Halldórsson khiến Messi phải im tiếng trên chấm 11m. Iceland đã làm nên điều kỳ tích ngay trong lần đầu góp mặt ở sân World Cup khiến Argentina phải cúi mặt rời sân với trận hòa 1-1. Thậm chí, nhà làm phim Hannes Thór Halldórsson đã khiến Lionel Messi phải im tiếng từ chấm phạt 11m. Tuy nhiên không phải ai cũng biết đến hành trình để làm nên những điều kỳ diệu của Iceland.
Những hy vọng của một quốc gia cuồng bóng đá đang đặt vào tay của Hannes Thór Halldórsson. Nhưng vào buổi sáng lạnh lẽo cuối tháng Năm ấy, thay vì ngăn cú sút trái phá của Lionel Messi, thủ môn đội tuyển Iceland đã dùng đôi găng tay mạnh mẽ của mình vỗ nhẹ lên bờ vai nhỏ xíu của một em bé mẫu giáo ở Reykjavík.
Halldórsson đã bảo cậu bé đang mặc chiếc áo đồng phục màu xanh dương của đội tuyển Iceland và vẽ hình quốc kỳ lên cả hai má. Sau đó, Halldórsson - chân không mang giày khi bước vào lớp học - trượt về phía sau dọc sàn nhà và nhìn vào máy quay. Khung hình lúc này trông đẹp hơn hẳn.
Cho đến khoảng bốn năm trước, khi chính thức nhận được bản hợp đồng để tham gia thi đấu chuyên nghiệp ở Na Uy, Halldórsson, 34 tuổi, vẫn còn là một nhà làm phim. Vì vậy, khi Coca-Cola tìm một đạo diễn để quay quảng cáo cho World Cup tại Iceland, quốc gia nhỏ bé nhất từng giành quyền tham dự World Cup - với dân số chỉ khoảng 350.000 người, đông hơn một chút so với thành phố Corpus Christi, Texas - thủ môn đội tuyển quốc gia đã được lựa chọn.
"Iceland là thế," Halldórsson nói. Đúng là như vậy. Mặc dù có những cầu thủ khác của 32 đội tuyển quốc gia tham dự World Cup cũng có nghề tay trái, nhưng không đội tuyển nào lại kỳ lạ như Iceland. Huấn luyện viên trưởng kiêm cả nghề nha sĩ. Một trong số các hậu vệ làm nghề giao muối. Biệt danh của đội tuyển là Strákarnir Okkar, nghĩa là "Những cậu bé của chúng ta." Ở một đất nước nhỏ bé như vậy, ai cũng có phần việc của mình.
Đó là lý do vì sao chỉ 3 tuần trước khi giải đấu danh giá nhất thế giới khởi tranh, Halldórsson lại bận rộn năn nỉ một đám trẻ con 6 tuổi biểu diễn màn "vỗ tay kiểu Viking", một bài vỗ nhịp đầy mê hoặc gồm hai nhịp trống, một khoảnh khắc im lặng, và sau đó là một tiếng vang rền khi các cổ động viên giơ hai tay lên đầu và vỗ vào nhau. "Ai có thể hét to nhất?" Halldórsson hét lên bằng tiếng Iceland với đám trẻ con đang thở hổn hển nhưng vẫn cười khúc khích. “Ai có thể vỗ tay to nhất?”
Màn ăn mừng theo kiểu "Chiến binh Viking" đã trở nên nổi tiếng tại EURO 2016, khi Iceland bất ngờ lọt vào vòng tứ kết trong lần đầu tiên tham dự một giải đấu quốc tế lớn dành cho bóng đá nam. Màn thể hiện đáng kinh ngạc đó - bao gồm một trận hòa với Bồ Đào Nha và một chiến thắng khiến nước Anh hùng mạnh phải nếm mùi đau khổ - là kết quả của 20 năm đầu tư vào bóng đá, từ xây dựng những cơ sở vật chất mới và dễ tiếp cận với giá cả hợp lý trên toàn quốc, đến đào tạo hàng trăm huấn luyện viên trẻ về cách huấn luyện đúng đắn cho môn thể thao này.
