Nhiều vụ cháy nổ, rò rỉ hóa chất xảy ra liên tục trong thời gian gầnđây là hồi chuông cảnh báo về những “lỗ hổng” trong nhận thức và quản lýhóa chất tại Việt Nam. Đây là vấn đề cần được chấn chỉnh kịp thời đểtránh tình trạng “mất bò mới lo làm chuồng!”
“Lỗ hổng” nhận thức và quản lý
Chuyên chở axit trên tàu hỏa chở hàng nhưng thùng phuy đựng axit lại hở nắp vankhiến hóa chất độc hại rò rỉ ra môi trường tại huyện Duy Xuyên, Quảng Nam; nhiềungười dân khó thở, cay mắt còn giao thông tắc nghẽn nhiều giờ trên cầu vượt TânThới Hiệp-Thành phố Hồ Chí Minh do xe tải chở đầy hóa chất và phụ liệu ngành sơnbốc cháy ngùn ngụt kèm khói đen lan tỏa cả vùng.
Đây chỉ là hai vụ điển hìnhtrong vô số các vụ cháy nổ, rò rỉ hóa chất gây ra những tác hại khôngthể đo đếm, làm ảnh hưởng tới sức khỏe của người dân và môi trườngxung quanh.
Chỉ thị số 03/CT-TTg mới đây của Thủ tướng Chính phủ đã khẳng định:Do công tác quản lý hóa chất ở các cấp, các ngành, các địa phương chưa được quantâm đúng mức nên hoạt động sản xuất, kinh doanh, sử dụng hóa chất ngày càng tăngnhằm đáp ứng nhu cầu sử dụng phân bón, hóa chất thuốc bảo vệ thựcvật, hóa chất tiêu dùng và vật liệu nổ luôn kèm theo nguy cơ xảy ra cácsự cố đe dọa đến sức khỏe, tính mạng con người, an ninh xã hội và môi trường.
Thực tế cho thấy, trong vụ nổ ngày 28/2/2013 tại khu vực nhàchờ Bến xe Cần Thơ, chỉ vì hai hành khách thiếu hiểu biết về an toànhóa chất, an toàn cháy nổ đã mua và đựng các loại hóa chất dễ gây cháynổ (KClO3, bột than hoạt tính, lưu huỳnh, keo dán sắt) vào chung một túi ni lôngkhiến các hóa chất này tương tác với nhau gây cháy nổ và làm 3 ngườibị thương.
Tình trạng lơ là, mất cảnh giác với cháy nổ hóa chất còn thấy rấtrõ ở cả các doanh nghiệp sản xuất đặc thù hàng ngày, hàng giờ phảisống chung với hóa chất độc hại. Hai vụ nổ hóa chất MEKP (Methyl ethylketone peroxide) nghiêm trọng xảy ra liên tiếp cách nhau chưa đầy một thángtại Nhà máy Nhiệt điện Hải Phòng hồi giữa năm 2010 đã khiến 2 công nhânngười nước ngoài và 2 công nhân Việt Nam, 5 người khác bị thương là một vídụ rõ nét về tình trạng mất an toàn trong sử dụng hóa chất. Tươngtự như vậy, do sơ xuất trong lúc lắp đặt hệ thống máng cào tại đường lò xâydựng cơ bản khu Nam Khe Tam, phường Quang Hanh thuộc Công ty Trách nhiệm hữuhạn một thành viên 86 (Tổng Công ty Đông Bắc), vụ nổ khí metan đã xảy ravào ngày 2/7/2012 làm 4 công nhân tử vong tại chỗ.
Số liệu thống kê của Cục Hóa chất, Bộ Công Thương cho thấy, từ năm1999 đến nay, trên trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh đã xảy ra 5 vụ vụ nổ khí metan(CH4), làm 53 người bị thiệt mạng.
Tại Chỉ thị 03 mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu Bộ Côngthương chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương và các đơn vị đẩy mạnhcông tác thông tin, tuyên truyền nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho cộng đồngtrong phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất; đặc biệt là việc quản lý an toàn trongsản xuất, kinh doanh và sử dụng hóa chất.
Thủ tướng cũng chỉ thị Bộ Côngthương tăng cường hướng dẫn, kiểm tra, rà soát việc thực hiện các văn bản quyphạm pháp luật về quản lý, sản xuất, kinh doanh và sử dụng hóa chất đối với cácdoanh nghiệp và tổ chức, cá nhân; tăng cường kiểm tra kế hoạch phòng ngừa, ứngphó sự cố hóa chất của các cơ sở hoạt động hóa chất nguy hiểm; đồng thời, xâydựng Chương trình quốc gia về phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất trình Thủ tướngChính phủ xem xét, phê duyệt. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp, cơ sở sảnxuất hóa chất; các Ủy ban Nhân dân tỉnh, thành phố phải khẩn trương xây dựng kếhoạch hoặc biện pháp phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất phù hợpvới quy mô, điều kiện sản xuất và đặc tính của hóa chất.
