Nhu cầu vốn tăng mạnh khi tín dụng 10 tháng đã chạm mức 15% đang tạo áp lực lớn lên thanh khoản hệ thống, khiến cuộc đua lãi suất huy động trở nên nóng hơn trong giai đoạn cuối năm.
Dù lãi suất điều hành vẫn duy trì thấp, dòng tiền nhàn rỗi lại phân tán sang các kênh đầu tư như chứng khoán, bất động sản hay tiền số, buộc các ngân hàng phải tăng cạnh tranh để hút tiền gửi phục vụ nhu cầu vay đang lên cao.
Lãi suất huy động đồng loạt tăng
Theo Ngân hàng Nhà nước, tính đến cuối tháng 9/2025, tổng phương tiện thanh toán của toàn hệ thống đạt hơn 19,98 triệu tỷ đồng, tăng 11,53% so với đầu năm. Tổng tiền gửi của khách hàng cá nhân và tổ chức kinh tế đạt gần 16,18 triệu tỷ đồng, tăng gần 3% chỉ trong hai tháng.
Trong đó, tiền gửi dân cư tiếp tục là điểm sáng với mức kỷ lục mới hơn 7,83 triệu tỷ đồng, tăng 10,86% từ đầu năm. Riêng trong ba tháng 7-9, người dân đã gửi thêm hơn 84.000 tỷ đồng, nâng mức tăng lũy kế lên 767.000 tỷ đồng.
Tiền gửi của tổ chức kinh tế sau khi giảm mạnh vào tháng 7 cũng đã phục hồi trong tháng 8 và tháng 9, đạt 8,35 triệu tỷ đồng, tăng 374.000 tỷ đồng chỉ sau hai tháng. Tính đến cuối tháng 9, mức tăng trưởng tiền gửi doanh nghiệp đạt 8,91%, phản ánh vòng quay vốn được cải thiện khi dòng tín dụng tiếp tục giải ngân mạnh.
Lý giải về việc tiền gửi tăng mạnh, ông Cấn Văn Lực, thành viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng, chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV cho rằng lãi suất thực dương (cao hơn lạm phát) vẫn đủ hấp dẫn để người dân chọn gửi tiết kiệm làm kênh trú ẩn an toàn, trong bối cảnh các kênh đầu tư dài hạn khác còn rủi ro.
Ông Vũ Anh Khoa, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh (HUBA) cho biết doanh nghiệp đang lo ngại lãi suất cho vay có thể tăng theo lãi suất huy động, nhất là khi tỷ giá và lạm phát vẫn chịu áp lực trong năm 2025-2026. Chi phí vốn tăng trở lại vào giai đoạn cuối năm - mùa cao điểm sản xuất - sẽ tạo thêm gánh nặng cho nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa vốn đang gặp khó về dòng tiền.
Theo thống kê, từ tháng 10 đến nay, thị trường ghi nhận đợt điều chỉnh lãi suất huy động diện rộng. Nam A Bank, Techcombank, VIB, VPBank, BVBank, NCB, OCB, LPBank, Kienlongbank, SHB và VietinBank đều tăng lãi suất ở nhiều kỳ hạn. Ngoài ra, nhiều ngân hàng không tăng lãi suất cũng chạy chương trình thưởng, tặng quà hoặc ưu đãi gửi tiết kiệm để hút dòng tiền nhàn rỗi.
Có 18 ngân hàng tăng lãi suất kỳ hạn 3 tháng trong hai tháng gần đây. Đặc biệt, đến cuối tháng 11 đã có 6 ngân hàng áp dụng mức trần 4,75%/năm cho kỳ hạn 3 tháng - mức cao nhất kể từ đầu năm đến nay.
Ông Vũ Minh Trường, Giám đốc Khối Nguồn vốn và Thị trường Tài chính VPBank cho biết tỷ lệ cho vay trên huy động (LDR) trên thị trường 1 đã lên tới 98%. Mức độ “lệch pha” giữa huy động và cho vay ngày càng lớn đang tạo sức ép lên thanh khoản chung của hệ thống, buộc ngân hàng phải nâng lãi suất để thu hút vốn.
Ông Cấn Văn Lực nhận định lãi suất tăng còn do cạnh tranh thu hút dòng tiền giữa ngân hàng và các kênh đầu tư khác. Trong khi đó, nhu cầu vốn lại tăng mạnh hơn dự kiến, thể hiện qua tín dụng tăng gần 15% chỉ sau 10 tháng.
Tín dụng tăng tốc mạnh nhất trong gần 15 năm
Dư nợ tín dụng đến cuối tháng 10/2025 đã tăng gần 15% so với cuối năm 2024 và tăng hơn 20% so với cùng kỳ. Ngân hàng Nhà nước dự báo tăng trưởng tín dụng cả năm 2025 có thể đạt 19%-20%, mức cao nhất trong vòng gần 5 năm.
Trong nhóm ngân hàng lớn, BIDV dẫn đầu với dư nợ hơn 2,23 triệu tỷ đồng. VietinBank tăng mạnh 15,6%, Vietcombank tăng 12,5%. Ở khối tư nhân, MB tăng gần 20%, Techcombank tăng hơn 21%, còn HDBank, VPBank, ACB và VIB cũng duy trì mức tăng hai chữ số.
Theo Tiến sỹ Lê Xuân Nghĩa, việc tín dụng tăng mạnh là diễn biến phù hợp với quá trình phục hồi kinh tế. Thị trường bất động sản sau giai đoạn bị “nén” sâu đã bật trở lại nhờ loạt nghị quyết gỡ vướng pháp lý như 171 và 98. Ông cho rằng bất động sản là tài sản có sức lan tỏa lớn nên việc thị trường ấm lên kéo theo nhu cầu tín dụng tăng là điều tất yếu.
Ông Nghĩa nhận định việc nhiều ngân hàng báo hết room tín dụng và lãi suất nhích tăng là xu hướng mang tính chu kỳ. Khi hạn mức mới được cấp đầu năm 2026, lãi suất sẽ có cơ hội hạ nhiệt.
Dù đánh giá cao sức hồi phục của nền kinh tế, các tổ chức quốc tế vẫn đưa ra những cảnh báo. Theo ông Sacha Dray, Kinh tế trưởng Ngân hàng Thế giới (WB), tốc độ tăng trưởng tín dụng quá nhanh đang đẩy đòn bẩy tài chính của hệ thống ngân hàng lên mức cao. Mặc dù tỷ lệ nợ xấu năm 2024 ước khoảng 6,6%, nhưng khả năng hấp thụ rủi ro lại có xu hướng giảm khi tỷ lệ bao phủ nợ xấu giảm còn 80,4% trong quý 3/2025.
Việt Nam hiện có tỷ lệ tín dụng/GDP lên tới 137% -một trong những mức cao nhất khu vực. Điều này phản ánh sự phụ thuộc lớn của nền kinh tế vào ngân hàng. Các chuyên gia cho rằng cần phát triển mạnh mẽ thị trường vốn, đặc biệt là trái phiếu doanh nghiệp và cổ phiếu, để giảm tải áp lực lên hệ thống tín dụng và phân bổ nguồn lực hiệu quả hơn./.