Một góc chợ quê Ngái trước Tết (Ảnh: PV/Vietnam+) Có lẽ không ở đâu, không khí Tết lại đến nhanh, đến sớm và cũng kéo dài lâu như ở làng Ngái, xã Hương Ngải, huyện Thạch Thất, Hà Nội. Đã thành một thông lệ, cứ bắt đầu từ giữa tháng Chạp, phiên chợ Tết đầu tiên của cả làng được mở, báo hiệu xuân đang về và cũng mở đầu cho “ngày hội” 5 phiên chợ của cả làng quê.
Sớm 15 tháng Chạp, trời còn lãng đãng đầy sương, nhưng cậu bé Dũng ở thôn 8 đã bật tung chăn trở dậy. Cái lạnh se sắt luồn qua những ô cửa khiến cậu rùng mình nhưng vẫn không ngăn được cậu bé 8 tuổi ấy bớt đi phần háo hức. Hôm nay, phiên chợ Tết đầu tiên ở làng Ngái chính thức được bắt đầu.
Với đám trẻ làng, Tết truyền thống luôn bắt đầu sớm như thế, khi những người lớn lục tục với mớ hàng đầu tiên của phiên chợ mới.
Có lẽ, ở khắp cả vùng đồng bằng Bắc Bộ, không đâu lại nhiều chợ Tết như ở làng Ngái. Đăm đăm nhìn ra khoảnh chợ đầu làng còn mịt mờ sương, ông Nguyễn Trung Thúy bảo: Mấy chục năm về trước, khi còn bé tẹo như cu Dũng bây giờ, ông cũng đã được cùng bạn bè đón Tết từ giữa tháng Chạp. Không ai nhớ vì sao cái làng be bé ấy lại lắm chợ phiên đến thế.
Nhẩm đếm kỹ, chợ Tết làng Ngái có đến 5 phiên, mỗi phiên một món hàng bắc cầu qua năm mới. Bắt đầu từ độ 15-16 tháng Chạp là chợ hàng mã. Tiếp đó là các chợ Ngái lá dong ngày 21, chợ Ngái hàng bưởi, hàng cam ngày 26, rồi chợ Ngái hàng cá mồng 3 Tháng Giêng, chợ hàng Gà ngày mùng 6.
Trong ký ức của ông Thúy, mỗi một phiên chợ là một nét riêng đầy cuốn hút để làm nên một cái Tết đủ đầy. Đắm chìm trong ký ức, phút chốc, ông lão đã ở bên kia sườn dốc cuộc đời nhớ lại những ngày theo mẹ tung tăng khắp ngóc ngách của cái chợ quê nhỏ xíu.
Này là chợ lá dong xanh mút mắt một vùng khiến chú bé Thúy cứ hít hà mãi không thôi mùi hương mới và nghĩ về nồi bánh trưng bập bùng bên bếp lửa.
Này là chợ cam, chợ bưởi ngan ngát vàng ươm dưới nắng sớm. Rồi chợ hàng mã, hàng bạc với đủ hình thù ngộ nghĩnh…
“Trẻ con làng Ngái ngày ấy nhất định phải đi đủ cả 5 phiên thì mới vui,” ông Thúy trầm ngâm nói.
Điểm đặc biệt nhất là các bà nội trợ làng này, muốn đủ đầy một mâm ngũ quả cùng các đồ cúng cho đêm 30 nhất định cũng không thể vắng cả 3 phiên trước Tết. Mỗi một lần ra chợ, các chị, các mẹ lại đưa về thêm một thức xuân cho ngày đầu năm mới.
Đặc sắc không kém là các phiên chợ cá làng Ngái. Cứ sau 2 ngày Tết, như một thông lệ, dân làng lại mang cá ra bày khắp nơi. Cá được thả trong những chiếc thuyền con làm bằng tôn hoặc những chiếc thúng đan tre được trát sơn ta bên ngoài rất kín. Những chú cá chép to bằng hai bàn tay ghép lại, mắt đen to hệt như con cá trong tranh Đông Hồ. Các loại trôi, trê, diếc, rô… nhiều vô kể, quẫy đuôi đập nước bì bõm.
Người bán cá mặc áo tơi lá, quần xắn cao, môi tím tái vì lạnh, chân tay nhăn nheo nhưng nét mặt tươi vui, mời chào đon đả… Đầu năm, những mẹt cá đầu tiên luôn được mong đợi. Nhà nào cũng muốn mua những con cá to mình, dày thịt để làm bát canh chua, nấu nồi cá kho tương thơm nức xóm… thay đổi khẩu vị ngày Tết.
Nhắc về chợ Tết 5 phiên của làng mình, bà Nguyễn Thị Bắc, thôn 3, xã Hương Ngải chẳng giấu nổi niềm tự hào. Bà bảo, mặc dù là dâu làng, nhưng đã 60 năm qua, bà “bị” tập cho cái thói quen “ngóng chợ” để… đếm Tết về. Bà cũng chưa từng bỏ bất cứ một phiên chợ Tết nào trong suốt thời gian đằng đẵng ấy.
Với bà, chợ đã là một phần hồn, một biểu tượng của cả một vùng quê. Nhưng, xen một chút nuối tiếc, bà chạnh lòng nghĩ tới cảnh chợ bị “thâm canh” thêm hoa, hương, rau cỏ những năm gần đây.
“Không còn là chợ một hàng nữa, nhưng ít ra bây giờ trẻ con của làng vẫn còn biết tới chợ 5 phiên. Mấy ông bà lẩn thẩn đang lo, chợ mới được xây rồi, hàng quán tiến dần vào từng ki ốt. Chẳng biết chợ còn giữ được bao lăm nữa,” bà Bắc buồn buồn.
Nhưng dẫu vậy, với những người như ông Thúy, bà Bắc và hàng nghìn người dân 9 thôn xã Hương Ngải, năm nay, Tết đã bắt đầu về từ phiên chợ giữa mùa đông./.
