Vận chuyển gạo tại kho ở Srinagar, Ấn Độ. (Ảnh: AFP/TTXVN) Lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ có thể gây ảnh hưởng tới thị trường gạo toàn cầu và hàng triệu người trên thế giới, trong đó người tiêu dùng ở châu Á và châu Phi sẽ bị tác động nghiêm trọng nhất.
Những quốc gia dễ bị tổn thương nhất
Ấn Độ, nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới, đã cấm xuất khẩu tất cả các loại gạo tẻ thường, ngoại trừ gạo basmati, vào ngày 20/7, do chính phủ tìm cách bình ổn giá lương thực trong nước đang tăng cao nhằm “đảm bảo đủ nguồn cung trong nước với mức giá hợp lý.”
Theo phân tích của Ngân hàng Barclays lớn nhất Anh quốc, Malaysia khả năng là quốc gia bị tổn thương nhất do phụ thuộc nhiều vào gạo của Ấn Độ.
Malaysia chủ yếu nhập khẩu gạo từ nước ngoài, trong đó gạo Ấn Độ chiếm tỷ trọng tương đối lớn.
Ngoài ra, Singapore cũng có khả năng bị ảnh hưởng do gạo Ấn Độ chiếm khoảng 30% lượng gạo nhập khẩu vào nước này.
Tuy nhiên, Đảo quốc Sư tử phụ thuộc vào nhập khẩu lương thực nói chung, không chỉ gạo. Giới chức trách Singapore đang liên hệ với New Delhi để tìm kiếm sự miễn trừ khỏi lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ.
Giá gạo cao nhất thập kỷ
Giá gạo hiện đang dao động ở mức cao nhất trong 10 năm qua trong bối cảnh hiện tượng thời tiết El Nino gây thêm rủi ro cho sản xuất lúa gạo ở các nước xuất khẩu lớn ở châu Á như Thái Lan, Pakistan và Việt Nam.
Các nhà phân tích của Barclays chỉ ra rằng Philippines sẽ là quốc gia “bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi sự gia tăng giá gạo toàn cầu” do tỷ trọng gạo cao nhất trong rổ hàng hóa tham gia tính chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của quốc gia này. Tuy nhiên, phần lớn lượng gạo nhập khẩu của quốc gia Đông Nam Á này đến từ Việt Nam.
Các khu vực bị ảnh hưởng khác
Châu Á không phải là khu vực duy nhất bị ảnh hưởng bởi lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ, nhiều quốc gia châu Phi và Trung Đông cũng dễ bị tổn thương.
Theo bộ phận nghiên cứu BMI thuộc Công ty nghiên cứu thị trường Fitch Solutions, các thị trường dễ bị ảnh hưởng bởi các hạn chế xuất khẩu của Ấn Độ tập trung ở châu Phi cận Sahara và khu vực Trung Đông và Bắc Phi (MENA), trong đó Djibouti, Liberia, Qatar, Gambia và Kuwait là những quốc gia đối mặt rủi ro cao nhất.
[Ấn Độ cấm xuất khẩu gạo: Thế giới hứng chịu thêm cú sốc mới]
Việc Ấn Độ cấm xuất khẩu các loại gạo tẻ thường, ngoại trừ gạo basmati, diễn ra sau lệnh cấm xuất khẩu gạo tấm vào tháng 9/2022. Điều đó có nghĩa là 40% lượng gạo xuất khẩu của nước này hiện bị cắt đứt khỏi thị trường thế giới, theo BMI.
Đây không phải là lần đầu tiên Ấn Độ áp đặt lệnh cấm xuất khẩu đối với gạo phi basmati, nhưng tác động lệnh cấm lần này có thể sâu rộng hơn trước.
Công nhân vận chuyển gạo tại một chợ bán buôn ngũ cốc ở Amritsar, Ấn Độ. (Ảnh: AFP/TTXVN) Hồi tháng 10/2007, nước này cũng đã áp đặt lệnh cấm xuất khẩu gạo phi basmati, sau đó tạm dỡ bỏ và cho triển khai trở lại vào tháng 4/2008. Động thái này khiến giá gạo trên toàn tăng gần 30% lên mức cao kỷ lục.
Ông Samarendu Mohanty, Giám đốc Khu vực châu Á của Trung tâm Khoai tây Quốc tế (CIP), một tổ chức nghiên cứu nông nghiệp ở Peru lưu ý Ấn Độ không phải là nước đóng vai trò chính trong xuất khẩu gạo phi basmati toàn cầu vào thời điểm đó. Vì vậy, lệnh cấm hiện tại có “tác động sâu rộng hơn” so với 16 năm trước. Mức độ tác động của lệnh cấm sẽ phụ thuộc vào phản ứng của các nhà nhập khẩu và xuất khẩu gạo khác.
Khả năng xảy ra tình trạng hỗn loạn trên thị trường
Ông Samarendu Mohanty nhận định nếu các nhà xuất khẩu gạo lớn như Việt Nam và Campuchia áp đặt hình thức hạn chế xuất khẩu và các nhà nhập khẩu lớn như Indonesia, Malaysia chạy đua mua tích trữ thì thế giới có thể chứng kiến “cơn hỗn loạn xảy ra trên thị trường gạo.”
Ông cũng cảnh báo tình hình thậm chí có thể tồi tệ hơn hậu quả của lệnh cấm xuất khẩu gạo tẻ phi basmati của Ấn Độ hồi năm 2007.
“Số người tiêu dùng bị hưởng bởi lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ sẽ lên tới hàng triệu người,” ông Mohanty nói.
Gạo được bày bán tại chợ ở Dhaka, Bangladesh. (Ảnh: AFP/TTXVN) Cũng theo ông, những người tiêu dùng nghèo hơn ở các nước láng giềng của Ấn Độ, đặc biệt là Bangladesh và Nepal sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Dự đoán có rất ít khả năng lệnh cấm xuất khẩu này được dỡ bỏ trong ngắn hạn thậm chí có thể sẽ được duy trì ít nhất cho đến cuộc tổng tuyển cử ở Ấn Độ vào tháng 4/2024.
Ấn Độ đang chật vật ứng phó giá cả tăng cao ở các mặt hàng như rau, trái cây và ngũ cốc. Đây là một vấn đề nhức nhối có thể ảnh hưởng đến tâm lý của cử tri và triển vọng tái đắc cử của Thủ tướng Narendra Modi trong cuộc tổng tuyển cử năm sau.
Lạm phát của nước này đã tăng lên 4,8% trong tháng Sáu do giá lương thực tăng vọt. Mức tăng này vẫn nằm trong mục tiêu lạm phát từ 2-6% của Ngân hàng Dự trữ Ấn Độ.
Tuy nhiên, ngân hàng HSBC dự báo lạm phát của Ấn Độ có nguy cơ đạt mức 6,5% trong tháng Bảy, đồng thời cảnh báo các sự kiện thời tiết cực đoan có thể gây thêm căng thẳng cho sản lượng lương thực ở đất nước đông dân nhất thế giới này./.