Tuy nhiên, gần hai tuần trôi qua kể từ khi Chỉ thị được ban hành, hầuhết các doanh nghiệp, tỉnh, thành vẫn rất lúng túng trong việc triểnkhai Chỉ thị, nhất là trong việc xây dựng kế hoạch, chương trình phòngngừa, ứng phó sự cố hóa chất, Cục trưởng Cục Hóa chất Bộ CôngThương Phùng Hà cho biết.
“Làm chuồng trước khi mất bò”
Đó là lý do mà Cục Hóa chất, Bộ Công Thương đang phải phối hợpvới các đơn vị liên quan để cụ thể hóa,̀ đưa các văn bản quy phạmpháp luật về an toàn cháy nổ, rò rỉ hóa chất đã có đi vào cuộcsống. Cục trưởng Phùng Hà cho biết, Thông tư “Quy định về Kế hoạch và Biệnpháp phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất trong lĩnh vực công nghiệp” của BộCông thương sẽ ban hành trong một vài tuần tới đây được xây dựng baoquát tất cả các hoạt động liên quan đến các khâu từ sản xuất, kinhdoanh, lưu thông đến sử dụng hóa chất…Đặc biệt là các dự án đầu tưvà cơ sở sản xuất, cất giữ và sử dụng hóa chất nguy hiểm với khối lượng tồntrữ lớn hóa chất lớn.
Theo đó, sở Công Thương các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương là cơ quanxác nhận biện pháp phòng ngừa, ứng phó cho các dự án và cơ sở hóa chất trênđịa bàn. Tuy nhiên, cơ quan chức năng sẽ kiểm tra thực tế tại dự án, cơsở hóa chất để xem xét, đánh giá và xác nhận biện pháp.
Để đảm bảo an toàn cho chính mình, bản thân các dự án, cơ sở sảnxuất, kinh doanh hóa chất trong hoạt động phải triệt để tuân thủ các nộidung trong biện pháp ứng phó sự cố hóa chất đã được cơ quan chức năng xácnhận. Tuy nhiên, để các quy định về an toàn cháy nổ, rò rỉ hóa chấtđược thực thi nghiêm túc thì rất cần phải có chế tài mạnh nhằm xửlý nghiêm các trường hợp vi phạm, ông Hà khẳng định.
Theo Ðiều 18, Nghị định 90/2009/NÐ-CP của Chính phủ Quy định về xử phạt viphạm hành chính trong hoạt động hóa chất, mức xử phạt cho hành vi vi phạm quyđịnh về xây dựng Biện pháp phòng ngừa, Kế hoạch phòng ngừa ứng phó sự cố hóachất ở mức cao nhất mới chỉ là 40 triệu đồng. Trên thực tế, mức xử phạt này vẫncòn nhẹ và chưa có tính răn đe đối với các hành vi thiếu trách nhiệm dẫn tớicháy nổ, rò rỉ hóa chất, gây ra các thiệt hại lớn đối với sức khỏe, tính mạngngười dân cũng như môi trường xung quanh. Bộ Công Thương đang chủ trì soạn thảoNghị định quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động hoá chất, phânbón, vật liệu nổ công nghiệp dự kiến mức phạt sẽ cao hơn, ông Hà cho biết.
Hiện Cục Hóa chất, Cục Kỹ thuật An toàn và Môi trường công nghiệp, Bộ Côngthương đang hợp tác chặt chẽ với các cơ quan liên quan, nhất là Ủy banquốc gia tìm kiếm cứu nạn để sớm xây dựng Chương trình quốc gia vềphòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất và an toàn hóa chất trình Thủtướng phê duyệt, nhằm tạo cơ chế phối hợp, hợp tác chặt chẽ, hiệuquả giữa các cơ quan chức năng liên quan khi có sự cố hóa chất nghiêmtrọng xảy ra.
Bên cạnh đó, Chương trình cũng sẽ giúp trang bị cơ sở vật chất kỹthuật, trang thiết bị cần thiết để ứng phó với sự cố hóa chất độchại xảy ra trên phạm vi cả nước, thống nhất đầu mối quản lý, tuyêntruyền nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cộng đồng trong sản xuấtkinh doanh, sử dụng hóa chất cũng như trong phòng ngừa, ứng phó vớisự cố hóa chất.
Dự kiến, trong tháng 4 tới đây, Bộ Công Thương sẽ ban hành Thông tư Quyđịnh về Kế hoạch và Biện pháp phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất trong lĩnh vựccông nghiệp để hướng dẫn Ủy ban Nhân dân các tỉnh, thành phố, doanhnghiệp, cá nhân liên quan xây dựng được kế hoạch, biện pháp ứng phó,xử lý sự cố hóa chất hiệu quả nhất. Đây cũng sẽ là Thông tư đangđược dư luận đặc biệt quan tâm bởi nó ảnh hưởng tới sự an toàn củacả cộng đồng và môi trường./.
Nguyễn Kim Anh (TTXVN)