Những thành viên hiện tại của đội tuyển quốc gia đã hưởng lợi từ cam kết đó, và điều đó đã được thể hiện trên sân cỏ. Mặc dù Iceland không có nhiều cầu thủ thi đấu tại các giải chuyên nghiệp hàng đầu thế giới, nhưng họ lại thể hiện một lối chơi kiên nhẫn và vị tha, khiến nhiều đội tuyển được đánh giá cao hơn phải thất bại.
Sự kết hợp giữa hoạt động đầu tư mang tầm quốc gia vào bóng đá cùng sức quyến rũ từ vị thế đội bóng thường bị đánh giá thấp hơn đã khiến kỳ vọng tăng vọt trước trận đấu đầu tiên của Iceland ở Moscow vào ngày 16/6, đối đầu với Argentina. Huyền thoại bóng đá Argentina Diego Maradona gần đây đã nói rằng Iceland có cơ hội đánh bại đội tuyển từng hai lần vô địch World Cup. "Chao ôi," Halldórsson cảm thán khi đọc những lời này trên điện thoại. “Maradona đang nghĩ về Iceland.”
Với những cổ động viên cuồng nhiệt tại Reykjavík, World Cup là cơ hội để chứng minh rằng Iceland không chỉ là vùng đất của những dòng sông băng và những ngọn núi lửa lên hình rất đẹp trên Instagram, hay là nơi từng xảy ra sự sụp đổ của hoạt động ngân hàng khiến quốc gia gần như bị phá hủy trong cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008. Áp lực càng tăng thêm cho cả đội khi gần như cả nước sẽ xem họ thi đấu: trong giải Vô địch châu Âu hai mùa hè trước, 99,8% người dân Iceland đang xem ti vi tại thời điểm đội tuyển Anh bị lọt lưới đã chuyển kênh để xem trận đấu.
"Bạn phải cẩn thận khi đánh giá chất lượng của một xã hội theo thành công thể thao," tổng thống Iceland Gudni Jóhannesson chia sẻ với TIME trong một cuộc phỏng vấn từ Bessastadir, nơi cư trú chính thức và lộng gió của ông. "Nói thế nghĩa là, với một quốc gia nhỏ bé như Iceland trong thế giới toàn cầu hóa này, chứng tỏ với cả thế giới và với chính bản thân mình rằng chúng tôi có thể làm được nhiều hơn những gì người khác nghĩ là một điều vô cùng quan trọng."
Làm thế nào mà Iceland, quốc gia cách đây một thập kỷ đã thất bại trước những đất nước còn nhỏ bé hơn như Đảo Faroe (dân số 49.000 người) và Liechtenstein (dân số 38.000 người), đặt chân đến World Cup? Hãy đến Breidablik, một câu lạc bộ thể thao ở vùng ngoại ô Reykjavík để tìm hiểu. Ở đó, vào một ngày xuân ẩm ướt, khoảng 100 cô bé và cậu bé đang tập luyện tại một trong những sân bóng đá trong nhà lớn nhất Iceland dưới sự giám sát của những huấn luyện viên được cấp phép chuyên nghiệp. Các thị trấn trên cả nước đã bắt đầu xây dựng những cơ sở như vậy khi bước sang thế kỷ 21 để trẻ em có thể tới đó chơi mà không bị ảnh hưởng bởi thời tiết khắc nghiệt ở Iceland.
