Vài năm trở lại đây, nếu từng lướt mạng xã hội, hẳn bạn đã gặp vô số nội dung cảnh báo về tác hại của nồng độ cortisol cao trong cơ thể.
Không ít influencer cho rằng hormone này gây mất ngủ, trầm cảm và hàng loạt vấn đề về nhan sắc như nếp nhăn, mặt sưng, tóc thưa.
Nhưng liệu cortisol có thực sự là “thủ phạm”?
The Huffpost đã hỏi các bác sỹ da liễu và chuyên gia về tóc để giải thích cortisol là gì và vì sao nó bị mang tiếng xấu như vậy trong lĩnh vực làm đẹp.
Cortisol là gì?
Theo bác sỹ da liễu Tanya Kormeili từ California (Mỹ): “Cortisol là một hormone steroid thiết yếu, nếu thiếu nó, chúng ta không thể sống.” Dù mức cortisol quá cao có thể gây hại trong một số trường hợp hiếm, đa số mọi người không cần coi cortisol là “kẻ thù.”
Cortisol được tuyến thượng thận sản xuất. Còn bác sỹ Michelle Draznin (Mỹ) giải thích hormone này thường được gọi là “hormone căng thẳng” vì cơ thể tiết ra nhiều hơn khi đối mặt với tình huống căng thẳng cấp tính.
Theo bác sỹ Corrie Alford (MetroDerm, Atlanta, Mỹ), cortisol sẽ làm tăng huyết áp, nhịp tim và căng cơ để kích hoạt phản ứng “chiến đấu hay bỏ chạy.”
Nhưng cortisol không chỉ giúp ta “thoát hiểm khỏi sư tử.” Nó còn duy trì hoạt động ổn định của các cơ quan, điều hòa huyết áp, đường huyết, miễn dịch và chu kỳ ngủ-thức.
Sự khác biệt giữa tăng cortisol ngắn hạn và cao kéo dài
Cortisol tự nhiên tăng-giảm theo nhịp sinh học. Mức hormone này cao nhất vào buổi sáng để giúp ta tỉnh táo, và thấp nhất vào buổi tối để hỗ trợ giấc ngủ.
Trong giai đoạn căng thẳng ngắn hạn, cortisol tăng nhanh ví dụ khi chạy deadline, cãi nhau với bạn bè, đọc tin tức tiêu cực, vận động mạnh hoặc gặp thời tiết khắc nghiệt.
Ngược lại, cortisol cao kéo dài mới gây vấn đề. Điều này có thể xảy ra do stress nặng thường xuyên, khối u tuyến thượng thận, u tuyến yên, hoặc dùng steroid dài hạn để điều trị bệnh tự miễn hoặc ung thư. Khi ấy, cortisol cao làm suy giảm miễn dịch, tăng viêm, gây cao huyết áp, tăng đường huyết và mệt mỏi.
Cortisol cao có thể thay đổi làn da
Theo bác sỹ Alford, cortisol dư thừa làm giảm sản xuất collagen và elastin - hai thành phần xây dựng da. Khi lượng này giảm, da sẽ mỏng, dễ nhăn và dễ xuất hiện rạn.
Cortisol cũng làm thay đổi lượng dầu trên da, gây khô da, mụn hoặc cả hai.
Bác sỹ Kormeili giải thích: “Cortisol làm tăng androgen, khiến tuyến bã nhờn hoạt động mạnh. Đồng thời, nó làm chậm quá trình tái tạo tế bào biểu bì nên da trông xỉn và bong tróc.”
Mức cortisol dài hạn cao còn có thể gây nám, làm chậm lành thương và tăng nguy cơ để lại sẹo.
Cortisol cao lâu ngày có thể thay đổi gương mặt và cơ thể
Theo bác sỹ Draznin, cortisol dư thừa có thể gây tích mỡ ở mặt - hiện tượng “mặt tròn như Trăng rằm." Cortisol cũng có thể gây tích mỡ sau gáy.
Ngoài ra, hormone này làm cơ thể giữ muối, gây giữ nước ở mô, khiến mặt và mắt bị sưng. Nó còn làm rối loạn tiêu hóa, dẫn đến đầy hơi, chướng bụng.
Nếu căng thẳng liên tục, cortisol có thể duy trì ở mức cao cả ngày. Khi đến đêm, thay vì giảm nhẹ để đưa cơ thể vào giấc ngủ, bạn lại rơi vào tình trạng kiệt sức, dẫn đến mất ngủ và vẻ ngoài mệt mỏi vào sáng hôm sau.
Theo bác sỹ Kormeili, điều này tạo ra “gánh nặng thích nghi” - sự hao mòn lâu dài của cơ thể và góp phần vào lão hóa sớm.
Cortisol cao lâu ngày có thể gây rụng tóc
Bác sỹ Yücel İskender (NOVE Group, Thổ Nhĩ Kỳ) cho biết cortisol cao kéo dài có thể làm gián đoạn chu kỳ mọc tóc, đẩy các nang tóc sớm vào giai đoạn nghỉ, gây rụng tóc telogen.
Rụng tóc Telogen là một chứng rụng tóc phổ biến, thường xảy ra sau khi người bệnh gặp phải các chấn thương vật lý đột ngột, làm ảnh hưởng đến sự phát triển của các nang tóc. Điều này có thể khiến cho tóc bạn bị rụng nhiều trong một khoảng thời gian nhất định.
Ngoài ra, cortisol cao làm giảm lượng ôxy đến da đầu, gây mất cân bằng hormone ảnh hưởng đến mật độ và chất lượng tóc. Lâu dần, tóc yếu và dễ gãy rụng.
Theo bác sỹ Draznin, rụng tóc do cortisol thường xảy ra khoảng ba tháng sau một biến cố căng thẳng lớn và sẽ tự hồi phục sau ba tháng tiếp theo. Nếu tóc không tự phục hồi, có thể cân nhắc thay đổi lối sống hoặc điều trị như minoxidil. Cấy tóc chỉ phù hợp với rụng tóc vĩnh viễn, không dùng cho trường hợp rụng tạm thời do stress.
Có cách nào kiểm soát cortisol không?
Mặc dù mạng xã hội tràn ngập các video “hack cortisol,” thực tế chúng thường không hiệu quả. Theo bác sỹ Draznin: “Chúng ta không thể thật sự kiểm soát việc cơ thể tiết cortisol.” Và nếu không mắc bệnh lý khiến cortisol tăng bất thường, việc giảm cortisol không giúp giải quyết toàn bộ vấn đề nhan sắc như nhiều người hy vọng.
Nếu nghi ngờ mình có cortisol cao mạn tính, tốt nhất nên đi khám. Chỉ một triệu chứng như đầy hơi hoặc da khô thường không đủ để kết luận.
Để hỗ trợ cân bằng hormone này, bác sỹ Kormeili khuyên: ngủ đủ, vận động ở mức độ vừa phải, giảm đường, rượu, caffeine, ăn đủ đạm, dành thời gian thư giãn, kết nối với người khác và cười nhiều hơn.
Tuy nhiên, cần nhớ rằng tập luyện quá mức lại làm tăng cortisol vì cơ thể chịu áp lực.
Cuối cùng, cố gắng giảm cortisol quá mức là điều không nên. “Cortisol thấp không phù hợp với sự sống,” bác sỹ Draznin nhấn mạnh./.