Tiếc nuối, buồn bã, xúc động và lo lắng là những cung bậc tình cảm lộ rõ trênkhuôn mặt của hàng ngàn người dân và du khách đi những chuyến tàu điện ngầm cuốicùng trên những toa cổ nhất vẫn còn được khai thác thương mại trên thế giới.
Theo quyết định của chính quyền thủ đô Buenos Aires, kể từ ngày 12/1, toànbộ những toa tàu điện ngầm được đưa vào sử dụng lần đầu tiên tại Argentina, từcách đây gần một thế kỷ, được “nhận sổ hưu”, và cùng với nó là tuyến tàu điệnngầm mang số hiệu “A” sẽ ngừng hoạt động trong hai tháng để chuẩn bị tiếp nhậncác toa tàu hiện đại thay thế.
Gần 100 năm vẫn chạy tốt
Có lẽ một trong những điểm gây chú ý nhất đối với du khách khi bắt tàuđiện ngầm tại thủ đô Buenos Aires chính là những toa tàu của tuyến “A,” đượckhai trương ngày 1/12/1913 trong một buổi lễ trọng thể với sự hiện diện củaquyền Tổng thống Victorino de la Plaza (do Tổng thống Roque Sáenz Peña ốm nặng).
Với mong muốn có “Métro” giống như Paris, Argentina quyết định xây tuyếnnày. Đây là tuyến tàu điện ngầm đầu tiên tại Mỹ Latinh và cũng là tuyến đầu tiêntại các nước nói tiếng Tây Ban Nha. Trên thế giới, Argentina là nước thứ 13 có“Subte” (tên gọi mà người dân nước này đặt cho tàu điện ngầm).
Khi bắt đầu đi vào hoạt động, tuyến đường dài 10,5km này sử dụng tổng cộng95 toa, do hãng Le Brugeoise et Nicaise et Delcuve của Bỉ sản xuất. Tuy nhiên,vào ngày cuối cùng sau hơn 99 năm vận hành, chỉ còn 55 toa hoạt động, vì nhữngtoa còn lại bị hỏng nặng hoặc đang được bảo dưỡng. Đây là những toa tàu điệnngầm cũ nhất vẫn hoạt động trên thế giới.
Đông đảo nhân viên làm việc tại tuyến, nghị sỹ thành phố, đại diện các tổchức phi chính phủ hoạt động trong lĩnh vực di sản, nghệ sỹ và người dân đã tụtập ngày 11/1 tại nhà ga Junta Primera để tham gia lễ chia tay những toa tàu đãgắn liền với cuộc sống của họ và để lại những kỷ niệm sâu sắc không thể xóa nhòatheo năm tháng. Một số người luống tuổi đã không thể kìm nổi nước mắt khi nhìnthấy đoàn tàu chạy qua trong ngày hoạt động cuối cùng.
Hàng ngày tuyến tàu điện ngầm này phục vụ khoảng 150.000 lượt hành khách.Một số tổng thống Argentina đã từng xuống đi tuyến này. Trong số các nhân vậtnổi tiếng từng thường xuyên đi lại bằng phương tiện này còn có Roberto Arlt (cốnhà văn, nhà viết kịch và nhà báo), Leopoldo Lugones (cố nhà văn từng có ảnhhưởng tại Mỹ Latinh), và Giáo chủ Jorge Mario Bergoglio, người đứng đầu Tổnggiáo phận Buenos Aires.
Đại sứ Bỉ tại Argentina, Thomas Antoine, cũng có mặt để tận hưởng cảm giácđược đi chuyến tàu trong ngày cuối cùng trên toa tàu do nước ông chế tạo. Ôngtâm sự "Chúng tôi sản xuất toa tàu cho các nước khác và bản thân thì không đượcsử dụng vì mãi đến thập kỷ 70 mới có phương tiện giao thông tân tiến này."
Các toa tàu “trăm tuổi” trên sẽ được thay bằng tàu hiện đại do Trung Quốcchế tạo. “Trung Quốc sẽ cung cấp các toa tàu thay thế, nhưng tôi mời các bạnquan tâm đến chất lượng sản phẩm của Bỉ”, Đại sứ nói trong niềm kiêu hãnh vớibằng chứng đầy thuyết phục.
Chính quyền thành phố đưa toa tàu mới vào sử dụng với lý do bảo đảm antoàn cho hành khách, tuy nhiên có ý kiến phản đối việc thay thế này vì cho rằngmặc dù là toa tàu cổ nhưng vẫn rất chắc chắn, và hơn nữa được bảo dưỡng thườngxuyên.
Thậm chí các nhân viên làm việc tại xưởng El Polvorín, là những ngườithực hiện trực tiếp công việc bảo dưỡng và sửa chữa toa tàu cũ, tin rằng chúngcó thể tiếp tục chạy tốt thêm 100 năm nữa.
