Binh sỹ Ấn Độ điều tra bên chiếc máy bay của Không quân nước này bị rơi tại quận Budgam, cách thủ phủ Srinagar, bang Kashmir khoảng 30km ngày 27/2/2019. (Nguồn: AFP/TTXVN) Theo mạng tin nationalinterest, trong bối cảnh truyền thông rầm rộ đưa tin về hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Triều tại Hà Nội, các nghị sỹ đảng Dân chủ chống lại quyết định tuyên bố tình trạng khẩn cấp của Tổng thống Donald Trump, và cuộc điều trần của ông Michael Cohen trước Ủy ban Cải cách và giám sát Hạ viện Mỹ, nhiều người có thể đã bỏ lỡ các tin tức về việc Lực lượng Không quân Ấn Độ đã thực hiện các cuộc không kích nhằm vào các mục tiêu ở Pakistan.
Dù diễn ra lặng lẽ, song đây là một trong số những cuộc khủng hoảng nguy hiểm nhất trong thời kỳ hậu Chiến tranh Lạnh.
Ngày 26/2, các máy bay chiến đấu của Ấn Độ đã tấn công một trại huấn luyện của những kẻ khủng bố thuộc nhóm Jaish-e-Mohammed (JeM) ở tỉnh Khyber Pakhtunkhwa của Pakistan.
Cuộc tấn công nhằm trả đũa vụ đánh bom tự sát diễn ra trước đó tại Kashmir ngày 14/2 khiến hơn 40 cảnh sát bán dân sự của Ấn Độ thiệt mạng.
Kể từ sau chiến tranh Ấn Độ-Pakistan năm 1971, đây là cuộc tấn công đầu tiên mà cả hai nước đều sử dụng tới sức mạnh không quân để chống lại nhau.
Đây cũng là lần đầu tiên trong lịch sử một quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân tiến hành không kích chống lại một quốc gia khác cũng sở hữu vũ khí hạt nhân.
Việc triển khai lực lượng không quân chống lại một quốc gia khác báo hiệu mức độ thù địch giữa hai nước đã lên cao, vượt khỏi các vụ va chạm thông thường ở biên giới.
[Lý do xung đột giữa Ấn Độ và Pakistan ngày càng phức tạp hơn]
Khả năng triển khai máy bay chiến đấu công nghệ cao của một quốc gia thường được coi là tiêu chuẩn để đánh giá mức độ phát triển tinh vi, khiến sức mạnh không quân trở thành một biểu tượng mạnh mẽ của niềm tự hào dân tộc.
Điều đáng chú ý là máy bay chiến đấu Mirage 2000 được Lực lượng Không quân Ấn Độ sử dụng trong cuộc tấn công vừa qua cũng chính là loại máy bay dùng để vận chuyển một số vũ khí hạt nhân của Ấn Độ.
Khi một quốc gia sẵn sàng thực hiện một cuộc tấn công sử dụng những máy bay và bom trị giá hàng chục triệu USD, bao gồm cả những máy bay mang hoặc không mang vũ khí hạt nhân, điều này có thể châm ngòi đẩy căng thẳng dâng cao và nhiều khả năng tình hình sẽ nhanh chóng vượt ra khỏi tầm kiểm soát.
Thực tế điều đó đã xảy ra. Pakistan đã đáp trả cuộc không kích của Ấn Độ bằng các cuộc tấn công sử dụng pháo binh, và cũng tự tiến hành hai cuộc không kích.
Máy bay chiến đấu của cả hai nước đều bị thiệt hại, Pakistan tuyên bố đã bắn hạ 2 máy bay của Ấn Độ và bắt giữ một phi công, trong khi đó Ấn Độ tuyên bố đã bắn hạ một máy bay của Pakistan.
Điều may mắn là phi công Ấn Độ bị bắt giữ, Abhinandan Varthaman, là một nhân tố tích cực có thể làm thay đổi tình hình, giúp giải quyết tình thế bế tắc hiện nay.
Việc Pakistan thả phi công này sẽ là một "động thái hòa bình" giúp xoa dịu căng thẳng.
