Ông Vinod Ahuja, Trưởng đại diện Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) tại Việt Nam đánh giá cao những tiến bộ của Việt Nam trong phát triển nông nghiệp bền vững, đặc biệt là sản xuất lúa phát thải thấp trong cuộc phỏng vấn mới đây với TTXVN nhân dịp năm 2025 sắp khép lại. Dưới đây là nội dung cuộc phỏng vấn:
- Phóng viên: Khung Chương trình Quốc gia (CPF) của FAO tại Việt Nam giai đoạn 2022-2026 sắp hoàn thành. Ông đánh giá như thế nào về sự hợp tác giữa FAO và Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cũng như những kết quả nổi bật đạt được trong khuôn khổ hợp tác này?
Ông Vinod Ahuja: Hợp tác giữa FAO và Bộ Nông nghiệp và Môi trường rất chặt chẽ và hướng tới kết quả thực chất. Tôi đánh giá cao sự phát triển của mối quan hệ hợp tác này bởi nó không chỉ dừng lại ở các dự án riêng lẻ mà ngày càng hướng tới sự chuyển biến mang tính hệ thống.
Một ví dụ điển hình là chuyển đổi hệ thống lương thực-thực phẩm. Năm 2023, Việt Nam đã phê duyệt Kế hoạch hành động quốc gia (Kế hoạch hành động quốc gia chuyển đổi hệ thống lương thực thực phẩm minh bạch, trách nhiệm và bền vững đến năm 2030-PV). Đến năm 2024, chúng tôi tiếp tục hợp tác và triển khai Thỏa thuận Đối tác Chuyển đổi Hệ thống Lương thực-Thực phẩm, quy tụ các bộ, ngành chủ chốt cùng hơn 45 đối tác trong nước và quốc tế và hiện đang được thúc đẩy triển khai trong các lĩnh vực như nông sinh thái, dinh dưỡng, cũng như giảm thất thoát và lãng phí thực phẩm.
Đồng thời, chương trình Khung Chương trình Quốc gia mang lại những kết quả rất cụ thể. FAO đã huy động được gần 40 triệu USD cho Việt Nam. Nhưng vấn đề còn quan trọng hơn cả nguồn vốn là những tác động thực tiễn mà dự án mang lại.
Với trụ cột “Một sức khỏe,” chúng tôi đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Nông nghiệp và Môi trường để giảm thiểu các bệnh truyền nhiễm từ động vật sang người. FAO đã hỗ trợ Việt Nam quản lý các dịch bệnh rủi ro lớn như dịch tả lợn châu Phi và cúm gia cầm; đồng thời giải quyết tình trạng kháng kháng sinh và lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật. Chúng tôi cũng góp phần tăng cường giám sát các bệnh dịch trên động vật và hoàn thiện hệ thống quản lý thú y quốc gia.
Với trụ cột thích ứng và giảm thiểu biến đổi khí hậu, bảo tồn môi trường và tài nguyên, chúng tôi đã hỗ trợ nâng cao năng lực từ cấp trung ương đến địa phương, trong các lĩnh vực trải rộng từ quản trị rừng, sửa đổi luật đất đai đến hạch toán tài nguyên nước tại Đồng bằng sông Cửu Long, Đồng bằng sông Hồng và khu vực Tây Nguyên.
Thông qua Chương trình Hỗ trợ Rừng và Trang trại, FAO đã giúp được hơn 50 trang trại sản xuất và hơn 2.200 hộ nông dân tại các tỉnh miền núi phía Bắc. Đó mới chỉ là một vài ví dụ điển hình. Hiện nay, chương trình Khung Chương trình Quốc gia không chỉ dừng lại ở thực thi các dự án đơn lẻ mà hướng tới thúc đẩy chuyển đổi hệ thống, để chính quốc gia đối tác của FAO phát huy vai trò làm chủ một cách mạnh mẽ.
Phóng viên: Việt Nam đang theo đuổi định hướng phát triển nông nghiệp bền vững theo Chiến lược Phát triển nông nghiệp và nông thôn bền vững giai đoạn 2021-2030, trong đó tập trung sản xuất lúa phát thải thấp. Ông đánh giá thế nào về tiến độ thực hiện Chiến lược của Việt Nam cho đến thời điểm hiện tại và ông có những khuyến nghị gì để Việt Nam nâng cao hiệu quả chiến lược?
Ông Vinod Ahuja: Việt Nam đã đạt được những tiến bộ thực chất và đáng hoan nghênh trong khuôn khổ Chiến lược Phát triển Nông nghiệp và Nông thôn Bền vững, đặc biệt là đối với lúa phát thải thấp.
Tuy nhiên, bối cảnh hiện nay cho thấy còn rất nhiều thách thức. Biến đổi khí hậu đang tác động trực tiếp tới người nông dân. Tại Đồng bằng sông Cửu Long, đất đang chịu tình trạng sụt lún, xâm nhập mặn gia tăng và tài nguyên thiên nhiên cũng phải chịu nhiều áp lực. Một số vùng trồng lúa hiện nay có thể sẽ không còn phù hợp để canh tác trong tương lai.
Chính vì vậy, Đề án "Phát triển bền vững một triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030" có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Đề án phản ánh sự chuyển dịch rõ rệt, từ số lượng sang chất lượng, từ phát thải cao sang phát thải thấp, gắn với tăng cường khả năng chống chịu. Những mô hình thí điểm ban đầu cho thấy nhiều tín hiệu khả quan. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất hiện nay là việc mở rộng quy mô dự án.
