Lực lượng bộ đội công binh tỉnh Quảng Trị phá dỡ một quả bom nặng hơn 240kg. (Ảnh: Trần Tĩnh/TTXVN) Năm 2020 ghi dấu mốc 25 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam-Hoa Kỳ (12/7/1995-12/7/2020) và cũng là 25 năm Tổ chức Peace Trees VietNam-Cây Hòa Bình Việt Nam (PTVN) được thành lập.
Đây là tổ chức phi chính phủ đầu tiên của Hoa Kỳ được Chính phủ Việt Nam cấp giấy phép hoạt động trong lĩnh vực tìm kiếm và phá hủy bom mìn, vật liệu nổ.
Hàng chục năm qua, PTVN đã hỗ trợ tỉnh Quảng Trị trong việc rà phá bom mìn, vật liệu nổ, giáo dục phòng tránh bom mìn, hỗ trợ nạn nhân bom mìn, trồng cây cải tạo môi trường...
Những ngày qua, Đội rà phá bom mìn lưu động thuộc PTVN vẫn cần mẫn, thực hiện rà phá bom mìn ở thôn A Rông Trên, xã A Ngo, huyện miền núi Đắkrông.
Năm 2003, Đội rà phá bom mìn lưu động thuộc PTVN chỉ có 36 người, đến nay đã tăng lên 106 người; trong đó có cả người đồng bào dân tộc Pa Kô, Vân Kiều sinh sống ở địa phương.
PTVN huy động nhân lực để hoàn thành rà phá ở những khu vực đã được xác định ô nhiễm bom chùm tại huyện miền núi Đắkrông, vào năm 2021.
Theo đại diện lãnh đạo xã A Ngo, khi biết Đội rà phá bom mìn lưu động thuộc PTVN đến làm sạch đất bị ô nhiễm bom mìn, người dân rất phấn khởi. Bởi họ cảm thấy được an toàn, yên tâm vì mảnh đất của mình được làm sạch bom mìn và vật liệu nổ.
PTVN đã và đang triển khai nhiều đơn vị hoạt động, với nhiệm vụ thu gom lưu động và rà hiện trường tại Quảng Trị. Tổng diện tích đất mà PTVN đã rà phá bom mìn là hơn 480ha, trên 112.000 vật liệu chưa nổ các loại đã được phá hủy.
[Nỗ lực hơn nữa đưa quan hệ song phương Việt Nam-Hoa Kỳ lên tầm cao mới]
Ngoài ra, PTVN còn tập trung vào các hoạt động cộng đồng như y tế, nước sạch; trao hơn 2.000 suất học bổng cho các học sinh bị tai nạn bom mìn; trồng hàng chục nghìn cây xanh trên những vùng đất đã được làm sạch bom mìn, vừa giúp cải tạo môi trường vừa hỗ trợ người dân phát triển kinh tế.
Trong khi đó, Chương trình hợp tác giữa tỉnh Quảng Trị với các tổ chức phi Chính phủ nước ngoài (RENEW) và Tổ chức Viện trợ Nhân dân Na Uy (NPA), thực hiện Dự án RENEW-NPA tại Quảng Trị, từ năm 2001.
Dự án này do Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ và Bộ Phát triển Vương quốc Anh tài trợ, nhằm phục hồi môi trường và khắc phục hậu quả chiến tranh, trọng tâm là giải quyết bom mìn chưa nổ.
Dự án RENEW-NPA đã và đang thực hiện rà phá, làm sạch bom mìn ở nhiều địa phương của tỉnh Quảng Trị.
Điển hình là từ giữa tháng Sáu vừa qua đến nay, Dự án RENEW-NPA triển khai lực lượng rà phá bom mìn ở khu vực gần bờ biển thôn Thái Lai, xã Vĩnh Thái, huyện Vĩnh Linh.
Đây là khu vực bị ô nhiễm bom mìn nặng, do trong chiến tranh bị quân đội Mỹ ném bom ác liệt, đặc biệt là bom chùm.
Từ năm 1975 đến nay, chỉ riêng thôn Thái Lai đã xảy ra 15 vụ tai nạn liên quan đến bom mìn, làm chết 5 người và 11 người bị thương.
RENEW-NPA đã và đang tiến hành rà phá trên diện tích đất gần 1,5 km2 bị ô nhiễm bom mìn, ở khu vực gần bờ biển thôn Thái Lai.
Theo thông tin từ RENEW-NPA, lực lượng của đơn vị đã phát hiện và phá hủy an toàn 23 quả bom chùm và hàng trăm vật liệu nổ. Việc rà phá bom mìn còn mang lại sự an toàn cho trên 870 người; đồng thời giúp người dân thôn Thái Lai có đất sạch bom mìn, để trồng trọt và phát triển kinh tế.
Đặc biệt, sau 5 năm thực hiện, đến tháng Sáu vừa qua, RENEW-NPA đã hoàn thành hoạt động khảo sát phi kỹ thuật, tại tất cả địa bàn được phép tiếp cận, tương ứng với 76% tổng số thôn, bản trên địa bàn tỉnh Quảng Trị.
