Người dân đeo khẩu trang phòng lây nhiễm COVID-19 tại Tokyo, Nhật Bản, ngày 28/11/2020. (Nguồn: Kyodo/TTXVN) Trang mạng japantimes.co.jp mới đây đã đăng bài phân tích của học giả Haruaki Deguchi, Hiệu trưởng trường Đại học châu Á-Thái Bình Dương Ritsumeikan (APU) về sự liên quan giữa đại dịch và toàn cầu hóa. Nội dung bài viết như sau:
Khi trăn trở với câu hỏi "Thế giới hậu COVID-19 sẽ như thế nào?" điều cần thiết là phải phân định rõ ràng thời kỳ dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do virus corona chủng mới bùng phát với hậu quả mà dịch bệnh này để lại về sau.
Với các mục đích thực tế, giả sử rằng 2 giai đoạn được phân tách nhờ quá trình nghiên cứu và ứng dụng thành công vắcxin ngừa COVID-19. Trong thời kỳ dịch bệnh, phương thức phòng ngừa cơ bản là ở nguyên tại chỗ.
Nhưng phương thức này cũng có những hạn chế riêng, chủ yếu liên quan đến lý do kinh tế. Vì vậy, việc đúng đắn cần làm là chấp nhận một lối sống “bình thường mới,” miễn là tỷ lệ lây nhiễm giảm.
Tại Nhật Bản cũng như nhiều quốc gia khác, lối sống mới bao gồm các biện pháp như đeo khẩu trang, thực hành giãn cách xã hội, đo thân nhiệt, rửa tay và khử trùng nhà cửa, trường sở cũng như trang thiết bị làm việc.
Nếu tỷ lệ lây nhiễm ở Nhật Bản lại tăng lần nữa giống như ở châu Âu, cả xã hội sẽ quay trở lại thời kỳ ở nguyên tại chỗ.
Tóm lại, trong thời kỳ dịch bệnh, không có sự lựa chọn nào khác ngoài việc thích nghi, thay đổi mô hình xã hội và điều chỉnh lối sống sang cách “bình thường mới.”
[WHO cảnh báo dịch COVID-19 làm gia tăng số ca tử vong vì sốt rét]
Ngoài ra, trong thời kỳ hậu COVID-19, virus corona sẽ ít nguy hiểm hơn, và cuối cùng trở nên phổ biến như bệnh cúm mùa thông thường.
Vì vậy, về lý thuyết, các khái niệm như "ở nguyên tại chỗ" sẽ không còn cần thiết nữa và diện mạo bình thường sẽ trở lại. Nhưng điều đó không có nghĩa là cuộc sống sẽ hoàn toàn bình thường như trước.
Kể từ khi đại dịch bùng phát, làm việc từ xa và họp trực tuyến đã trở nên phổ biến. Làm việc từ xa đã giải phóng con người khỏi các phương thức làm việc trên giấy tờ.
Ngoài ra, với gần 40 triệu dân ở thủ đô Tokyo, trước đây người lao động phải mất hơn 2 giờ đồng hồ đi lại làm việc mỗi ngày, thì nay làm việc trực tuyến đã giúp loại bỏ nỗi vất vả này.
Và khả năng làm việc tại bất cứ đâu đã giải phóng con người khỏi những hạn chế về mặt không gian. Khó có thể tưởng tượng mọi người sẽ bỏ qua những thay đổi tích cực này.
Thế giới hậu COVID-19 sẽ là một xã hội lai tạp, nơi mà làm việc từ xa sẽ đóng vai trò lớn hơn trong cuộc sống thường nhật của người dân.
Một câu hỏi khác là điều gì sẽ xảy ra với toàn cầu hóa. Nhìn lại lịch sử có thể giúp hiểu thêm cách toàn cầu hóa bộc lộ thời hậu COVID-19.
“Cái Chết Đen,” tên gọi của bệnh dịch hạch - một trong những đại dịch chết chóc nhất trong lịch sử nhân loại xảy ra trong thế kỷ XIV - đã cướp đi 1/3 dân số châu Âu lúc bấy giờ.
Tất nhiên, hành động đầu tiên khi đó là ở nguyên tại chỗ.
Như tác giả Giovanni Boccaccio đã minh họa trong cuốn tiểu thuyết "The Decameron" (1353), nhiều người tin rằng dịch hạch là sự trừng phạt vì tội báng bổ Đức Chúa Trời.
