Ảnh chỉ có tính minh họa. (Nguồn: AP) Theo trang mạng eastasiaforum.org, những năm gần đây, có một sự thay đổi mạnh mẽ trong chính sách năng lượng của Trung Quốc hướng tới việc sử dụng điện hạt nhân.
Và tham vọng hạt nhân của Bắc Kinh đã vượt ra khỏi các đường biên giới của nước này. Kế hoạch “Sản xuất tại Trung Quốc năm 2025” sẽ giúp mở rộng vai trò của Trung Quốc trong sản xuất điện hạt nhân ở các nền kinh tế đang phát triển trên khắp thế giới.
Các cộng đồng chính sách năng lượng và môi trường của phương Tây lâu nay đã chỉ trích kịch liệt Trung Quốc tiếp tục sử dụng than nhiệt điện.
Tuy nhiên, cam kết của Trung Quốc mở rộng các nguồn nhiên liệu tái tạo thực sự là phi thường.
Năng lượng mặt trời đã trở thành một giải pháp hữu hiệu ở hầu hết các nền kinh tế thuộc tổ chức hợp tác kinh tế và phát triển (OECD) năm 2013, sau khi Trung Quốc thâm nhập mạnh mẽ vào thị trường này và sản xuất ra những tấm pin với giá cả hợp lý.
Một câu chuyện tương tự đã xảy ra năm 2016 với những bình ắcquy cho các xe ôtô điện.
Thực tế, việc phát thải khí carbon của Trung Quốc chưa ở mức đạt đỉnh. Trong khi các năng lượng tái tạo đang chiếm thị phần lớn hơn trong năng lượng tổng hợp của Trung Quốc, chúng vẫn lâm vào cảnh bị cắt xén và trợ cấp chính phủ.
[IAEA lần đầu đánh giá tình hình an ninh hạt nhân ở Trung Quốc]
Các nhiên liệu hóa thạch vẫn tiếp tục chi phối sản xuất điện của Trung Quốc ít nhất cho đến năm 2030. Tuy nhiên, một thay đổi chính sách quan trọng sẽ không chỉ ảnh hưởng đến các mục tiêu phát thải của Trung Quốc mà còn những lựa chọn năng lượng của các nước chưa phát triển trong tương lai: Trung Quốc đã trợ cấp cho các lò phản ứng hạt nhân ở trong nước.
Trung Quốc gần như tăng gấp đôi sản lượng điện hạt nhân trong giai đoạn 2013 đến 2016. Nước này đã vượt qua Nhật Bản trở thành cường quốc hạt nhân lớn thứ tư thế giới với tổng công suất vận hành 42,9 tỷ oát điện (GWe) trong năm 2018.
Điện hạt nhân dự kiến sẽ tăng lên 281,8 tỷ GWe vào năm 2030 (có nghĩa năng lượng điện hạt nhân của Trung Quốc tăng từ 2% lên 20%).
Trung Quốc dự kiến sẽ đưa 56 lò phản ứng vào hoạt động đến năm 2020 và trở thành quốc gia hạt nhân lớn thứ hai thế giới.
Để đạt được mục tiêu này, Trung Quốc cần đầu tư khoảng 540 tỷ nhân dân tệ (80 tỷ USD), theo tập đoàn Zhefu, một công ty tư nhân chuyên sản xuất thiết bị hạt nhân.
Khoảng cách công nghệ cũng cần phải được xóa bỏ đối với các lò phản ứng hạt nhân thế hệ thứ 3 và thứ 4 của Trung Quốc.
Các hệ thống hạt nhân dân sự nội địa đòi hỏi nguồn nước sông để làm nguội, một vấn đề mà Trung Quốc đang giải quyết bằng việc sử dụng lưu vực sông Trường Giang. Trung Quốc chưa có kế hoạch phát triển các lò phản ứng hạt nhân thế hệ tiếp theo có sử dụng nước làm mát.
Nhưng nếu mô hình của Trung Quốc chứng minh thành công, nó có thể sẽ được sao chép cho các hệ thống sông ngòi của thế giới đang phát triển.
Điều này có ý nghĩa cho cả việc xuất khẩu các thiết bị năng lượng hạt nhân cũng như xuất khẩu các lò phản ứng và công nghệ để sản xuất điện hạt nhân.
Trong khi các xuất khẩu hạt nhân ban đầu nhắm mục tiêu vào các nền kinh tế tiên tiến chẳng hạn như Pháp và Vương Quốc Anh, nhưng phần lớn xuất khẩu sẽ nhằm tới khu vực Trung Đông, châu Phi và Nam Mỹ.
Quả thực, những tham vọng sản xuất điện hạt nhân của Bắc Kinh sẽ vượt ra khỏi nền kinh tế nội địa.
