Trong những ngày qua, lực lượng tuần duyên Nhật Bản thông báo các tàu của Trung Quốc đã nhiều lần xâm nhập vào vùng biển 22 km xung quanh quần đảo Senkaku do Tokyo quản lý (Bắc Kinh cũng tuyên bố chủ quyền và gọi là Điếu Ngư), trong khi nhiều tàu khác của Trung Quốc gần như hiện diện thường trực ở gần khu vực này.
Đài RFI dẫn lời giới phân tích nói, đây là dấu hiệu cho thấy Bắc Kinh đang áp dụng một chiến lược mới trong dài hạn, thách thức Nhật Bản về vấn đề Điếu Ngư/Senkaku.
Kể từ khi xảy ra những căng thẳng ở Biển Hoa Đông, đặc biệt từ đầu tháng 9, chưa khi nào tàu bè của Trung Quốc và thậm chí của cả Đài Loan, lại có mặt ở đây nhiều đến như vậy.
Các nhà phân tích cho rằng dường như Trung Quốc muốn làm cho Nhật Bản căng thẳng thần kinh, mệt mỏi trong các nỗ lực giải quyết tranh chấp. Qua việc đưa nhiều tàu đến hoạt động trong khu vực, Bắc Kinh hy vọng là có thể xóa tan đi một thực tế là Tokyo đang quản lý thực sự các hòn đảo ở Senkaku.
[Trung Quốc khiến cho Nhật "căng thẳng thần kinh"]
Thời báo New York dẫn lời chuyên gia Kunihiko Miyake, thuộc Viện nghiên cứu toàn cầu Canon ở Tokyo, nhận định: “Đây là bước khởi đầu của một cuộc chiến tranh hao mòn, một cuộc đọ sức có thể kéo dài. Trung Quốc sẽ tránh khiêu khích Nhật Bản, nhưng tìm cách làm cho Nhật Bản nản lòng trong việc cố gắng duy trì kiểm soát các hòn đảo.”
Sau khi chính phủ Nhật Bản tuyên bố quốc hữu hóa một số hòn đảo thuộc quần đảo Senkaku, vào đầu tháng 9, phía Trung Quốc đã có những phản ứng quyết liệt, tố cáo Tokyo phá vỡ thế nguyên trạng. Các cuộc biểu tình bài Nhật đã diễn ra ở nhiều nơi trên lãnh thổ Trung Quốc. Sau khi hạn chế các cuộc biểu tình này, Bắc Kinh điều thêm nhiều tàu hải giám và ngư chính đến vùng Senkaku/Điếu Ngư.
Theo giới phân tích và các nhà ngoại giao, cuộc đối mặt giữa các tàu Trung Quốc và Nhật Bản có thể còn kéo dài.
Trong khi đó, phát ngôn viên bộ Ngoại giao Trung Quốc Hồng Lỗi từ chối trả lời câu hỏi "Bắc Kinh sẽ còn điều tàu tới Senkaku/Điếu Ngư trong bao lâu nữa," và tuyên bố rằng hoạt động của các tàu hải giám, ngư chính trong khu vực là “hoàn toàn có cơ sở” để bảo vệ các lợi ích của Trung Quốc.
Đồng thời, Bắc Kinh cũng gia tăng áp lực bằng cách bố trí người đi vận động công luận quốc tế. Tuần vừa rồi, tại Hong Kong, cựu đại sứ Trung Quốc tại Nhật Bản, ông Trần Kiện, đã tố cáo Mỹ khuyến khích đồng minh Nhật Bản phục hồi chủ nghĩa quân phiệt.
Một số quan chức khác và các phương tiện truyền thông chính thống của Nhà nước Trung Quốc cũng có những phát biểu tương tự, cáo buộc Nhật Bản dung túng cho chủ nghĩa dân tộc cực đoan nhằm gây căng thẳng ở Hoa Đông. Giới phân tích cho rằng ít có khả năng Trung Quốc dùng vũ lực bất ngờ đánh chiếm quần đảo Senkaku/Điếu Ngư.
Ngược lại, theo ông Kevin Maher - cựu quan chức ngoại giao Mỹ và hiện là cố vấn chính cho công ty tư vấn NMV, có trụ sở tại New York - mục đích của Trung Quốc là tìm cách bác bỏ sự khẳng định chủ quyền của Nhật Bản dựa theo luật pháp quốc tế, đồng thời tạo dựng cơ sở pháp lý cho các tuyên bố chủ quyền của Bắc Kinh.
Có nhiều lý do khiến Trung Quốc tỏ thái độ quyết liệt trong việc đòi hỏi chủ quyền đối với quần đảo Senkaku/Điếu Ngư. Về kinh tế, nơi đây được đánh giá là có nhiều trữ lượng dầu khí mà nền kinh tế Trung Quốc đang rất cần. Bên cạnh đó là tâm lý "rửa hận."
[Bất đồng Điếu Ngư có thể thành xung đột vũ trang?]
Dường như Bắc Kinh muốn bắt Tokyo phải trả giá về những tội ác tàn bạo mà quân đội Nhật Hoàng đã gây ra khi chiếm đóng Trung Quốc trong Chiến tranh Thế giới II. Bắc Kinh vẫn nhắc lại rằng Nhật Bản đã chiếm lấy quần đảo này vào năm 1895 từ tay Trung Quốc, bước đầu trong quá trình xây dựng một đế chế Nhật Bản ở châu Á.
Đối với Trung Quốc, quần đảo Senkaku/Điếu Ngư còn có một vị trí quan trọng về quân sự, nằm giữa vùng biển ngăn cách Trung Quốc với quần đảo Okinawa, nơi có căn cứ quân sự Mỹ. Giới quân sự Trung Quốc muốn kiểm soát quần đảo này trong truờng hợp xảy ra xung đột.
Các chuyên gia cảnh báo rằng cho đến nay, mặc dù Bắc Kinh và Tokyo không đưa tàu chiến đến quần đảo Senkaku/Điếu Ngư, nhưng tàu hải giám và ngư chính của Trung Quốc cũng như tàu tuần duyên của Nhật Bản đều có vũ trang. Do vậy, chỉ cần có một hiểu lầm, diễn giải sai là có thể dẫn đến xung đột vũ trang giữa hai bên.
Cho đến nay, Mỹ một mặt tuyên bố đứng trung lập trong cuộc tranh chấp chủ quyền, mặt khác, lại khẳng định rằng bất kỳ cuộc tấn công nào của Trung Quốc nhắm vào các hòn đảo của Nhật Bản đều nằm trong phạm vi điều chỉnh của hiệp định hợp tác an ninh quốc phòng Washington-Tokyo.
Để tháo gỡ bế tắc, theo giới phân tích, Mỹ cần phải tỏ ra năng động hơn, không thể giữ thái độ trung lập và cần phải yêu cầu Trung Quốc chấm dứt các chiến thuật gây sức ép như vậy./.
