Vĩ tuyến 17-cầu Hiền Lương-sông Bến Hải, tỉnh Quảng Trị là biểu tượng khắc ghi nỗi đau chia cắt đất nước đằng đẵng suốt 21 năm (1954-1975). Đây không chỉ là điểm đến tri ân mà còn là hiện thân, nơi hội tụ của khát vọng hòa bình, thống nhất non sông.
Khát vọng ở giới tuyến
Tròn 70 năm về trước, Hiệp định Geneva ký kết ngày 21/7/1954 đã lấy Vĩ tuyến 17 trên sông Bến Hải (giáp ranh hai huyện Vĩnh Linh và Gio Linh, tỉnh Quảng Trị), làm giới tuyến quân sự tạm thời trong hai năm để chuẩn bị Tổng tuyển cử thống nhất hai miền Nam-Bắc.
Sau khi Hiệp định được ký kết, đế quốc Mỹ đã dựng chính quyền tay sai ở miền Nam, ngang nhiên bội ước rắp tâm xâm lược nước ta, biến miền Nam thành bàn đạp để tấn công miền Bắc.
Song như nhà thơ Tố Hữu viết trong bài thơ "Ba mươi năm đời ta có Đảng": “Gươm nào chém được dòng Bến Hải? Lửa nào thiêu được dải Trường Sơn?"
Bằng ý chí sắt đá với quyết tâm “Nước Việt Nam là một, dân tộc Việt Nam là một," quân dân hai miền Nam-Bắc đã không quản ngại hy sinh gian khổ, đoàn kết đứng lên kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Trong cuộc kháng chiến trường kỳ ấy, người Quảng Trị dù ở bờ Bắc hay bờ Nam sông Bến Hải đều phải chịu đựng biết bao hy sinh, gian khổ nhưng họ không hề nao núng, một lòng một dạ sắt son thủy chung.
Cầu Hiền Lương-sông Bến Hải vừa là biểu tượng nỗi đau chia cắt đất nước đằng đẵng suốt 21 năm, vừa là biểu tượng khát vọng hòa bình và thống nhất non sông.
Bờ Bắc cầu Hiền Lương-sông Bến Hải thuộc huyện Vĩnh Linh. Trong kháng chiến chống Mỹ, Vĩnh Linh được nhân dân cả nước và bạn bè quốc tế mến phục ngợi khen là “Tiền đồn miền Bắc xã hội chủ nghĩa," “Tuyến lửa anh hùng," “Vĩnh Linh lũy thép.”
Những năm tháng đất nước bị chia cắt, quân và dân Vĩnh Linh ngày đêm kiên cường giữ cho lá Quốc kỳ tung bay bên bờ Bắc cầu Hiền Lương-sông Bến Hải, nay là Cột cờ Giới tuyến thuộc Di tích Quốc gia Đặc biệt Đôi bờ Hiền Lương-Bến Hải. Lá cờ Tổ quốc nơi đây ngày đêm kiêu hãnh tung bay, là biểu tượng của niềm tin, ý chí và sức mạnh thống nhất non sông của dân tộc Việt Nam.
Những ngày cuối tháng Tư này, du khách đến với Di tích Quốc gia Đặc biệt Đôi bờ Hiền Lương-Bến Hải đông hơn thường ngày.
Bà Nguyễn Thị Lan, 68 tuổi, đến từ Hà Nội chia sẻ gia đình đến nơi này để cho con cháu biết được biến cố chia cắt đất nước và không bao giờ quên, không được phép quên lớp lớp các thế hệ đã hy sinh để Đôi bờ Hiền Lương-Bến Hải nối liền một dải, để đất nước có được hòa bình và thống nhất như ngày hôm nay.
Dưới chân Cột cờ Giới tuyến, vào ngày 30/4 hằng năm đều diễn ra Lễ Thượng cờ “Thống nhất non sông." Trong không khí trang nghiêm, tự hào dân tộc, lá cờ Tổ quốc được từ từ kéo lên cao trong tiếng nhạc “Tiến quân ca” oai hùng và sự xúc động của đông đảo người dân.
Trong giây phút thiêng liêng này, mọi người cùng dành phút mặc niệm tưởng nhớ những người con ưu tú của quê hương, đất nước đã hy sinh xương máu vì độc lập tự do của Tổ quốc, vì hạnh phúc của nhân dân.
Bờ Nam cầu Hiền Lương-sông Bến Hải thuộc huyện Gio Linh, địa phương đầu cầu giới tuyến Bắc-Nam ở Vĩ tuyến 17. Suốt những năm tháng đất nước bị chia cắt, nơi này được xem là “vành đai trắng” bởi Mỹ-Ngụy ngày đêm dùng bom đạn hòng hủy diệt mọi sự sống.
Dành trọn tuổi thanh xuân chiến đấu ở bờ Nam sông Bến Hải, bà Hoàng Thị Chẩm tên thường gọi là O Chẩm, 78 tuổi, thôn Xuân Long, xã Trung Hải, huyện Gio Linh, là "huyền thoại" tiêu biểu cho một thời chiến tranh anh dũng vẻ vang.
Nữ du kích bắn tỉa nổi tiếng này có 9 lần được phong danh hiệu Dũng sĩ cùng nhiều Huân, Huy chương quý giá khác, do có những thành tích đặc biệt xuất sắc trong chiến đấu.
