Nhà máy thủy điện Plei Krông, tỉnh Kon Tum, gồm 2 tổ máy có công suất 100MW, sản lượng điện trung bình hàng năm là 417,2 triệu kWh đã phát điện được hơn nửa năm nay.
Tuy nhiên "hậu thủy điện Plei Krông" đã để lại nhiều bức xúc, trong đó có gần 5.000 người dân sống trong vùng ngập lòng hồ buộc phải di chuyển về tái định cư ở xã Hơ Moong, huyện Sa Thầy hiện vẫn chưa thể... lạc nghiệp.
Chủ tịch Ủy ban Nhân dân xã Hơ Moong Nguyễn Văn Niệm cho biết sau 3 năm thành lập, hiện xã Hơ Moong có hơn 930 hộ với gần 5.000 nhân khẩu. Cũng trong ba năm đó toàn xã có thêm 120 cặp vợ chồng thành lập hộ gia đình riêng. Sức ép về đất ở, đất sản xuất đối với xã Hơ Moong là rất lớn. Trong khi đó mỗi hộ gia đình trong khu tái định cư chỉ được cấp 400m2 để làm nhà ở và khu sinh hoạt gia đình, đất vườn gần như không có.
Đất chật người đông, cuộc sống của người dân vùng tái định cư gặp nhiều bất tiện từ nhà vệ sinh trở đi.
Tuy nhiên điều bận tâm và lo lắng nhất của địa phương là tình trạng thiếu đất sản xuất của nhân dân. Toàn xã còn hơn 180 hộ chưa được cấp đất sản xuất. Ban Quản lý dự án thủy điện 4 (thủy điện Plei Krông) khai hoang được gần 70ha đất sản xuất lúa nước mỗi năm hai vụ để cấp cho nhân dân.
Tuy vậy năm làm giỏi nhất cũng chỉ có một phần ba số diện tích trên được đưa vào gieo cấy, phần lớn diện tích còn lại đành bỏ hoang vì không có nước tưới.
Nguyên nhân của tình trạng thiếu nước tưới là cả hai công trình thủy lợi đập Đắk Sam và Đắk Nui đều không chứa được một nửa lượng nước như "ông tư vấn thiết kế" đã vẽ ra lúc đầu. Về đất rẫy, chủ đầu tư đã khai hoang và đền bù 200ha nhưng người dân không nhận vì đất quá xấu.
Theo lãnh đạo huyện Sa Thầy, việc xây dựng khu tái định cư tập trung có quy mô lớn với gần 5.000 người dân tại xã Hơ Moong ngay từ đầu các bên tư vấn đã không tham khảo ý kiến của địa phương, công tác khảo sát không kỹ dẫn đến việc xử lý hậu quả kéo dài dai dẳng nên khiếu nại kéo dài. Trong những năm qua nhiều khó khăn, vướng mắc đã dần dần được giải quyết. Tuy nhiên việc giải quyết đất sản xuất cho nhân dân là khó khăn và dai dẳng kéo dài nhất.
Ông Nguyễn Văn Lộc, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân huyện Sa Thầy đưa ra giải pháp để ổn định cuộc sống và sản xuất bền vững cho nhân dân, Ban Quản lý dự án thủy điện 4 phối hợp với tỉnh Kon Tum xây dựng một dự án tái định cư bổ sung để tiếp tục chuyển những hộ thiếu đất sản xuất, hộ mới tách riêng về vùng tái định cư mới.
Trong thời gian đầu khi cuộc sống của những hộ gia đình này chưa ổn định, Ban Quản lý dự án thủy điện 4 phải hỗ trợ lương thực, cây giống cho bà con trồng rừng, trồng cây công nghiệp đồng thời đẩy mạnh công tác khuyến ngư nhằm giúp đỡ một bộ phận hộ gia đình đồng bào chuyển từ sản xuất nương rẫy sang nuôi trồng và đánh bắt thủy sản ngay trên lòng hồ thủy điện Plei Krông.
Làm được như vậy thì mới tạo được tiền đề vững chắc để giúp người dân nơi đây sinh sống lâu dài trên vùng đất khô cằn này.
Về vấn đề này, ông Đinh Thế Ngự, Trưởng Ban di dân tái định cư thủy điện Plei Krông cho biết sau nhiều lần họp bàn nhằm tìm ra giải pháp cho vấn đề "hậu thủy điện Plei Krông", mới đây Ban Quản lý dự án thủy điện 4 và Ban di dân tái định cư thủy điện Plei Krông đã trình Ủy ban Nhân dân tỉnh Kon Tum phương án tái định cư mới cho gần 200 hộ gia đình bao gồm cả đất ở và đất sản xuất.
Đối với diện tích 200ha đã khai hoang nhưng nhân dân chê đất xấu, Ban Quản lý dự án thủy điện 4 đang trình Tập đoàn Điện lực Việt Nam duyệt phương án hỗ trợ giống, phân bón, công chăm sóc cho hơn 80 hộ dân thiếu đất sản xuất để những hộ này trồng cao su. Thực hiện tốt hai phương án trên sẽ giải quyết được tình trạng thiếu đất sản xuất cho nhân dân vùng tái định cư.
Tại buổi làm việc với Tập đoàn Điện lực Việt Nam gần đây, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải đã giao Tập đoàn chủ trì, phối hợp chặt chẽ với Ủy ban Nhân dân tỉnh Kon Tum thống nhất và có các biện pháp khẩn trương thực hiện dứt điểm những tồn tại trong việc bồi thường, hỗ trợ tái định cư dự án thủy điện Plei Krông, dự án thủy điện Yaly.
Phó Thủ tướng cũng chỉ đạo Ủy ban Nhân dân tỉnh Kon Tum tăng cường công tác tuyên truyền, vận động nhân dân chấp hành nghiêm chủ trương chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; đồng thời, chỉ đạo chính quyền các cấp, các ngành liên quan có biện pháp cụ thể giải quyết dứt điểm việc tranh chấp đất đai tại các điểm bố trí tái định cư để ổn định cuộc sống lâu dài cho đồng bào./.
Đoàn Hữu Trung-Lê Sang (Vietnam+)