Tình hình lẽ ra đã trở nên tồi tệ hơn. Ấn Độ và Pakistan đều sở hữu những kho vũ khí hạt nhân phát triển nhanh nhất trên thế giới.
Hans Kristensen, làm việc cho Hiệp hội các nhà khoa học Mỹ, ước tính rằng Ấn Độ đang có khoảng 140 vũ khí hạt nhân, còn Pakistan có khoảng 150.
Điều đặc biệt đáng lo ngại là Pakistan ngày càng sở hữu nhiều các vũ khí hạt nhân chiến thuật nhỏ hơn.
Theo Kristensen, những vũ khí này là một phần trong nỗ lực "tạo ra sự răn đe toàn diện, vốn được thiết kế không chỉ để phản ứng lại các cuộc tấn công hạt nhân, mà còn nhằm chống lại cuộc xâm lược thông thường của Ấn Độ vào lãnh thổ Pakistan." Đây là điều cực kỳ đáng lo ngại...
Đầu tuần này, một tướng nghỉ hưu của Pakistan đã nói rằng để răn đe Ấn Độ "chúng ta nên leo thang căng thẳng và đẩy sự thù địch lên cao tới mức có thể dẫn tới một cuộc chiến tranh hạt nhân."
Cách suy nghĩ như vậy là hoàn toàn sai lầm. Tại sao? Bởi Mỹ từng một lần áp dụng chiến lược tương tự. Trong Chiến tranh Lạnh, Mỹ đã tích vào kho hàng nghìn vũ khí hạt nhân chiến thuật, bao gồm súng bazooka, mìn và vỏ pháo hạt nhân để chống lại Liên Xô. Kế hoạch này khá đơn giản.
Nếu các xe tăng của Liên Xô lăn bánh tới Fulda Gap, Mỹ sẽ ngăn chặn bằng cách sử dụng các vũ khí hạt nhân quy mô nhỏ.
Lý thuyết là bằng cách thể hiện Mỹ sẵn sàng sử dụng một vũ khí hạt nhân nhỏ, thì kẻ thù sẽ cân nhắc rằng Mỹ có thể điên rồ tới mức sử dụng cả những vũ khí hạt nhân lớn, từ đó khiến kẻ thù phải rút lui.
Chiến lược này được gọi là "Madman Theory" (Lý thuyết kẻ điên). Thật không may, nếu xem xét kỹ, chiến lược này hóa ra chỉ là điều điên rồ.
Năm 1955, Bộ Quốc phòng đã tiến hành một cuộc tập trận giả định với tên gọi Carte Blanche, trong đó hơn 300 vũ khí mô phỏng vũ khí hạt nhân chiến thuật được sử dụng để chống lại các mục tiêu của Liên Xô trên đất Đức.
Theo kết quả của cuộc tập trận này, ước tính 1,7 triệu người Đức thiệt mạng, 3,5 triệu người bị thương và không thể ước tính được con số thương vong sau đó vì bụi phóng xạ.
Khi kết quả của cuộc tập trận bị tiết lộ cho giới truyền thông, chúng đã tạo ra "sự bất ổn và lo ngại rộng khắp" ở Tây Đức về chiến lược hạt nhân của Mỹ.
Chính quyền của cựu Tổng thống Mỹ Ronald Reagan đã thử nghiệm giả thuyết này một lần nữa năm 1983 với cuộc tập trận giả định mang tên Proud Prophet.
Theo kịch bản, Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) tiến hành các cuộc tấn công hạt nhân có giới hạn nhằm vào các mục tiêu của Liên Xô để đáp trả một động thái gây hấn.
Tuy nhiên, thay vì phải rút lui, một nửa số quân của Liên Xô bị thiệt mạng. Paul Bracken, cố vấn của Bộ Quốc phòng Mỹ và là một nhà lịch sử chuyên nghiên cứu về hạt nhân, viết: "(Trong cuộc tập trận) Liên Xô cho rằng các cuộc tấn công hạt nhân là cuộc tấn công nhằm vào đất nước và danh dự của họ.
