Bà Nông Thị Minh, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Văn Yên, Trưởng ban Tổchức lễ hội đền Đông Cuông cho biết huyện đã sẵn sàng đón dukhách thập phương đến lễ hội trong hai ngày 15 và 16/10 (tức ngày 11 và 12 tháng9 âm lịch).
Đền Đông Cuông thuộc địa phận thôn Bến Đền, xã Đông Cuông, huyện Văn Yên,tỉnh Yên Bái; xung quanh có đại ngàn bao phủ, phía trước đền là dòng sông Hồng.
Đền Đông Cuông có các cột đền được làm bằng gỗ tứ thiết, được sơn son thếpvàng hình rồng cuốn. Tương truyền, đền Đông Cuông thờ Cao Quan Đại Vương đã cócông chu du thiên hạ, tìm phương thuốc quí để chữa bệnh cho nhân dân.
Sau khi mất, Cao Quan Đại Vương được nhân dân suy tôn, vua gia phong là “Thầnvệ quốc” và đã hóa thân thành Mẫu Thượng Ngàn. Năm 1258, nghĩa quân của tướng HàĐặc sau khi thắng trận đã tập kết quân tại đền Đông Cuông và tổ chức mổ trâukhao quân.
Năm 2009, Đền Đông Cuông đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Ditích Lịch sử-Văn hóa cấp quốc gia. Hàng năm, đền có hai lễ hội chính vào ngàyMão tháng Giêng và ngày Mão tháng 9 âm lịch.
Việc tổ chức lễ hội bảo đảm theo đúng quy chế của Bộ Văn hóa, Thể thao và Dulịch và được xây dựng kịch bản chi tiết, kết hợp hài hòa giữa phần lễ và phầnhội.
Mục tiêu của lễ hội là tạo không khí trang trọng, an toàn, vui tươi, lànhmạnh, kết hợp hài hòa giữa văn hóa truyền thống với hiện đại, tôn vinh và bảotồn các giá trị văn hóa truyền thống.
Ban Tổ chức cũng đã xây dựng các phương án bảo vệ, bảo đảm an ninh trật tự,vệ sinh môi trường và cảnh quan, bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm trong suốtthời gian diễn ra lễ hội.
Để lễ hội được tổ chức đúng nghi thức dân gian truyền thống, tạo điều kiện chodu khách thưởng thức những giá trị văn hoá đặc sắc, Ban quản lý di tích đền ĐôngCuông đã cùng các cấp chính quyền, các ngành xây dựng kế hoạch cụ thể, kết hợphài hòa giữa phần lễ và phần hội để tạo không khí thiêng liêng, trang trọng, đảmbảo an toàn, vui tươi, lành mạnh, tránh lãng phí, kết hợp hài hòa giữa văn hoátruyền thống với hiện đại, nhằm tôn vinh bảo tồn các giá trị văn hoá truyềnthống của lễ hội.
Theo phong tục, lễ hội “Cầu cơm mới” đền Đông Cuông sẽ được mở đầu bằng nghi lễmổ trâu đen tế thần vào lúc 0 giờ ngày 15/10 (tức ngày 11/9 âm lịch).
Sau khi chủ lễ làm xong các thủ tục trình thần linh thổ địa cùng các quanngài thần thánh, trâu sẽ được treo lên gốc cây mít cổ thụ hàng trăm năm tuổitrước cửa đền và được mổ rồi xả thịt làm cỗ đưa vào trong đền cúng khao quân.Cốm xanh là lễ vật không thể thiếu trong mâm lễ dâng Mẫu Đông Cuông.
Cũng như mọi năm, một trong những hoạt động hấp dẫn diễn ra trong lễ hội cầu cơmmới Đền Đông Cuông là hội thi khéo tay làm cốm. Cốm xanh là lễ vật không thểthiếu trong mâm lễ dâng Mẫu cầu cơm mới Đền Đông Cuông vào ngày Mão tháng 9 hàngnăm mà còn gắn với đời sống của người dân trong vùng.
Đây cũng là dịp để nhân dân xã Đông Cuông giao lưu, học tập kinh nghiệm, nângcao chất lượng sản phẩm cốm, từng bước đưa sản phẩm cốm Đông Cuông trở thànhhàng hóa phục vụ du khách thập phương.
Bà Cầm Thị Liên ở thôn Gốc Quân, xã Đông Cuông năm nay đã ngoài 50 tuổi nhưngvẫn hào hứng đi khắp xóm dưới làng trên hướng dẫn mọi người cách làm cốm, chuẩnbị đất đắp bếp lò nướng lúa, chuẩn bị loỏng giã cốm (máng gỗ dài gần 2m, rộng 30cm để có thể nhiều người giã cùng một lúc).