Một nhóm những cậu bé 8 tuổi đang dắt bóng quanh các cọc hình nón; một huấn luyện viên làm việc với khoảng một chục bé khác về việc di chuyển nhanh qua cả hai bên sân. Một nhóm khác tập luyện trong khi huấn luyện viên đứng sang một bên, không nói gì; cứ để lũ trẻ tự tập luyện là một chiến thuật huấn luyện có chủ ý. "Bạn cần cho lũ trẻ không gian để thể hiện bản thân," Hákon Sverrisson, HLV trưởng đội bóng đá thanh niên tại Breidablik, người từng là một giáo viên toán học chia sẻ.
Bốn thành viên trong đội hình tham dự World Cup của Iceland từng thi đấu tại sân bóng trong nhà ở Breidablik, khai trương năm 2002. Tổng cộng, đã có 13 cơ sở trong nhà cho mục đích thể thao được xây dựng trên khắp Iceland trong hai thập kỷ vừa qua. Việc biến bóng đá thành một môn thể thao quanh năm đã cải thiện trình độ của những tài năng chưa được mài giũa tại Iceland.
Hơn nữa, Iceland đã tận dụng những giá trị từ sự phổ biến toàn cầu của bóng đá để mở rộng khả năng tiếp cận với môn thể thao này, thay vì chỉ tập trung vào những đặc quyền khi thi đấu thể thao. Tiền bản quyền truyền hình đã giúp tài trợ cho việc xây dựng khoảng 150 sân bóng nhân tạo nhỏ gần các trường học, nhiều sân có hệ thống sưởi giúp làm tan băng tuyết. Những sân bóng này cho trẻ em nhiều cơ hội để đá bóng bất cứ khi nào cảm thấy có hứng. "Tôi thường nghĩ lý do giúp mình đi xa đến mức này thực sự chỉ là được tự do chơi bóng," tiền đạo Jón Dadi Bödvarsson của Iceland chia sẻ. Anh lớn lên ở Selfoss, một thị trấn có khoảng 7.000 dân và nằm cách thủ đô 45 phút di chuyển về phía đông nam. "Đó là một trong những bài tập hay nhất khi còn là trẻ con, khi bạn được chơi đùa vui vẻ với các bạn của mình."
Một nền văn hóa kết hợp giữa chơi đùa tự do và chuyên môn huấn luyện có thể tạo ra những kết quả đáng ngạc nhiên. 15 năm trước, không huấn luyện viên người Iceland nào có giấy phép hạng "A" hoặc "B" - loại giấy phép được Liên đoàn bóng đá châu Âu trao cho những huấn luyện viên có trình độ nhất. Hiện tại, Iceland có 716 huấn luyện viên sở hữu giấy phép này, tăng 87% trong 10 năm và 27% trong 5 năm. Hơn nữa, đối tượng hướng dẫn tập luyện của các huấn luyện viên này không chỉ bó hẹp ở những cầu thủ tài năng nhất hay những người giàu nhất.
Ở Iceland, bất cứ ai cũng có thể tham gia một câu lạc bộ thể thao địa phương có thuê các huấn luyện viên ưu tú làm việc, với chi phí trung bình là 600 USD/năm. Chính quyền các địa phương đều hỗ trợ từ một phần ba đến một nửa chi phí này cho người dân. Do các thị trấn tài trợ cho các cơ sở thể thao, các câu lạc bộ có thể trả lương cho các huấn luyện viên; một số người là nhân viên toàn thời gian của câu lạc bộ, những người khác có thêm nghề tay trái (giáo viên, nhà khoa học máy tính, nhân viên vệ sinh, thậm chí là quản lý bán hàng ở cửa hàng ôtô trong vùng).
Hệ thống này loại bỏ ảnh hưởng của các bậc phụ huynh, những người thường không có cả trình độ huấn luyện lẫn quan điểm thoải mái về khả năng của con cái họ. Đây chắc chắn là một bài học với nước Mỹ, nơi đang phụ thuộc vào một mô hình bóng đá trẻ theo hướng trả tiền để chơi bóng với những bậc phụ huynh gào thét trong vai trò huấn luyện viên và đã lần đầu tiên thất bại tại vòng loại World Cup trong 32 năm qua.