Di sản của nhân loại
Các toa tàu được đóng bằng gỗ, có gương và hệ thống đèn đặc trưng của thờikỳ nó được chế tạo. Mỗi khi tàu dừng tại bến, chính hành khách phải mở cửa vìthời đó chưa có hệ thống cửa mở tự động. Sau gần một thế kỷ đưa vào sử dụng, cáctoa tàu trên vẫn giữ được “vóc dáng” như khi xuất xưởng.
Một trong những mối quan ngại của hành khách “ruột” của tuyến này là mặcdù việc đóng tuyến chỉ là tạm thời, nó sẽ gây xáo trộn cho việc đi lại của họtrong hai tháng tới. Thế nhưng điều gây lo ngại lớn hơn là “số phận” của nhữngtoa tàu có đủ điều kiện để đi vào danh sách di sản văn hóa quốc gia này, vìchúng có nguy cơ trở thành phế liệu hoặc bị biển thủ như từng xảy ra khi thànhphố thay đá lát đường cổ, hoặc khi dỡ bỏ hệ thống tàu điện một thời rất hữudụng.
Trước những tranh luận trong dân chúng xung quanh vấn đề này, Tổng thốngCristina Fernández kêu gọi chính quyền thành phố (do lực lượng đối lập kiểmsoát) bảo quản nó vì đây là di sản của đất nước.
Cũng theo tinh thần đó, Mạng lưới di sản – tập hợp khoảng 60 tổ chức phichính phủ- đề nghị chính quyền làm hồ sơ trình Tổ chức giáo dục, khoa học và vănhóa của Liên hợp quốc (Unesco) để những toa tàu này được công nhận là Di sản vănhóa của nhân loại.
Trong khi đó, Bộ trưởng văn hóa thành phố Buenos Aires, Hernán Lombardi,cho biết trước mắt thành phố sẽ biến 20 trong số các toa tàu cổ trên thành 10thư viện công cộng và sẽ được bố trí tại một số công viên và vườn hoa gần nơituyến “A” đi qua như Parque Rivadavia, Plaza Flores và Primera Junta.
Thư viện đầu tiên sẽ được khai trương ngay trong tháng Ba tới và các thưviện khác sẽ lần lượt đi vào hoạt động ngay trong năm nay. Tất cả các thư việnnày sẽ có sóng wifi miễn phí./.
Theo quyết định của chính quyền thủ đô Buenos Aires, kể từ ngày 12/1, toànbộ những toa tàu điện ngầm được đưa vào sử dụng lần đầu tiên tại Argentina, từcách đây gần một thế kỷ, được “nhận sổ hưu”, và cùng với nó là tuyến tàu điệnngầm mang số hiệu “A” sẽ ngừng hoạt động trong hai tháng để chuẩn bị tiếp nhậncác toa tàu hiện đại thay thế.
Gần 100 năm vẫn chạy tốt
Có lẽ một trong những điểm gây chú ý nhất đối với du khách khi bắt tàuđiện ngầm tại thủ đô Buenos Aires chính là những toa tàu của tuyến “A,” đượckhai trương ngày 1/12/1913 trong một buổi lễ trọng thể với sự hiện diện củaquyền Tổng thống Victorino de la Plaza (do Tổng thống Roque Sáenz Peña ốm nặng).
Với mong muốn có “Métro” giống như Paris, Argentina quyết định xây tuyếnnày. Đây là tuyến tàu điện ngầm đầu tiên tại Mỹ Latinh và cũng là tuyến đầu tiêntại các nước nói tiếng Tây Ban Nha. Trên thế giới, Argentina là nước thứ 13 có“Subte” (tên gọi mà người dân nước này đặt cho tàu điện ngầm).
Khi bắt đầu đi vào hoạt động, tuyến đường dài 10,5km này sử dụng tổng cộng95 toa, do hãng Le Brugeoise et Nicaise et Delcuve của Bỉ sản xuất. Tuy nhiên,vào ngày cuối cùng sau hơn 99 năm vận hành, chỉ còn 55 toa hoạt động, vì nhữngtoa còn lại bị hỏng nặng hoặc đang được bảo dưỡng. Đây là những toa tàu điệnngầm cũ nhất vẫn hoạt động trên thế giới.
Đông đảo nhân viên làm việc tại tuyến, nghị sỹ thành phố, đại diện các tổchức phi chính phủ hoạt động trong lĩnh vực di sản, nghệ sỹ và người dân đã tụtập ngày 11/1 tại nhà ga Junta Primera để tham gia lễ chia tay những toa tàu đãgắn liền với cuộc sống của họ và để lại những kỷ niệm sâu sắc không thể xóa nhòatheo năm tháng. Một số người luống tuổi đã không thể kìm nổi nước mắt khi nhìnthấy đoàn tàu chạy qua trong ngày hoạt động cuối cùng.
