xuân Thanh, Chủ tịch Hội đồng thành viên Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV), cho hay ACV đã xây dựng kế hoạch trung hạn trên cơ sở Quyết định 236/2018 của Thủ tướng Chính phủ, trong đó đáp ứng đầy đủ các chỉ tiêu quy hoạch mà Thủ tướng quyết định với mạng cảng hàng không. Cụ thể là việc đầu tư xây dựng sân bay Long Thành, nâng cấp mở rộng sân bay Tân Sơn Nhất, Cam Ranh, Đà Nẵng, Pleiku, Điện Biên, Phú Quốc…
“Hiện nay phải chờ hoàn thiện quy hoạch chi tiết của hệ thống cảng hàng không sân bay. Điều này doanh nghiệp không được làm mà là cơ quan quản lý Nhà nước và phải có phê duyệt kế hoạch trung hạn của các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền. Năm nay, ACV chưa triển khai được dự án nào,” ông Thanh thở dài.
Ông Thanh cũng cho biết Chính phủ, Bộ Giao thông Vận tải, các hãng hàng không đều “sốt ruột” về phát triển hạ tầng cảng, tuy nhiên cơ chế vẫn cứ "đủng đỉnh". Do đó, Nhà nước phải tháo gỡ cơ chế, mà ở đây là sửa đổi Luật Hàng không dân dụng để tạo sự phát triển bình đằng, lành mạnh.
[Hạ tầng yếu kém, thêm hãng bay mới liệu có ‘vỡ trận’ hàng không?]
Ông Thanh đưa ví dụ cụ thể: Cảng hàng không Tân Sơn Nhất, theo Cục trưởng Cục Hàng không, ACV đang quản lý khai thác nhưng khi nâng cấp mở rộng lại đặt vấn đề chọn nhà đầu tư, điều này rất bất cập. Khi sửa đổi Nghị định 102, Cục Hàng không sẽ đưa vào và báo cáo Thủ tướng Chính phủ để thông qua.
Về vấn đề này, ông ông Đinh Việt Thắng, Cục trưởng Cục Hàng không, cũng chỉ ra điểm nghẽn về cơ sở hạ tầng khi một số cảng khác cũng sẽ trở thành "điểm nóng" trong thời gian tới nếu không có dự án mang tính đột phá để cải thiện năng lực.
“Thời gian tới, Bộ Giao thông Vận tải sẽ có chương trình, giải pháp để tháo gỡ bằng được những ‘nút thắt cổ chai’ này,” người đứng đầu Cục Hàng không quả quyết.
Đề cập đến việc hãng hàng không mới “ồ ạt” xin cấp phép có gây áp lực lên hạ tầng, ông Thắng cho hay để đảm bảo phát triển bền vững, hãng hàng không mới ra phải làm rõ lộ trình, quy mô ra sao cần cân đối. Về khía cạnh cơ quan quản lý, Cục đảm bảo "miếng bánh" thị trường cho tất cả các hãng. "Miếng bánh thiếu, cạnh tranh sẽ không lành mạnh," ông Thắng nói./.