Triết lý thể thao cho mọi người của Iceland đã mang lại nhiều hơn là cơ hội tranh tài tại World Cup. Các nghiên cứu cho thấy rằng việc tham gia thi đấu thể thao một cách có tổ chức - hoạt động có tần suất tăng gấp đôi trong giới thanh thiếu niên ở Iceland từ đầu những năm 1990 có liên hệ tới kết quả học tập được cải thiện và lòng tự trọng, cũng như làm giảm việc hút thuốc và lạm dụng chất cồn ở giới trẻ.
"Nếu bạn giữ cho con em mình luôn năng nổ hoạt động trong các môn thể thao có tổ chức, chúng sẽ có sức khỏe tốt hơn," Kári Jónsson, trưởng ban thể thao và giải trí của thị trấn Gardabaer, nơi sắp khởi công xây dựng một sân bóng đá trong nhà mới trị giá 40 triệu USD vào tháng 9 tới chia sẻ. "Không chỉ là sức khỏe về mặt thể chất, mà còn là sức khỏe tinh thần và xã hội. Cộng đồng được hưởng lợi từ những điều như vậy."
Trong khi đó, những cầu thủ ưu tú của Iceland phát triển tài năng của họ với một tốc độ ổn định và lành mạnh hơn. Iceland không có một giải thi đấu chuyên nghiệp chính thức nào, vì thế các ngôi sao trẻ không cần phải đến tập huấn tại các học viện chuyên nghiệp từ khi còn nhỏ và vắt kiệt sức mình ở đó. Do các câu lạc bộ địa phương có rất nhiều môn thể thao khác nhau, hầu hết trẻ em đều học vài môn - bóng rổ và bóng ném đều rất phổ biến - trước khi tập trung vào một môn ở độ tuổi 14-15. Chơi nhiều môn thể thao cũng giúp phát triển các kỹ năng vận động của một vận động viên và giúp các em trở nên vượt trội khi chơi bóng đá về lâu dài.
Tuy nhiên, nền văn hóa thể thao của Iceland không hoàn toàn mang tính quân bình. Các cầu thủ hàng đầu cuối cùng cũng sẽ rời những thị trấn quê hương, và những người giỏi nhất sẽ ký hợp đồng với các câu lạc bộ chuyên nghiệp ở nước ngoài và trau dồi kỹ năng ở đó. (Các giải đấu hàng đầu ở Đan Mạch, Na Uy và Thụy Điển là những điểm dừng chân phổ biến.) "Chúng tôi trở nên chuyên nghiệp hơn," theo nhận định của Vidar Halld, nhà xã hội học thuộc Đại học Iceland, người đã viết cuốn sách năm 2017 "Thể thao ở Iceland: Cách các quốc gia nhỏ đạt được thành công quốc tế." "Nhưng không quá chuyên nghiệp."
Trong khi Iceland cải tiến hệ thống bóng đá cơ sở, năm 2011, liên đoàn bóng đá nước này đã thuê Lars Lagerbäck - người từng dẫn dắt Thụy Điển đến hai mùa World Cup và Nigeria tới một mùa - làm huấn luyện viên đội tuyển quốc gia. Lagerbäck đòi hỏi sự tôn trọng ngay lập tức và rèn giũa những tài năng đang lên của Iceland vào khuôn khổ; hai năm sau đó, Iceland chỉ thiếu một chiến thắng ở trận playoff để tham dự World Cup 2014.
Tại EURO 2016, Iceland đã thủ hòa với Bồ Đào Nha, nhà vô địch năm đó với sự phục vụ của siêu sao Cristiano Ronaldo, và khiến nước Anh bị sốc khi hạ nốc ao đội tuyển nước này để tiến vào vòng tứ kết. "Đó là một trong những bất ngờ lớn nhất trong lịch sử EURO," Lothar Matthäus, cựu danh thủ Đức từng nhận danh hiệu Cầu thủ của năm của FIFA kiêm bình luận viên World Cup cho kênh Fox Sports chia sẻ.