Bà Liên cho biết, lúa nếp làm cốm là giống lúa dẻo, thơm, được chọn từng bôngrồi buộc lại thành từng cum nhỏ, cho vào lò than củi nướng chín rồi giã bằngloỏng, sàng, sảy.
Bà phải truyền dạy cho con cháu phong tục, tập quán của người Tày Khao, dạycách làm cốm và các món ăn ngon từ cốm như cháo cốm, bánh cốm, chè cốm, xôi cốmđể tạ ơn Mẫu và dâng cúng tổ tiên trong lễ hội Cầu cơm mới.
Nét mới của lễ hội Cầu Cơm mới đền Đông Cuông năm 2013 là Hội thi hát Văn. Đâylà một loại hình nghệ thuật cổ truyền, đặc sắc trong lễ hội truyền thống nóichung và trong tín ngưỡng thờ Mẫu - tín ngưỡng Tứ Phủ nói riêng.
Để bảo tồn và phát huy những vốn cổ cha ông đã để lại, Ủy ban nhân dân xãĐông Cuông đã xây dựng thể lệ Hội thi hát văn với những quy định cụ thể về đốitượng tham gia, điều kiện dự thi, nội dung chủ đề, thể loại… để người tham giathi hát Văn có cách nhìn đúng về loại hình nghệ thuật này. Hội thi được nhiềutổ, nhóm văn nghệ yêu thích nghệ thuật hát văn tại xã Đông Cuông nhiều địaphương khác trên địa bàn huyện đăng ký tham gia, tích cực tập luyện để đem đếntrình diễn tại hội thi những tiết mục đặc sắc nhất.
Lễ hội Cầu cơm mới của đền Đông Cuông mang đậm nét đạo lý, truyền thống tôn kínhtổ tiên “ Uống nước nhớ nguồn”, tưởng nhớ công lao các vị Thánh hiền đã có cônglao xây dựng, bảo vệ quê hương đất nước.
Đây cũng là dịp để cộng đồng các dân tộc huyện Văn Yên ôn lại những phong tụctập quán truyền thống của cha ông, khôi phục và duy trì nhưng nét đẹp văn hoácủa dân tộc, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dântộc; đồng thời quảng bá những sản phẩm du lịch văn hóa nhằm thu hút du khách đếnvới Văn Yên./.
Đền Đông Cuông thuộc địa phận thôn Bến Đền, xã Đông Cuông, huyện Văn Yên,tỉnh Yên Bái; xung quanh có đại ngàn bao phủ, phía trước đền là dòng sông Hồng.
Đền Đông Cuông có các cột đền được làm bằng gỗ tứ thiết, được sơn son thếpvàng hình rồng cuốn. Tương truyền, đền Đông Cuông thờ Cao Quan Đại Vương đã cócông chu du thiên hạ, tìm phương thuốc quí để chữa bệnh cho nhân dân.
Sau khi mất, Cao Quan Đại Vương được nhân dân suy tôn, vua gia phong là “Thầnvệ quốc” và đã hóa thân thành Mẫu Thượng Ngàn. Năm 1258, nghĩa quân của tướng HàĐặc sau khi thắng trận đã tập kết quân tại đền Đông Cuông và tổ chức mổ trâukhao quân.
Năm 2009, Đền Đông Cuông đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Ditích Lịch sử-Văn hóa cấp quốc gia. Hàng năm, đền có hai lễ hội chính vào ngàyMão tháng Giêng và ngày Mão tháng 9 âm lịch.
Việc tổ chức lễ hội bảo đảm theo đúng quy chế của Bộ Văn hóa, Thể thao và Dulịch và được xây dựng kịch bản chi tiết, kết hợp hài hòa giữa phần lễ và phầnhội.
Mục tiêu của lễ hội là tạo không khí trang trọng, an toàn, vui tươi, lànhmạnh, kết hợp hài hòa giữa văn hóa truyền thống với hiện đại, tôn vinh và bảotồn các giá trị văn hóa truyền thống.
Ban Tổ chức cũng đã xây dựng các phương án bảo vệ, bảo đảm an ninh trật tự,vệ sinh môi trường và cảnh quan, bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm trong suốtthời gian diễn ra lễ hội.