O Chẩm chia sẻ sông Bến Hải chỉ rộng khoảng 100m nhưng có biết bao người thân, gia đình sinh sống ở hai bên bờ bị chia cắt, ngày đêm khắc khoải mong ngày đoàn tụ. Khát vọng cháy bỏng về hòa bình và thống nhất non sông, đã thôi thúc từng người dân, từng người lính vượt qua mưa bom bão đạn của kẻ thù, vươn lên giành thắng lợi để giang sơn thu về một mối.
Tiếp nối truyền thống anh hùng
Xung quanh Đôi bờ Hiền Lương-Bến Hải hiện nay là những cánh đồng lúa chín vàng ươm đang vào vụ thu hoạch. Nằm xen kẽ những cánh đồng lúa là cánh đồng ngô, lạc, cây ăn quả và đặc biệt là những khu dân cư đông đúc. Những chuyến đò ngày ngày vẫn ngược xuôi dòng Bến Hải yên ả.
"Vành đai trắng" năm xưa đã nhường chỗ cho khung cảnh và cuộc sống thanh bình và ngày càng sung túc. Cả hai huyện Vĩnh Linh và Gio Linh đều đưa ra mục tiêu hoàn thành huyện nông thôn mới lần lượt vào năm 2024 và 2025.
Khát vọng hòa bình và thống nhất non sông đã được hiện thực hóa, quân và dân Quảng Trị đang hiện thực hóa khát vọng phát triển. Ra khỏi cuộc chiến tranh gian khổ và khốc liệt, Quảng Trị phải gánh trên mình hậu quả hết sức nặng nề với 95% làng mạc bị tàn phá hủy diệt; trên 80% tổng diện tích đất bị ô nhiễm bom mìn.
Với khát vọng vươn lên mạnh mẽ, quân và nhân dân Quảng Trị đang cùng chung tay vượt gian khổ, tái thiết và xây dựng quê hương. Từ năm 1989 (Quảng Trị tách ra từ Bình Trị Thiên) đến nay, kinh tế của tỉnh liên tục tăng trưởng, GRDP bình quân đạt 7,8%/năm; thu nhập bình quân đầu người tăng 10 lần (trên 70 triệu đồng/năm), tổng thu ngân sách tăng trên 300 lần so với năm 1989 (gần 4.000 tỷ đồng/năm).
Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Quảng Trị đang phấn đấu thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Quảng Trị lần thứ XVII, nhiệm kỳ 2020-2025, mục tiêu đưa Quảng Trị trở thành tỉnh có trình độ phát triển thuộc nhóm trung bình cao vào năm 2025 và nhóm tỉnh khá của cả nước vào năm 2030.
Để hiện thực hóa mục tiêu này, tỉnh dành nguồn lực và thu hút đầu tư vào lĩnh vực hạ tầng, giao thông, năng lượng, công nghiệp. Tỉnh đang triển khai, đẩy nhanh tiến độ 12 dự án trọng điểm nhằm tạo động lực cho phát triển kinh tế, xã hội và liên kết vùng.
Cảng Hàng không Quảng Trị là một trong những dự án được tỉnh kỳ vọng tạo đột phá cho phát triển. Dự án được thực hiện tại các xã: Gio Quang, Gio Hải và Gio Mai thuộc huyện Gio Linh có quy mô trên 265ha, tổng mức đầu tư hai giai đoạn trên 5.830 tỷ đồng. Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Trị Võ Văn Hưng cho biết khởi công vào tháng 6/2024, dự án sẽ tạo động lực phát triển kinh tế nên tỉnh rất quyết tâm triển khai, đưa dự án đi vào vận hành năm 2026.
Những địa danh gắn với một thời hoa lửa như: Thành cổ Quảng Trị, Đôi bờ Hiền Lương-Bến Hải, Địa đạo Vịnh Mốc, sông Thạch Hãn, Dốc Miếu, Làng Vây, Tà Cơn... đang được bảo tồn và phát huy giá trị.
Vào tháng 7/2024, tỉnh Quảng Trị tổ chức Lễ hội Vì hòa bình lần đầu tiên nhằm tôn vinh giá trị của hòa bình, đồng thời chuyển tải thông điệp về hòa bình trong dòng chảy khát vọng của dân tộc Việt Nam và các dân tộc yêu chuộng hòa bình trên thế giới.
Lễ hội dự kiến khai mạc vào tối 6/7 tại Di tích Quốc gia Đặc biệt Đôi bờ Hiền Lương-Bến Hải, sau đó sẽ có thêm nhiều chương trình giao lưu quảng bá văn hóa, du lịch. Đặc biệt, tiếng chuông cầu nguyện hòa bình tại Bến thả hoa bờ Bắc sông Thạch Hãn và Di tích Quốc gia Đặc biệt Thành cổ Quảng Trị diễn ra đồng thời cùng các hoạt động tri ân tại tất cả các nghĩa trang, bia tưởng niệm và nhà thờ liệt sỹ.
Với đạo lý thiêng liêng của dân tộc "Ơn liệt sỹ ngàn năm ghi tạc/Nghĩa anh hùng muôn thuở lưu danh," Đảng bộ, chính quyền và người dân Quảng Trị đã và đang thay mặt cả nước chăm sóc chu đáo gần 60.000 phần mộ ở 72 nghĩa trang liệt sỹ để thân nhân liệt sỹ khắp cả nước được an lòng.
Tỉnh cũng đã cơ bản giải quyết nhà ở cho các Mẹ Việt Nam Anh hùng, bố mẹ liệt sỹ, thương binh có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn. Hầu hết gia đình chính sách có mức sống bằng hoặc cao hơn mức sống trung bình ở khu dân cư./.
