Năm 2025 đánh dấu 30 năm bình thường hóa quan hệ Việt Nam-Mỹ và 25 năm Hiệp định Thương mại song phương (BTA) có hiệu lực.
Trải qua 3 thập kỷ, quan hệ kinh tế-thương mại đã trở thành trụ cột trung tâm, đóng vai trò then chốt trong tổng thể quan hệ song phương.
Từ mức trao đổi thương mại chưa đến 500 triệu USD vào đầu những năm 1990, kim ngạch thương mại hai chiều đã tăng gần 300 lần, đưa Mỹ trở thành thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam và Việt Nam trở thành một trong những đối tác thương mại quan trọng của Mỹ tại châu Á.
Tuy nhiên, năm 2025 cho thấy một thực tế ngày càng rõ: quan hệ thương mại song phương đang bước vào thời kỳ điều chỉnh. Việc chính quyền của Tổng thống Donald Trump thực hiện chương trình nghị sự "Nước Mỹ trên hết," với các mục tiêu kinh tế là giảm thâm hụt thương mại và đưa các ngành sản xuất then chốt quay về Mỹ thông qua áp đặt "thuế quan đối ứng," đã tác động đến tất cả các nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam.
Bên cạnh đó, chính quyền của Tổng thống Donald Trump cũng khởi xướng điều tra hàng loạt vụ việc phòng vệ thương mại với mức độ và quy mô mở rộng, quy trình thủ tục phức tạp với các nhà xuất khẩu trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng, đồng thời mở rộng phạm vi áp thuế theo Mục 232-Đạo luật thương mại mở rộng năm 1962.
Bất chấp những biến động của kinh tế toàn cầu, thương mại Việt Nam-Mỹ trong năm 2025 vẫn duy trì đà tăng trưởng ấn tượng. Theo số liệu mới nhất của Mỹ, trong 9 tháng năm 2025, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam đạt 140 tỷ USD, trong khi con số của cả năm 2024 là 136 tỷ USD.
Số liệu từ Cục Hải quan Việt Nam cho thấy Mỹ tiếp tục là động lực lớn nhất của xuất khẩu Việt Nam. Trong 11 tháng năm 2025, kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này đạt 138,61 tỷ USD, tăng 27,2% và đóng góp gần 50% mức tăng xuất khẩu chung của cả nước.
Mỹ đứng vị trí số 11 trong số các nhà đầu tư vào Việt Nam với 1.501 dự án và tổng vốn đăng ký là xấp xỉ 12,3 tỷ USD. Năm 2025, Mỹ có 108 dự án đầu tư mới tại Việt Nam với tổng số vốn đăng ký xấp xỉ 610,6 triệu USD, đứng vị trí thứ 11. Tính lũy kế đến 31/10/2025, Việt Nam có tổng cộng 266 dự án đầu tư tại Mỹ với tổng số vốn đăng ký xấp xỉ 1,4 tỷ USD.
Theo ông Đỗ Ngọc Hưng, Trưởng đại diện Cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Mỹ, cơ cấu thương mại Việt Nam-Mỹ mang tính bổ trợ rõ nét. Việt Nam xuất khẩu chủ yếu các sản phẩm công nghiệp chế biến, hàng tiêu dùng và nông-thủy sản, trong khi nhập khẩu từ Mỹ tập trung vào máy móc, thiết bị công nghệ cao, nguyên liệu, nông sản và sản phẩm hàng không.
Xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ trong năm 2025 tiếp tục dựa vào các nhóm hàng chủ lực như dệt may, giày dép, đồ gỗ, điện tử, máy móc và nông sản. Tuy nhiên, tăng trưởng cao cũng đi kèm với sức ép ngày càng lớn. Ngành dệt may và da giày đang chịu áp lực lớn từ các yêu cầu về lao động, môi trường và phát thải carbon. Ngành gỗ và nội thất đối mặt với sự giám sát chặt chẽ về nguồn gốc nguyên liệu, trong khi thủy sản đứng trước thách thức từ các quy định bảo vệ môi trường sinh thái biển.