Về mặt quốc tế, việc xuất khẩu các lò phản ứng hạt nhân của Trung Quốc cho các nước nằm trong Sáng kiến Vành đai và Con đường là nhằm sao chép các chính sách phát triển định hướng xuất khẩu của các nước như Đức, Nhật Bản và Hàn Quốc.
Một nhà máy điện hạt nhân có thể thu về gần 30 tỷ nhân dân tệ (4,5 tỷ USD), ngang bằng xuất khẩu 300.000 chiếc xe ôtô.
Kế hoạch “Sản xuất tại Trung Quốc năm 2025” là rất hữu ích cho ngành điện hạt nhân của Trung Quốc để đi ra toàn cầu thông qua việc thúc đẩy các thiết bị điện hạt nhân tiên tiến.
Hai lò phản ứng nước áp lực quy mô lớn - CAP1400 và Hualong 1 - đã được chọn như công nghệ hàng đầu để phục vụ cho chiến lược toàn cầu của Trung Quốc.
Việc phát triển các lò phản ứng nhiệt độ cao và các lò phản ứng neutron nhanh cũng được coi là quan trọng cho ảnh hưởng toàn cầu của ngành công nghiệp này.
Việc phát triển các lò phản ứng cỡ nhỏ sẽ cho phép Trung Quốc thu được các quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực công nghệ tàu thủy chạy bằng điện hạt nhân dân sự và tạo ra thị trường 100 tỷ nhân dân tệ (15 tỷ USD) cho hoạt động khoan dầu ở ngoài khơi.
Với việc trang bị công nghệ điện hạt nhân thế hệ thứ 3, Trung Quốc đã ký được các bản hợp đồng hoặc đang thảo luận hợp tác với 20 nước bao gồm Argentina, Ai Cập và Vương Quốc Anh. Trung Quốc cũng đã ký các thỏa thuận với Saudi Arabia và Iran cung cấp thiết bị cho các lò phản ứng hạt nhân của các nước này.
Xuất khẩu lò phản ứng hạt nhân dọc theo "Vành đai và Con đường" sẽ đạt 100 chiếc vào năm 2030.
Việc hợp tác với các nước phát triển trong lĩnh vực điện hạt nhân dân sự có thể sẽ có những ràng buộc địa chính trị đi kèm.
Ví dụ, các dự án ở Vương Quốc Anh và Pháp sẽ giảm hai thành viên phản đối của Hội đồng bảo an Liên Hợp Quốc nếu các nước khác như Iran hay Ai Cập chấp nhận những đề nghị tương tự để Trung Quốc xây dựng các dự án hạt nhân dân sự.
Các doanh nghiệp Trung Quốc phát triển điện hạt nhân cũng sẽ thu được kinh nghiệm cạnh tranh thị trường với các cường quốc hạt nhân khác - Nga, Mỹ, Pháp, Nhật Bản và Hàn Quốc - nếu Hualong 1 được xây dựng thành công ở Anh.
Ở các nền nước kém phát triển, Trung Quốc đã xúc tiến các thủ tục hành chính để xuất khẩu thiết bị hạt nhân và lò phản ứng hạt nhân.
Một bản ghi nhớ về hạt nhân dân sự với Nam Phi đã được ký kết với Trung Quốc, đặc biệt trong huấn luyện đào tạo nhân sự, hỗ trợ kỹ thuật và điều hành nhà máy hạt nhân.
Ở nơi khác, Tập đoàn điện hạt nhân quốc gia Trung Quốc sẽ xây dựng nhà máy điện hạt nhân thứ tư cho Argentina trong một bản hợp đồng trị giá 6 tỷ USD.
Tập đoàn năng lượng hạt nhân trung ương Trung Quốc cũng sẽ xây dựng 4 lò phản ứng hạt nhân Hualong 1 ở Kenya và những chiếc lò này có thể đi vào hoạt động vào năm 2030.
Nếu Trung Quốc có ý định bán thiết bị hạt nhân ra nước ngoài, trước tiên nước này phải nhận thức được những rủi ro công nghệ và an toàn ở sân sau của chính mình và bảo đảm rằng công nghệ của nước này là đáng tin cậy.
Một vụ tai nạn hạt nhân xảy ra đồng thời với một trật lũ lụt ở sông Trường Giang có thể sẽ là thảm họa. Trung Quốc cũng phải đảm bảo rằng nước này xúc tiến các thỏa thuận và các tiêu chuẩn an toàn, hiệu quả cùng với xuất khẩu thiết bị năng lượng của mình.
Với việc điện hạt nhân dân sự để giải quyết các nhức nối về chính sách môi trường của Trung Quốc, nước này phải có chính sách toàn diện để không xuất khẩu những rủi ro môi trường./.