Do đó họ đã đáp trả bằng cách triển khai một loạt vũ khí hạt nhân nhằm vào Mỹ. Mỹ cũng trả miếng bằng cách tương tự.
Kết quả là một thảm họa đã xảy ra, làm lu mờ mọi cuộc chiến trong vòng 500 năm trước đó... 500 triệu người sẽ thiệt mạng trong các cuộc tấn công trực tiếp của hai nước, và còn nhiều người khác bị chết vì bụi phóng xạ và nạn đói xảy ra sau đó. NATO sẽ không còn. Một phần của châu Âu, Mỹ và Liên Xô cũng không còn. Phần lớn Bắc Bán cầu sẽ không thể sinh sống trong nhiều thập kỷ."
Kết quả của cuộc tập trận giả định đã khiến Tổng thống Reagan rất sốc. Một tháng sau, ông đã tuyên bố với người dân Mỹ rằng "không thể giành thắng lợi và không bao giờ được gây ra một cuộc chiến tranh hạt nhân."
Tiểu lục địa Ấn Độ nên rút ra bài học từ những sự kiện trên. Các nghiên cứu gần đây ước tính rằng, một cuộc chiến tranh hạt nhân trong khu vực này, ví dụ như giữa Ấn Độ và Pakistan, có thể khiến 2 tỷ người thiệt mạng.
Để ngăn chặn cơn ác mộng này trở thành sự thật, cộng đồng quốc tế phải lên án hơn nữa các hành động vi phạm và tạo ra không gian để hòa giải cuộc xung đột này, trước khi tình hình leo thang vượt ra khỏi tầm kiểm soát.
Điều châm biếm ở đây là, trong khi Tổng thống Trump đàm phán một hiệp ước hạt nhân với Triều Tiên, một cuộc khủng hoảng hạt nhân khác đã nổ ra ở cùng châu lục.
Bình thường, lẽ ra Mỹ đã cử các nhà hòa giải tới khu vực để xoa dịu cuộc khủng hoảng. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, Washington đang phản ứng một cách quá chậm chạp.
Cuộc khủng hoảng hiện nay là biểu hiện của một vấn đề lớn hơn. 5 năm qua đã chứng kiến căng thẳng dâng cao giữa các quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân trên khắp thế giới.
Quan hệ Mỹ-Nga đã xấu đi tới mức chưa từng thấy kể từ sau Chiến tranh Lạnh, và hiệp ước các lực lượng hạt nhân tầm trung (INF) - nền tảng cho cơ chế kiểm soát vũ khí quốc tế - đã không còn. Nga và các lực lượng của NATO đang đối đầu nhau tại Syria, và thậm chí một máy bay ném bom của Nga đã bị bắn hạ.
Số các vụ va chạm giữa Mỹ và Trung Quốc tại Biển Đông đã tăng cao chưa từng có. Sớm hay muộn, vận may của chúng ta sẽ không còn và những điều không thể tượng tưởng nổi sẽ xảy ra.
Khi các quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân quyết định phát triển vũ khí hạt nhân, họ đều khẳng định rằng họ sẽ có các biện pháp phòng ngừa để đảm bảo rằng những vũ khí này sẽ không bao giờ được sử dụng.
Đã đến lúc họ cần thực hiện nghĩa vụ này một cách nghiêm túc. Các quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân phải có những bước đi cụ thể nhằm hợp tác với nhau và thổi một luồng gió mới cho cơ chế kiểm soát vũ khí, từng giúp ngăn chặn vũ khí hạt nhân được sử dụng trong suốt 70 năm qua.
Một thỏa thuận quốc tế nhằm hạn chế việc triển khai các vũ khí hạt nhân chiến lược sẽ là một khởi đầu tuyệt vời.
Khi căng thẳng Ấn Độ-Pakistan dâng cao hồi tuần trước, Thủ tướng Pakistan Imran Khan đã hỏi Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi rằng "với khả năng về vũ khí của cả hai nước, liệu chúng ta có gánh chịu nổi một tính toán sai lầm hay không?"./.