Có thể nói thị trường Mỹ đang bước vào giai đoạn sàng lọc. Thực tiễn cho thấy tăng trưởng nhanh đang đi kèm với thách thức, đặc biệt từ quý 3/2025 trở đi, khi tác động của thuế đối ứng bắt đầu phản ánh rõ hơn vào chi phí, sức mua và tồn kho của các nhà nhập khẩu Mỹ.
Điều này cho thấy quan hệ thương mại song phương đang bước vào một giai đoạn điều chỉnh sâu sắc, nhằm hướng tới phát triển ổn định, cân bằng và bền vững hơn, tuân thủ các cam kết đa phương và nhiều bên trong khuôn khổ cam kết khác nhau.
Những doanh nghiệp đáp ứng tốt tiêu chuẩn sẽ tiếp tục mở rộng thị phần, trong khi những doanh nghiệp chậm thích ứng sẽ dần bị loại khỏi cuộc chơi. Đây vừa là thách thức, vừa là động lực để nâng cao chất lượng tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam.
Hướng tới đột phá mới về thương mại song phương
Một trong những yếu tố chi phối mạnh mẽ quan hệ thương mại Việt Nam-Mỹ trong năm 2025 là chính sách thuế quan của Tổng thống Donald Trump. Việc Mỹ tiếp tục áp dụng và mở rộng các biện pháp thuế đối ứng, cùng với gia tăng điều tra phòng vệ thương mại, đã tạo ra môi trường kinh doanh nhiều bất định cho doanh nghiệp hai nước.
Tuy nhiên, chính các biện pháp này đang buộc cả hai phía phải điều chỉnh cách tiếp cận. Doanh nghiệp Việt Nam buộc phải chú trọng hơn đến quy tắc xuất xứ, minh bạch chuỗi cung ứng và tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế.
Về phía Mỹ, các tranh luận nội bộ cho thấy thuế quan không chỉ gây khó cho đối tác, mà còn tác động trực tiếp đến doanh nghiệp nhập khẩu và người tiêu dùng thông qua giá cả cao hơn.
Việt Nam thuộc nhóm 6 nước được Mỹ ưu tiên đàm phán trong hơn 100 nền kinh tế sau khi Tổng thống Donald Trump công bố các mức thuế quan đối ứng và đến nay đã trải qua 5 vòng đàm phán.
Vòng đàm phán trực tiếp lần thứ 5 Hiệp định Thương mại đối ứng giữa Việt Nam và Mỹ diễn ra vào trung tuần tháng 11/2025 tại thủ đô Washington của Mỹ đã ghi nhận những tiến triển quan trọng sau chuỗi trao đổi cấp cao và kỹ thuật giữa hai bên.
Tại cuộc gặp, phía Mỹ đánh giá cao việc hai nước đã thống nhất Tuyên bố chung về Khuôn khổ Hiệp định thương mại đối ứng, công bằng và cân bằng, văn kiện được xem là nền tảng quan trọng để thúc đẩy tiến trình đàm phán.
Phía Mỹ ghi nhận hệ thống giải pháp và cách tiếp cận của Việt Nam đối với các đề nghị của phía Mỹ, đồng thời phản hồi tích cực với một số kiến nghị từ phía Việt Nam.
Về phía ta, Bộ Công Thương khẳng định quyết tâm xây dựng quan hệ kinh tế-thương mại cân bằng, bền vững với Mỹ, đồng thời thông tin về nhiều biện pháp Việt Nam đã chủ động thực hiện nhằm tăng cường trao đổi thương mại song phương.
Đến nay, các nhóm đàm phán đạt tiến bộ đáng kể ở nhiều lĩnh vực như dịch vụ, thương mại số, nông nghiệp, hàng rào kỹ thuật trong thương mại (TBT) và tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm (SPS). Khoảng cách giữa hai bên trong các nội dung còn lại cũng được thu hẹp, tạo cơ sở quan trọng để sớm hoàn tất Hiệp định Thương mại đối ứng.