Iceland đã làm nên kỳ tích tại EURO 2016. Sau giải châu Âu, Lagerbäck, người tỏ ra hài lòng với thành công chưa từng thấy của đội tuyển, đã trao lại trách nhiệm cầm cương cho cựu trợ lý Heimir Hallgrímsson. Là một nha sỹ từng huấn luyện cho đội tuyển nam, đội tuyển nữ và đội tuyển trẻ tại câu lạc bộ địa phương ở Vestmannaeyjar, một quần đào ngoài khơi bờ biển phía nam Iceland, Hallgrímsson chắc chắn là huấn luyện viên bóng đá quốc tế duy nhất có mặt trên trang blog của hãng kem đánh răng Colgate. Xuất thân bình dân của ông giúp ông được người dân trong nước yêu mến. "Bạn biết thế giới của các huấn luyện viên bóng đá, ở đó bạn thức dậy vào buổi sáng hôm sau và không có lấy một công việc chứ?" Hallgrímsson hỏi. "Điều đó không đúng với tôi."
Hallgrímsson đã dẫn dắt Iceland tại vòng loại World Cup giữa những kỳ vọng ngày càng gia tăng. Nhưng những ràng buộc đơn giản vẫn còn đó. Tại một cuộc họp báo hồi đầu tháng 5 để công bố danh sách 23 cầu thủ đến Nga thi đấu, câu hỏi đầu tiên đến từ một người đàn ông thắc mắc vì sao một thủ môn nào đó không có tên trong danh sách này. Hóa ra người đặt câu hỏi ấy không phải là một người của giới truyền thông. Ông ta là bố vợ của thủ môn nọ.
Trong một nỗ lực nhằm khuyến khích sự ủng hộ của công chúng sau khi gia nhập đội ngũ nhân viên đội tuyển Iceland năm 2011, Hallgrímsson đã cam kết sẽ gặp các đại diện của Tólfan, câu lạc bộ người hâm mộ của đội tuyển quốc gia, tại một quán rượu gần sân vận động của đội trước mỗi trận thi đấu tại sân nhà. Ông sẽ tiết lộ đội hình ra sân và những hiểu biết chiến thuật với những fan cuồng. Tólfan, có nghĩa là "người thứ 12" trong tiếng Iceland, từ đó đã trở nên lớn mạnh. Trong buổi gặp mặt đầu tiên, chỉ có 7 người hâm mộ có mặt.
Bây giờ, dù đã là huấn luyện viên trưởng của một đội tuyển tham dự World Cup, Hallgrímsson vẫn duy trì các buổi gặp mặt trước trận đấu ở quán rượu. "Nếu bạn hát quốc ca, mặc áo thi đấu của đội tuyển quốc gia, bạn xứng đáng được nhận thêm một chút từ chúng tôi," ông nói. Bây giờ, có hàng trăm người hâm mộ đổ đến quán rượu này để gặp Hallgrímsson. Nhiều người đã nốc bia Viking ừng ực suốt nhiều tiếng đồng hồ, nhưng vẫn rất tập trung khi huấn luyện viên phát biểu trên bục.
Lòng trung thành của Hallgrímsson với những cổ động viên Iceland đã giúp hình thành một mối liên hệ cực kỳ chặt chẽ giữa người hâm mộ và đội tuyển. Cổ động viên Iceland đã mua 27.000 vé - bằng 8% dân số quốc gia - để theo dõi EURO 2016 ở Pháp. Mặc dù chuyến đi dài tới Nga có thể làm giảm đi lực lượng cổ động viên ở World Cup, nhưng Iceland chắc chắn vẫn sẽ làm nổi bật sự hiện diện của họ bằng màn vỗ tay Viking và tất cả những hoạt động khác. Kristinn Hallur Jónsson, thủ quỹ của Tólfan khẳng định điều đó. "Ronaldo là một món khai vị tuyệt vời," Jónsson vừa nói vừa đập tay xuống bàn ở quán rượu khi nhớ lại trận hòa với Bồ Đào Nha ở Pháp. "Messi sẽ trở thành món chính tuyệt vời."