Hàng ngày tuyến tàu điện ngầm này phục vụ khoảng 150.000 lượt hành khách.Một số tổng thống Argentina đã từng xuống đi tuyến này. Trong số các nhân vậtnổi tiếng từng thường xuyên đi lại bằng phương tiện này còn có Roberto Arlt (cốnhà văn, nhà viết kịch và nhà báo), Leopoldo Lugones (cố nhà văn từng có ảnhhưởng tại Mỹ Latinh), và Giáo chủ Jorge Mario Bergoglio, người đứng đầu Tổnggiáo phận Buenos Aires.
Đại sứ Bỉ tại Argentina, Thomas Antoine, cũng có mặt để tận hưởng cảm giácđược đi chuyến tàu trong ngày cuối cùng trên toa tàu do nước ông chế tạo. Ôngtâm sự "Chúng tôi sản xuất toa tàu cho các nước khác và bản thân thì không đượcsử dụng vì mãi đến thập kỷ 70 mới có phương tiện giao thông tân tiến này."
Các toa tàu “trăm tuổi” trên sẽ được thay bằng tàu hiện đại do Trung Quốcchế tạo. “Trung Quốc sẽ cung cấp các toa tàu thay thế, nhưng tôi mời các bạnquan tâm đến chất lượng sản phẩm của Bỉ”, Đại sứ nói trong niềm kiêu hãnh vớibằng chứng đầy thuyết phục.
Chính quyền thành phố đưa toa tàu mới vào sử dụng với lý do bảo đảm antoàn cho hành khách, tuy nhiên có ý kiến phản đối việc thay thế này vì cho rằngmặc dù là toa tàu cổ nhưng vẫn rất chắc chắn, và hơn nữa được bảo dưỡng thườngxuyên.
Thậm chí các nhân viên làm việc tại xưởng El Polvorín, là những ngườithực hiện trực tiếp công việc bảo dưỡng và sửa chữa toa tàu cũ, tin rằng chúngcó thể tiếp tục chạy tốt thêm 100 năm nữa.
Di sản của nhân loại
Các toa tàu được đóng bằng gỗ, có gương và hệ thống đèn đặc trưng của thờikỳ nó được chế tạo. Mỗi khi tàu dừng tại bến, chính hành khách phải mở cửa vìthời đó chưa có hệ thống cửa mở tự động. Sau gần một thế kỷ đưa vào sử dụng, cáctoa tàu trên vẫn giữ được “vóc dáng” như khi xuất xưởng.
Một trong những mối quan ngại của hành khách “ruột” của tuyến này là mặcdù việc đóng tuyến chỉ là tạm thời, nó sẽ gây xáo trộn cho việc đi lại của họtrong hai tháng tới. Thế nhưng điều gây lo ngại lớn hơn là “số phận” của nhữngtoa tàu có đủ điều kiện để đi vào danh sách di sản văn hóa quốc gia này, vìchúng có nguy cơ trở thành phế liệu hoặc bị biển thủ như từng xảy ra khi thànhphố thay đá lát đường cổ, hoặc khi dỡ bỏ hệ thống tàu điện một thời rất hữudụng.
Hành khách đi chuyến tàu cuối cùng
Trước những tranh luận trong dân chúng xung quanh vấn đề này, Tổng thốngCristina Fernández kêu gọi chính quyền thành phố (do lực lượng đối lập kiểmsoát) bảo quản nó vì đây là di sản của đất nước.
Cũng theo tinh thần đó, Mạng lưới di sản – tập hợp khoảng 60 tổ chức phichính phủ- đề nghị chính quyền làm hồ sơ trình Tổ chức giáo dục, khoa học và vănhóa của Liên hợp quốc (Unesco) để những toa tàu này được công nhận là Di sản vănhóa của nhân loại.
Trong khi đó, Bộ trưởng văn hóa thành phố Buenos Aires, Hernán Lombardi,cho biết trước mắt thành phố sẽ biến 20 trong số các toa tàu cổ trên thành 10thư viện công cộng và sẽ được bố trí tại một số công viên và vườn hoa gần nơituyến “A” đi qua như Parque Rivadavia, Plaza Flores và Primera Junta.
Thư viện đầu tiên sẽ được khai trương ngay trong tháng Ba tới và các thưviện khác sẽ lần lượt đi vào hoạt động ngay trong năm nay. Tất cả các thư việnnày sẽ có sóng wifi miễn phí./.
Quang Sơn/Buenos Aires (Vietnam+)