Điều chỉnh để đi xa hơn
Nhìn về năm 2026, triển vọng thương mại Việt Nam-Mỹ được đánh giá khả quan nhưng không kém phần thách thức. Bất ổn trong chính sách thương mại của Mỹ, kết hợp với nguy cơ Tòa án Tối cao ra phán quyết bất lợi cho việc áp đặt thuế quan đối ứng của chính quyền Tổng thống Donald Trump, tạo ra một môi trường đầy rủi ro cho cả doanh nghiệp Mỹ lẫn các đối tác quốc tế, khiến doanh nghiệp khó lập kế hoạch dài hạn.
Bên cạnh đó, chi phí thuế quan tăng cao làm suy giảm biên lợi nhuận, buộc nhiều doanh nghiệp Mỹ phải chuyển gánh nặng sang người tiêu dùng, qua đó làm giảm cầu nhập khẩu.
Ngoài ra, lạm phát và lãi suất cao tiếp tục ảnh hưởng đến sức mua của người dân Mỹ, đặc biệt đối với các mặt hàng không thiết yếu như dệt may, giày dép, đồ nội thất mà Việt Nam có thế mạnh. Các rào cản kỹ thuật, môi trường và lao động ngày càng khắt khe, đòi hỏi doanh nghiệp Việt Nam phải đầu tư lớn hơn vào tuân thủ và nâng cấp chuỗi cung ứng.
Theo ông Đỗ Ngọc Hưng, thị trường Mỹ đang bước vào giai đoạn cơ cấu mạnh mẽ theo chiến lược phát triển thương mại ổn định mà chính quyền đương nhiệm đề ra, kết hợp bầu cử giữa kỳ và chiến dịch giúp người tiêu dùng tiếp cận giá cả với mức phù hợp.
Tuy nhiên, nếu các doanh nghiệp Việt Nam duy trì khả năng thích ứng, từ nâng chuẩn minh bạch nguyên liệu đến đầu tư sản xuất xanh, nhiều ngành như điện tử, máy móc, giày dép, dây cáp điện, đồ chơi và các ngành nông thủy sản chất lượng cao có thể tiếp tục giữ đà tăng trưởng.
Ông Đỗ Ngọc Hưng nhận xét doanh nghiệp xuất khẩu cần tiếp tục chuyển trọng tâm từ tăng trưởng nhanh sang tăng trưởng bền vững, giảm thiểu rủi ro về phòng vệ thương mại, nâng cao giá trị gia tăng và hàm lượng công nghệ trong sản phẩm xuất khẩu, tìm kiếm các động lực tăng trưởng mới thông qua tận dụng hệ thống các FTA thế hệ mới mà Việt Nam ký với các đối tác, tránh phụ thuộc vào cất cứ thị trường nào.
Ông Đỗ Ngọc Hưng cho rằng các cơ quan chức năng cần tiếp tục tạo điều kiện và hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam tham gia các hoạt động xúc tiến thương mại, đầu tư tại Mỹ, đồng thời tham dự các hội nghị, diễn đàn doanh nghiệp theo lời mời của phía Mỹ, thể hiện thiện chí “có đi có lại” trong việc mời gọi các đoàn doanh nghiệp Mỹ sang Việt Nam.
Bên cạnh đó, doanh nghiệp và hiệp hội ngành hàng cần phối hợp chặt chẽ với cơ quan đại diện của Việt Nam tại Mỹ để xác minh thông tin doanh nghiệp để tránh các sự cố hoặc vụ việc đáng tiếc./.
Mô hình mới thúc đẩy thương mại song phương giữa Việt Nam và Mỹ
VIPTAM Group và đối tác logistics InLog đặt mục tiêu đạt giá trị giao dịch thương mại hai chiều Việt Nam-Mỹ qua nền tảng mạng xã hội VDONE Network đạt 1 tỷ USD trong giai đoạn 2025-2026.