Trong thời gian tới, tôi xin nhấn mạnh bốn ưu tiên. Thứ nhất, người nông dân cần được đặt ở vị trí trung tâm. Các cơ chế khuyến khích phải rõ ràng ở cấp hộ sản xuất: chi phí thấp hơn, rủi ro thấp hơn và lợi nhuận cao hơn đối với các giống lúa chất lượng.
Thứ hai, gạo phát thải thấp cần phải được công nhận và khuyến khích trên toàn bộ chuỗi giá trị, thông qua việc truy xuất nguồn gốc, đưa ra tiêu chuẩn chất lượng chặt chẽ và cam kết đầu ra.
Thứ ba, cần có các hệ thống tinh gọn và đáng tin cậy để đo lường giá trị phát thải và hiệu quả sử dụng nước.
Cuối cùng, tài chính đóng vai trò then chốt. Việt Nam cần huy động các hình thức tài chính hỗn hợp và vốn tư nhân bên cạnh nguồn đầu tư công.
Nếu thực hiện hiệu quả, gạo phát thải thấp không chỉ đem lại lợi ích cho khí hậu, mà còn trở thành lựa chọn kinh tế thông minh đối với Việt Nam trong thời gian tới.
Phóng viên: Theo ông, Việt Nam cần ưu tiên những giải pháp nào để tăng cường an ninh lương thực và đóng góp hiệu quả hơn vào chuỗi cung ứng lương thực toàn cầu trong bối cảnh tác động của biến đổi khí hậu ngày càng mạnh mẽ và tình hình kinh tế thế giới tiềm ẩn nhiều bất ổn?
Ông Vinod Ahuja: Việt Nam hiện là một trong những quốc gia đóng góp quan trọng cho thị trường lương thực toàn cầu. Để phát huy tốt vai trò này, đồng thời tăng cường an ninh lương thực quốc gia, theo tôi, Việt Nam cần tập trung vào một số lĩnh vực ưu tiên.
Trước hết, Việt Nam cần đầu tư mạnh mẽ hơn vào các biện pháp tăng cường khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu, hành động sớm mang tính dự báo và các cơ chế an sinh ứng phó với các cú sốc bên ngoài. Các cú sốc từ khí hậu cực đoan đang xảy ra thường xuyên hơn và với cường độ mạnh hơn.
Cơn bão Yagi năm 2024 và các đợt bão, áp thấp nhiệt đới liên tiếp trong năm nay đã gây thiệt hại lớn cho nông nghiệp, hạ tầng và sinh kế của người dân, đặc biệt tại khu vực phía Bắc và miền Trung. Bài học là cần chuẩn bị sẵn sàng, hành động sớm và xây dựng sinh kế bền vững không còn là khả năng, mà là nền tảng của an ninh lương thực.
Thứ hai, cần tăng cường bảo vệ sức khỏe cây trồng và vật nuôi thông qua thực hiện trụ cột “Một sức khỏe” (trong chương trình CPF-PV) theo hướng tích hợp và hiệu quả hơn. Các rủi ro dịch bệnh, bao gồm tình trạng kháng kháng sinh, có thể làm gián đoạn đột ngột quá trình sản xuất, thương mại và sinh kế nếu không được kiểm soát kịp thời.
Thứ ba, Việt Nam cần nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường toàn cầu dựa trên tiêu chuẩn chất lượng và tính bền vững. Điều này đòi hỏi tiêu chuẩn cao hơn, truy xuất nguồn gốc chặt chẽ hơn, chuỗi giá trị xanh hơn và hỗ trợ thiết thực cho nông hộ nhỏ. Đồng thời, cần tăng cường đầu tư vào truy xuất nguồn gốc số, thực hiện hài hòa các biện pháp an toàn thực phẩm và kiểm dịch động thực vật. Đồng thời, các hợp tác xã và doanh nghiệp nhỏ cũng cần được hỗ trợ đào tạo, công nghệ và tiếp cận tài chính để triển khai hiệu quả nông nghiệp xanh và sản xuất phát thải thấp trên thực tế.
Sau cùng, các công cụ số như trí tuệ nhân tạo có thể tạo ra những bước đột phá trong nông nghiệp và hệ thống lương thực-thực phẩm. Tuy nhiên, những công cụ này chỉ phát huy hiệu quả khi lấy con người làm trung tâm, được tích hợp trong các thể chế vững mạnh và đi kèm với năng lực và hạ tầng phù hợp.
Khi được thực hiện đồng bộ, những giải pháp này sẽ giúp Việt Nam tiếp tục khẳng định vị thế là nhà cung cấp lương thực an toàn, có khả năng truy xuất nguồn gốc và thân thiện với môi trường, nhận được sự tín nhiệm từ cộng đồng quốc tế.
Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn ông Vinod Ahuja, Trưởng đại diện FAO tại Việt Nam./.
Phát triển nông nghiệp bền vững từ 'Sinh kế dưới tán điều'
Dự án “Sinh kế dưới tán điều” hướng đến mục tiêu xây dựng mô hình kinh tế nông nghiệp kết hợp, tận dụng không gian dưới tán cây điều để phát triển các loại cây trồng, vật nuôi phụ trợ, giúp tăng thu nhập cho bà con nông dân, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường và sử dụng tài nguyên thiên nhiên một cách hiệu quả.