Đó có thể không chỉ là lời của những người Viking. Diego Maradona không phải là huyền thoại bóng đá đầu tiên gọi Iceland là chú ngựa ô. Matthäus cũng đã dự đoán rằng Iceland sẽ giành vé đi tiếp trong bảng đấu có sự góp mặt của Argentina, Nigeria và Croatia. "Iceland sẽ tạo ra những bất ngờ," ông nói.
Tại giải châu Âu, Ronaldo đã than phiền về lối chơi cố ý của Iceland, gọi đó là một dấu hiệu thể hiện "một chút đòn tâm lý." Tuy nhiên, đội bóng không có khả năng để chơi theo xu hướng kiểm soát bóng và kết hợp những chuỗi chuyền bóng. "Nếu chúng tôi cố gắng chơi theo lối của Tây Ban Nha, chúng tôi sẽ là một bản sao dở tệ của Tây Ban Nha," Hallgrímsson nói.
Iceland chắc chắc họ sẽ vẫn làm theo kế hoạch đã vạch ra, bất kể quy mô của giải đấu này. Phản công sau khi một đối thủ phạm sai lầm. Tận dụng những cơ hội nhỏ như đá phạt góc hay ném biên, vốn dễ hoàn thiện hơn bằng cách tập luyện. Đầu tư cho tiền vệ tài năng Gylfi Sigurdsson, người đã được Everton mua từ một câu lạc bộ khác với giá 58 triệu USD hồi mùa hè năm ngoái để tạo sự tác động. "Mọi người gọi đây là thứ bóng đá chẳng ra gì, thứ bóng đá buồn tẻ," hậu vệ Ari Freyr Skúlason của Iceland nói. "Nhưng nó có ích với chúng tôi."
Chừng nào Iceland vẫn trên đà hạ gục những đội tuyển được yêu thích của World Cup, chừng đó cơ sở cổ động viên của họ sẽ tiếp tục phát triển. Các cầu thủ hoàn toàn nhận thức được những điều như là, hơn 300 triệu người Mỹ không có đội nhà tham dự World Cup. Họ hy vọng các cổ động viên Mỹ sẽ coi "Những cậu bé của chúng ta" như những cậu bé của họ. "Người Mỹ thích những kẻ yếu thế," hậu vệ Birkir Már Saevarsson của Iceland, người đã dành một phần thời gian của mùa giải để đi giao muối cho một nhà phân phối muối ở Reykjavík chia sẻ. "Đó là một điểm nhấn trong các bộ phim," anh nói. "Giống phim The Mighty Ducks ấy."
Iceland có thể sẽ có bộ phim cho riêng mình. Họ đã có sẵn một đạo diễn ở đây. "Bạn sẽ yêu thích đội tuyển của chúng tôi ở nhiều điểm," Halldórsson, nhà làm phim kiêm thủ môn đẳng cấp thế giới chia sẻ. “Chúng tôi không có một ngôi sao lớn nào. Chúng tôi đang chơi vì tình yêu bóng đá, tình yêu đất nước. Bạn có thể cảm thấy niềm vui mà chúng tôi đang mang đến cho người hâm mộ. Ẩn trong đó là sự thuần khiết. Đó là bóng đá trong hình thái đẹp đẽ nhất của nó."
Halldórsson sau đó mang giày vào, đi ra ôtô và lái xe rời nhà trẻ. World Cup đã diễn ra và tất cả dường như đang chờ đợi một câu chuyện như thế./.
