Sau gần 2 tháng phủ xanh cánh đồng sau thiên tai, nông sản phục vụ bữa ăn hằng ngày, thực phẩm an toàn được kỳ vọng sẽ tăng tỷ trọng, song cũng đặt ra yêu cầu cao hơn về kiểm soát chất lượng, minh bạch nguồn gốc và khả năng cung ứng ổn định, nhất là trong giai đoạn cao điểm Tết.
Trong bối cảnh đó, theo đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường, sản xuất nông sản sạch gắn với chuỗi liên kết tiêu thụ là hướng đi cốt lõi để nâng cao giá trị cây vụ Đông và tăng sức cạnh tranh trên thị trường.
“Coi vụ Đông là trụ cột”
Chia sẻ tại Diễn đàn “Kết nối nông sản vùng Đồng bằng sông Hồng, hướng tới thị trường Tết,” ngày 23/12, bà Nguyễn Thị Thu Hương - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cho biết vụ Đông năm nay ở khu vực phía Bắc gieo trồng khoảng 380.000 ha.
Với dư địa đất đai còn lớn, định hướng của ngành là xác lập cây vụ Đông như một vụ sản xuất chính, góp phần tăng giá trị trên đơn vị diện tích, nâng thu nhập cho nông dân và xây dựng thương hiệu nông sản địa phương.
Tuy vậy, bà Hương cũng thẳng thắn chỉ ra những hạn chế lớn của sản xuất vụ Đông như: Thời gian sinh trưởng ngắn, thu hoạch tập trung dễ gây dồn hàng, đất đai còn manh mún, khó tổ chức vùng nguyên liệu lớn, cơ giới hóa; việc áp dụng đồng bộ quy trình kỹ thuật cũng còn hạn chế, trong khi giống rau phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu và rủi ro thị trường vẫn hiện hữu.
Về phía địa phương, bà Lương Thị Kiểm - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hải Phòng, cho biết thành phố hiện có 180.000 ha sản xuất nông nghiệp; 45.000 ha rau màu; 28.000 ha cây ăn quả; trên 1.000 ha hoa - cây cảnh, cung cấp hàng triệu cây giống, hoa, cây cảnh mỗi năm.
Riêng vụ Đông 2025-2026, Hải Phòng gieo trồng khoảng 29.500 ha cây trồng các loại, tăng 450 ha so với vụ Đông năm trước. Trong đó diện tích rau đạt khoảng 22.700 ha, ngô 1.700 ha, các cây màu khác hơn 5.100 ha.
Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Hải Phòng, với quy mô dân số khoảng 4,6 triệu người hiện nay, nhu cầu tiêu dùng nông sản của thành phố Hải Phòng là rất lớn, đặc biệt trong dịp cuối năm và Tết Nguyên đán sắp tới.
Tuy vậy, bà Kiểm cũng chia sẻ nỗi trăn trở về khả năng tiêu thụ, bởi theo thực tế sản xuất và cơ cấu tiêu thụ hiện nay, Hải Phòng có khoảng 30% sản lượng nông sản vụ Đông được tiêu thụ tại thị trường nội thành; còn lại trên 70% sản lượng cần phải tiêu thụ ngoài tỉnh và xuất khẩu. Cụ thể, tổng sản lượng nông sản vụ Đông năm 2025 ước đạt khoảng 770.000 tấn, Hải Phòng tiêu thụ tại chỗ khoảng 210.000 tấn, dư thừa khoảng 490.000 tấn cần tiêu thụ ở ngoài.
“Đây là áp lực rất lớn đối với công tác tổ chức sản xuất và tiêu thụ, đặc biệt đối với các sản phẩm có sản lượng lớn, thu hoạch tập trung trong thời gian ngắn như hành, tỏi, cà rốt,” bà Kiểm nhấn mạnh.
Ngoài ra, bà Kiểm cũng đề cập đến một số khó khăn, thách thức như: Liên kết chuỗi giá trị chưa bền vững, tỷ lệ sản phẩm được tiêu thụ theo hợp đồng bao tiêu còn thấp; năng lực sơ chế, bảo quản sau thu hoạch, logistics lạnh chưa đáp ứng yêu cầu, đặc biệt đối với các sản phẩm xuất khẩu.
Bên cạnh đó, chi phí vật tư đầu vào tăng cao cũng làm giảm hiệu quả sản xuất của nông dân; thị trường tiêu thụ phụ thuộc nhiều vào thương lái, dễ xảy ra tình trạng “được mùa - mất giá” khi sản lượng thu hoạch tập trung.
Ngoài ra, việc ứng dụng công nghệ số, truy xuất nguồn gốc, xây dựng thương hiệu ở một số vùng sản xuất cũng còn hạn chế, chưa đồng đều.
“Những khó khăn này đòi hỏi phải đổi mới tư duy, chuyển mạnh từ ‘sản xuất cái mình có’ sang ‘sản xuất cái thị trường cần’ - từ sản xuất đơn lẻ sang liên kết theo chuỗi giá trị,” bà Lương Thị Kiểm nhìn nhận.
Xây dựng trung tâm sơ chế, bảo quản nông sản quy mô vùng
Trước thực tế trên, bà Kiểm cho biết Hội đồng Nhân dân thành phố Hải Phòng đã ban hành và thông qua các nghị quyết quan trọng, kịp thời cụ thể hóa chủ trương của Trung ương, tạo hành lang pháp lý và nguồn lực thiết thực để thúc đẩy sản xuất nông nghiệp, trong đó có sản xuất, tiêu thụ nông sản vụ Đông.