Rà tìm các vật liệu nổ bằng máy chuyên dụng. (Ảnh minh họa: Hồ Cầu/TTXVN) Trong suốt 5 năm qua, 22 nhân viên khảo sát phi kỹ thuật của RENEW-NPA, đã đi đến hàng trăm thôn, bản, ở 9 huyện, thị, thành phố của tỉnh Quảng Trị. Tổng cộng đã có trên 51.000 người dân Quảng Trị, được nhân viên của RENEW-NPA phỏng vấn để thu thập thông tin liên quan đến bom chùm và các loại vật liệu nổ khác.
Theo đại diện RENEW-NPA, khảo sát phi kỹ thuật là một trong những bước quan trọng nhất, nhằm thiết lập bản đồ tổng thể các khu vực bị ô nhiễm bom chùm ở Quảng Trị.
Qua đó, chính quyền và các đơn vị có thể lập kế hoạch rà phá bom mìn một cách hiệu quả. Đây cũng là bước tiến quan trọng mà RENEW-NPA hỗ trợ để Quảng Trị trở thành tỉnh “an toàn,” không còn tai nạn bom mìn vào năm 2025.
Ngoài PTVN, RENEW-NPA, tổ chức phi Chính phủ khác của Hoa Kỳ là Golden West Humanitarian Foundation (GWHF), cũng đã tài trợ gần 95.000 USD, để tỉnh Quảng Trị thực hiện dự án: “Hỗ trợ tư vấn kỹ thuật, tập thuấn và hợp tác xây dựng năng lực triển khai công tác rà phá vật nổ sau chiến tranh.”
Dự án nhằm nâng cao kiến thức, năng lực xử lý vật liệu nổ cho 2 đội rà phá bom mìn, gồm 24 kỹ thuật viên của Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Quảng Trị; cải tiến, cập nhật các cơ sở, trang thiết bị cần thiết để đào tạo và thực hiện công tác rà phá, xử lý vật liệu nổ của 2 đội rà phá bom mìn của tỉnh; đồng thời hỗ trợ Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Quảng Trị thành lập các đội chuyên viên kỹ thuật và rà phá bom mìn luân phiên, để hỗ trợ và duy trì các tiêu chuẩn huấn luyện.
Tỉnh Quảng Trị có tỷ lệ ô nhiễm bom mìn cao nhất cả nước, với 82% trên tổng diện tích đất. Bom mìn còn sót lại sau chiến tranh ở Quảng Trị đã khiến hơn 3.430 người chết, 5.100 người bị thương.
Trong 25 năm qua, các chương trình, dự án đã hỗ trợ tỉnh Quảng Trị khoảng 80 triệu USD để rà phá bom mìn; trong đó gần 40 triệu USD do Chính phủ Mỹ tài trợ thông qua các tổ chức phi Chính phủ.
Theo Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Trị Hoàng Nam, tỉnh đã triển khai có hiệu quả nhiều dự án, giảm thiểu tai nạn bom mìn, giải phóng đất đai, góp phần phát triển kinh tế, xã hội bền vững.
Rà phá bom mìn. (Nguồn: TTXVN) Từ khoảng 70 tai nạn bom mìn mỗi năm, kể từ khi Quảng Trị bắt đầu (năm 1995) hợp tác với các tổ chức quốc tế, triển khai các hoạt động bom mìn, năm 2018 là năm đầu tiên Quảng Trị không có tai nạn bom mìn.
Quảng Trị đang hướng đến là tỉnh đầu tiên của Việt Nam “an toàn” không còn tai nạn bom mìn vào năm 2025. Để đạt được mục tiêu này, ước tính mỗi năm tỉnh cần thêm khoảng 10 - 12 triệu USD.
Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam Daniel J.Kritenbrink đã đánh giá: Việc hợp tác tháo gỡ vật nổ sau chiến tranh giữa hai nước Việt Nam-Hoa Kỳ đã đạt được nhiều thành công, cứu được nhiều mạng sống và hàng triệu mét vuông đất phát triển kinh tế.
Hoa Kỳ tiếp tục cam kết giải quyết hậu quả chiến tranh. Đây là kết quả hợp tác hàn gắn vết thương chiến tranh của hai bên, dựa trên nguyên tắc rất quan trọng là trung thực với quá khứ và cùng nhau hướng tới tương lai.
Đầu năm 2020, PTVN phối hợp với tỉnh Quảng Trị trồng 25 cây xanh - tượng trưng cho 25 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam-Hoa Kỳ và 25 năm thành lập PTVN, ở hai bên bờ Khu di tích Quốc gia Đặc biệt đôi bờ Hiền Lương-Bến Hải.
Đây là nơi hội tụ nỗi niềm đau đáu nhớ thương, thao thức của đất nước Việt Nam suốt 21 năm bị chia cắt và thể hiện khát vọng hòa bình mãnh liệt của nhân dân Việt Nam.
Hình ảnh những người Việt Nam và Hoa Kỳ, cùng trồng cây, cùng vun tưới cho cây mọc lên trên nền đất hoang hóa, thật nhiều ý nghĩa.
Bởi họ không chỉ trồng cây, mà còn gieo mầm xanh, vun đắp cho hòa bình và cùng chung tay đưa quan hệ hai nước Việt Nam-Hoa Kỳ ngày càng phát triển./.