Để lễ hội được tổ chức đúng nghi thức dân gian truyền thống, tạo điều kiện chodu khách thưởng thức những giá trị văn hoá đặc sắc, Ban quản lý di tích đền ĐôngCuông đã cùng các cấp chính quyền, các ngành xây dựng kế hoạch cụ thể, kết hợphài hòa giữa phần lễ và phần hội để tạo không khí thiêng liêng, trang trọng, đảmbảo an toàn, vui tươi, lành mạnh, tránh lãng phí, kết hợp hài hòa giữa văn hoátruyền thống với hiện đại, nhằm tôn vinh bảo tồn các giá trị văn hoá truyềnthống của lễ hội.
Theo phong tục, lễ hội “Cầu cơm mới” đền Đông Cuông sẽ được mở đầu bằng nghi lễmổ trâu đen tế thần vào lúc 0 giờ ngày 15/10 (tức ngày 11/9 âm lịch).
Sau khi chủ lễ làm xong các thủ tục trình thần linh thổ địa cùng các quanngài thần thánh, trâu sẽ được treo lên gốc cây mít cổ thụ hàng trăm năm tuổitrước cửa đền và được mổ rồi xả thịt làm cỗ đưa vào trong đền cúng khao quân.Cốm xanh là lễ vật không thể thiếu trong mâm lễ dâng Mẫu Đông Cuông.
Cũng như mọi năm, một trong những hoạt động hấp dẫn diễn ra trong lễ hội cầu cơmmới Đền Đông Cuông là hội thi khéo tay làm cốm. Cốm xanh là lễ vật không thểthiếu trong mâm lễ dâng Mẫu cầu cơm mới Đền Đông Cuông vào ngày Mão tháng 9 hàngnăm mà còn gắn với đời sống của người dân trong vùng.
Đây cũng là dịp để nhân dân xã Đông Cuông giao lưu, học tập kinh nghiệm, nângcao chất lượng sản phẩm cốm, từng bước đưa sản phẩm cốm Đông Cuông trở thànhhàng hóa phục vụ du khách thập phương.
Bà Cầm Thị Liên ở thôn Gốc Quân, xã Đông Cuông năm nay đã ngoài 50 tuổi nhưngvẫn hào hứng đi khắp xóm dưới làng trên hướng dẫn mọi người cách làm cốm, chuẩnbị đất đắp bếp lò nướng lúa, chuẩn bị loỏng giã cốm (máng gỗ dài gần 2m, rộng 30cm để có thể nhiều người giã cùng một lúc).
Bà Liên cho biết, lúa nếp làm cốm là giống lúa dẻo, thơm, được chọn từng bôngrồi buộc lại thành từng cum nhỏ, cho vào lò than củi nướng chín rồi giã bằngloỏng, sàng, sảy.
Bà phải truyền dạy cho con cháu phong tục, tập quán của người Tày Khao, dạycách làm cốm và các món ăn ngon từ cốm như cháo cốm, bánh cốm, chè cốm, xôi cốmđể tạ ơn Mẫu và dâng cúng tổ tiên trong lễ hội Cầu cơm mới.
Nét mới của lễ hội Cầu Cơm mới đền Đông Cuông năm 2013 là Hội thi hát Văn. Đâylà một loại hình nghệ thuật cổ truyền, đặc sắc trong lễ hội truyền thống nóichung và trong tín ngưỡng thờ Mẫu - tín ngưỡng Tứ Phủ nói riêng.
Để bảo tồn và phát huy những vốn cổ cha ông đã để lại, Ủy ban nhân dân xãĐông Cuông đã xây dựng thể lệ Hội thi hát văn với những quy định cụ thể về đốitượng tham gia, điều kiện dự thi, nội dung chủ đề, thể loại… để người tham giathi hát Văn có cách nhìn đúng về loại hình nghệ thuật này. Hội thi được nhiềutổ, nhóm văn nghệ yêu thích nghệ thuật hát văn tại xã Đông Cuông nhiều địaphương khác trên địa bàn huyện đăng ký tham gia, tích cực tập luyện để đem đếntrình diễn tại hội thi những tiết mục đặc sắc nhất.
Lễ hội Cầu cơm mới của đền Đông Cuông mang đậm nét đạo lý, truyền thống tôn kínhtổ tiên “ Uống nước nhớ nguồn”, tưởng nhớ công lao các vị Thánh hiền đã có cônglao xây dựng, bảo vệ quê hương đất nước.
Đây cũng là dịp để cộng đồng các dân tộc huyện Văn Yên ôn lại những phong tụctập quán truyền thống của cha ông, khôi phục và duy trì nhưng nét đẹp văn hoácủa dân tộc, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dântộc; đồng thời quảng bá những sản phẩm du lịch văn hóa nhằm thu hút du khách đếnvới Văn Yên./.
Tuấn Anh (TTXVN)