Họ quay sang nương tựa vào tôn giáo, ẩn náu trong các nhà thờ để cầu mong sự giải thoát. Nhưng bất chấp lời cầu nguyện của họ, dịch bệnh tiếp tục hoành hành. Điều này đã khiến nhiều người quay lưng lại với nhà thờ và Đức Chúa Trời.
Tâm trạng lúc đó được thể hiện trong những cụm từ như “carpe diem” (thành ngữ Latinh có nghĩa là “Hãy sống với ngày hôm nay”), một thái độ mà nhiều người cho là để đối phó với những thời điểm khó khăn.
Các nhìn mới về cuộc sống này cuối cùng đã mở ra thời kỳ Phục hưng của Italy, sau đó lan rộng khắp châu Âu. Nói một cách dễ hiểu, dịch bệnh đã khơi mào cho thời kỳ Phục hưng và theo một cách nào đó đã thúc đẩy quá trình toàn cầu hóa.
Đại dịch lớn tiếp theo xảy ra sau vào thời kỳ Giao lưu Colombo (Columbian Exchange) hồi thế kỷ XV khi người châu Âu lần đầu tiên vượt Đại Tây Dương và bắt đầu thuộc địa hóa châu Mỹ.
Người ta nói rằng khoảng 90% các dân tộc bản địa của Tân Thế giới đã chết do các mầm bệnh như bệnh đậu mùa từ châu Âu sang.
Tuy nhiên, đại dịch đã không ngăn cản việc di cư sang thế giới mới, với tốc độ toàn cầu hóa tiếp tục diễn ra.
Đại dịch đáng chú ý thứ 3 là sự bùng phát của dịch cúm Tây Ban Nha, đã hoành hành khắp thế giới từ năm 1918 đến 1920. Dân số toàn cầu vào thời điểm này vào khoảng 2 tỷ người, trong đó 50 triệu người được cho là chết vì dịch cúm.
Số người tử vong do dịch bệnh càng khiến người dân đang sống trong thời kỳ chiến tranh thêm mệt mỏi, nhờ đó góp phần trở thành một trong những động lực thúc đẩy Chiến tranh Thế giới thứ nhất đi đến hồi kết.
Sau đó, Hội Quốc Liên, Hiệp ước Hải quân Washington (còn được gọi là Hiệp ước 5 cường quốc) và Thỏa ước Locarno ra đời, đưa thế giới tiến tới hòa giải và đẩy mạnh toàn cầu hóa bằng con đường hợp tác quốc tế.
Nói cách khác, đại dịch đã giúp đẩy nhanh quá trình toàn cầu hóa. Nhìn nhận lịch sử theo cách này, và bất chấp việc các chính trị gia theo chủ nghĩa dân túy đặt hạnh phúc của đất nước họ lên trên hết - tạo ra diện mạo của một thế giới chia rẽ, hy vọng rằng toàn cầu hóa sẽ tăng tốc khi cuộc khủng hoảng COVID-19 hiện nay kết thúc.
Một yếu tố khác đằng sau toàn cầu hóa là nền kinh tế của các nước phát triển ngày nay được xây dựng dựa trên khả năng tiếp cận các nguồn tài nguyên, chủ yếu là nhiên liệu hóa thạch, quặng sắt và cao su - 3 động lực chính của Cách mạng Công nghiệp và thế giới hiện đại với ôtô và máy bay.
Do các nguồn tài nguyên này không được phân bổ đồng đều và phân tán trên toàn cầu, chỉ có một số quốc gia có đủ khả năng tiếp cận các nguyên liệu thô cần thiết, như Mỹ với nguồn nhiên liệu hóa thạch dồi dào.
Các quốc gia khác như Nhật Bản, Đức và Pháp thiếu nhiều nguồn lực thiết yếu nên không có lực chọn nào khác ngoài việc trông vào phần còn lại của thế giới đế đáp ứng nhu cầu của mình.
Trong khi các nguồn lực được coi là thiết yếu có thể đã thay đổi theo thời gian, thực tế là các mặt hàng cần thiết đó vẫn không phân bổ đồng đều. Đó là lý do tại sao toàn cầu hóa sẽ vẫn diễn biến mạnh mẽ sau đại dịch và trong tương lai./.