Điển hình như Nghị quyết 27/2025/NQ-HĐND ngày 13/11/2025, trọng tâm là hỗ trợ trực tiếp cho người sản xuất trên đất trồng lúa, từ giống, kỹ thuật, mô hình trình diễn đến cải tạo đất và hạ tầng phục vụ sản xuất.
Tiếp đó là Nghị quyết 51/2025/NQ-HĐND ngày 11/12/2025, về ban hành Quy định cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa tập trung trên địa bàn thành phố giai đoạn 2026 - 2030.
Theo bà Kiểm, với việc ban hành và triển khai đồng bộ các nghị quyết trên, Hải Phòng đã và đang tạo lập môi trường thuận lợi, động lực mạnh mẽ cho các tổ chức, cá nhân sản xuất nông nghiệp; khuyến khích doanh nghiệp tham gia liên kết đầu tư, bao tiêu sản phẩm một cách hiệu quả, bền vững, nhất là đối với các sản phẩm vụ Đông có sản lượng lớn, thu hoạch tập trung.
"Đây cũng chính là nền tảng quan trọng để nông nghiệp Hải Phòng bứt phá mạnh mẽ, phát triển theo hướng sản xuất hàng hóa tập trung, ứng dụng công nghệ cao, chuyển đổi số và bền vững, góp phần đưa nông nghiệp Hải Phòng 'cất cánh' trong giai đoạn tới," bà Kiểm nói.
Tuy vậy, đại diện cơ quan quản lý địa phương, ông Lê Thái Nghiệp - Phó Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật thành phố Hải Phòng, cũng kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường hỗ trợ xây dựng trung tâm sơ chế, chế biến, bảo quản nông sản quy mô vùng. Đồng thời tăng cường xúc tiến thương mại, kết nối doanh nghiệp xuất khẩu, thu hút đầu tư vào nông nghiệp công nghệ cao, hướng tới sản xuất vụ đông bền vững, giá trị gia tăng cao.
Về phía Bộ Nông nghiệp và Môi trường, bà Nguyễn Thị Thu Hương, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, cho biết kiểm soát sản xuất và truy xuất nguồn gốc sản phẩm đang được đặt ra không chỉ đối với nông sản xuất khẩu hay phân khúc thị trường cao cấp, mà cả đối với thị trường nội địa.
Vì thế, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang phối hợp rà soát, sửa đổi và bổ sung một số quy định của Luật Trồng trọt, trong đó có Điều 64 liên quan đến mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói, nhằm tạo hành lang pháp lý đồng bộ, phù hợp hơn với yêu cầu thực tiễn. Sau khi các quy định này có hiệu lực, việc xây dựng và quản lý mã số vùng trồng sẽ được triển khai bài bản hơn, làm nền tảng cho xuất khẩu chính ngạch, đồng thời nâng cao chất lượng và tính minh bạch của nông sản tiêu thụ trong nước.
Bà Hương cũng cho biết năm nay nhiều nghị định thư xuất khẩu sang Trung Quốc tiếp tục được chuẩn hóa đối với các mặt hàng như chuối, dưa hấu, mít, trong khi thị trường Australia đã chính thức “mở cửa” cho bưởi Việt Nam.
“Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẵn sàng đồng hành, hỗ trợ hợp tác xã và nông dân trong quá trình tổ chức sản xuất,” bà Hương nhấn mạnh.
Ngoài ra, để phục vụ tốt thị trường Tết, bà Hương cho rằng các địa phương cần bám sát thời vụ, điều chỉnh diện tích linh hoạt theo tín hiệu thị trường, rà soát cơ cấu cây trồng theo nhóm thu hoạch trước, cận và sau Tết, tăng cường sản xuất an toàn, chủ động sơ chế, bảo quản tại chỗ và đẩy mạnh kết nối thị trường; đặc biệt là hướng tới các thị trường có Tết âm lịch như Trung Quốc, Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc), Singapore.
Đại diện doanh nghiệp, bà Ngô Thị Thu Hồng - Giám đốc Công ty cổ phần AMEII Việt Nam, cho biết doanh nghiệp này đang tập trung bao tiêu và xuất khẩu nhiều loại cây vụ đông, trọng tâm là cà rốt và bắp cải, sang Hàn Quốc. AMEII xác định xây dựng và quản lý vùng nguyên liệu, cùng sự đồng hành của cơ quan nhà nước là điều kiện tiên quyết để xuất khẩu bền vững, hướng đến các vùng trồng đạt chuẩn như VietGAP, GlobalGAP.
“Vì vậy, bà con nông dân cần đồng hành lâu dài và tuân thủ tuyệt đối các quy định về an toàn thực phẩm. Để kiểm soát chất lượng, chuyên gia kỹ thuật AMEII luôn đồng hành cùng bà con hợp tác xã và cán bộ địa phương ít nhất 30-45 ngày trước thu hoạch để theo dõi, lấy mẫu kiểm nghiệm khắt khe. Chúng tôi mong muốn có các chính sách ưu đãi về chi phí logistics, nhất là tại Hải Phòng để tăng sức cạnh tranh cho nông sản Việt,” bà Hồng nói./.