Các kết quả chụp chiếu những xác ướp có từ năm 2.000 trước Công nguyên đã cho thấy rằng người cổ đại cũng bị tắc động mạch, một tình trạng bệnh được cho là do các nguyên nhân hiện đại như hút thuốc, ăn quá nhiều và lười hoạt động gây ra. Đây là kết quả một nghiên cứu được công bố hôm thứ Hai trên tại chí y học Lancet và đã phủ bóng nghi ngờ lên sự hiểu biết của chúng ta về bệnh xơ vữa động mạch, có thể gây đau tim và đột quỵ. "Sự hiện diện của tình trạng xơ vữa động bệnh trong những người cổ xưa đã cho thấy căn bệnh là một yếu tố vốn có khi con người già đi và không có liên quan tới cách ăn uống cũng như phong cách sống" - nghiên cứu kết luận - "Có một giả định chung cho rằng sự tăng lên của mức độ xơ vữa động mạch chủ yếu do liên quan tới phong cách sống và nếu người hiện đại có thể mô phỏng lại cuộc sống thời tiền nông nghiệp hoặc phong cách sống tiền nông nghiệp, tình trạng xơ vừa động mạch có thể được tránh khỏi" - chuyên gia tim mạch Randall Thompson, một trong những tác giả của nghiên cứu này nói trong thông báo do Lancet đưa ra. "Các phát hiện của chúng tôi đã phủ bóng nghi ngờ lên giả định này và ít nhất, chúng tôi nghĩ rằng chúng cho thấy sự hiểu biết của chúng ta về nguyên nhân gây xơ vữa động mạch là chưa hoàn chỉnh và xét về mặt nào đó, hiện tượng này có liên quan cố hữu tới tiến trình lão hóa của con người." Tuy nhiên theo tác giả Gregory Thmas ở Viện nghiên cứu tim mạch Memorial Care ử Trung tâm y tế Long Beach Memorial ở California, điều này không có nghĩa các yếu tố liên quan tới phong cách sống không nên được tính tới. Phong cách sống đã nhiều lần được chứng minh có tác động tới tình trạng phát triển xơ vữa động mạch, dù mức độ lớn tới đâu vẫn chưa rõ. "Các nghiên cứu của chúng tôi cho thấy... rằng tất cả chúng ta đều có nguy cơ xơ vữa động mạch" - Thomas nói - "Chúng ta phải làm những gì tốt nhất có thể để tránh các yếu tố rủi ro. Tuy nhiên chúng ta không thể hy vọng rằng tránh chúng sẽ ngăn được tình trạng xơ vữa động mạch."
Hình ảnh CT xác ướp một phụ nữ Ai Cập tuổi từ 40-50 cho thấy người này tử vong vì xơ vữa động mạch (Nguồn: AFP)
Xơ vữa động vạch là hiện tượng các động mạch chuyển máu đi từ tim bị cứng lại và hẹp dần đường dẫn, một hiện tượng hình thành từ việc tích tụ chất béo hoặc cholesterol. Các yếu tố rủi ro Tổ chức Y tế Thế giới coi hút thuốc, lười hoạt động thể chất, ăn nhiều muối, nhiều chất béo và dùng nhiều rượu là các yếu tố rủi ro. Trong nghiên cứu này, các nhà nghiên cứu đã tiến hành chụp cắt lớp (CT) toàn cơ thể trên 137 xác ướp thuộc về 4 khu vực địa lý khác nhau ở Ai Cập, Peru, Tây Nam Mỹ và Alaska. Các xác ướp là những người đã từng sống trong một giai đoạn trải dài 4.000 năm, từ Ai Cập cổ ở năm 2.000 trước Công nguyên cho tới những người Unangan chuyên săn bắn, hái lượm sống ở đảo Aleutian ở Alaska hiện đại, với thời gian gần nhất là vào năm 1930. Nhóm đã chẩn đoán thấy "khả năng hoặc chắc chắn" đã mắc bệnh xơ vữa động mạch trong 1/3 số xác ướp, dựa trên cơ sở tính lượng vôi hóa các động mạch của các xác ướp. Các phương pháp chẩn đoán tương tự vẫn được sử dụng hiện nay. Tình trạng vôi hóa được tìm thấy ở các khu vực giống như người hiện đại và hình dáng của nó cũng giống hệt. "Các phát hiện của chúng tôi đã làm tăng vọt số người cổ đại bị xơ vữa động mạch. Lần đầu tiên ta thấy rằng căn bệnh này khá phổ biến trong vài nền văn hóa cổ đại, với phong cách sống, cách ăn uống và bộ gene khác nhau, trải dài trên một khoảng cách địa lý lớn và một khoảng thời gian lịch sử dài. Các phát hiện này cho thấy những hiểu biết của chúng ta về các yếu tố gây xơ vữa động mạch là chưa hoàn chỉnh". Các xác ướp của những người cao tuổi thường bộc lộ nhiều dấu hiệu mắc bệnh xơ vữa động mạch, giống hệt người hiện đại. Các nhà khoa học thấy rằng tình trạng xơ vữa động mạch xuất hiện khá phổ biến ở người hiện đại, nhất là ở nhóm đàn ông trên 60 tuổi và phụ nữ 70 tuổi.
Hình ảnh CT một xác ướp cổ ở Peru (Nguồn: AFP)
"Chúng tôi không biết rõ về cách thức ăn uống và phong cách sống của những xác ướp nằm trong nghiên cứu để nói rằng liệu lối sống hay gene là gốc rễ của vấn đề" - Quỹ Tim mạch Anh nói trong bình luận về nghiên cứu. Và Grethe Tell, một chuyên gia về Hội Tim mạch Châu Âu cho AFP biết rằng nghiên cứu mới không bác bỏ việc rằng "một phong cách sống không lành" sẽ tăng thêm rủi ro về nguy cơ bị đau tim và đột quỵ. "Không phải ai bị xơ vữa động mạch cũng có thể bị các bệnh cần phải điều trị. Phong cách sống làm tăng rủi ro bị đau tim và vì đó có thể đã kích hoạt một yếu tố trong dây chuyền đã kết nối tình trạng xơ vữa động mạch với các cơn đau tim" - bà nói. Theo nghiên cứu, người dân cổ đại ăn uống rất khác nhau, từ trai sò cho tới cá, vật nuôi, cừu, lợn, vịt tới các loại ngô, dâu, đậu và khoai tây. Không một nhóm nào trong số đó ăn chay và hoạt động thể lực của họ rất cao. Việc hít khói có thể đóng vai trò nhất định, bởi nhiều cộng đồng đã sử dụng bếp lửa trong nhà để nấu nướng và sưởi ấm. Tắc nghẽn động mạch từng được quan sát thấy trong các xác ướp Ai Cập cổ đại và người ta dã cho rằng nguyên nhân do giới thượng lưu ăn thức ăn nhiều chất béo. Tuy nhiên nghiên cứu mới nhất đã bác bỏ nhận xét này./.
Linh Vũ (Vietnam+)
