Thủ tướng Ethiopia Hailemariam Desalegn. (Nguồn: THX/TTXVN) Theo phóng viên TTXVN tại khu vực Bắc Phi, ngày 24/4, Thủ tướng Ethiopia Hailemariam Desalegn đã kêu gọi Ai Cập tham gia vòng đàm phán cùng nước này và Sudan về dự án đập thủy điện "Đại phục hưng" trên thượng nguồn sông Nile.
Phát biểu trước Quốc hội, Thủ tướng Ethiopia khẳng định quốc gia vùng Sừng châu Phi này đang tìm cách thuyết phục giới chức Ai Cập, nhằm tránh "khiếu kiện không cần thiết" liên quan đến đập thủy điện trên và tiếp tục các cuộc đàm phán ba bên.
Tuy nhiên, ông Desalegn cũng nhấn mạnh Addis Ababa sẵn sàng đáp trả nếu Ai Cập quyết định đưa vụ tranh cãi liên quan đến đập thủy điện "Đại phục hưng" ra trước Liên hợp quốc, đồng thời cho biết hiện dự án này đã hoàn tất tới 31% khối lượng công việc và dự kiến sẽ bắt đầu phát điện vào năm tới.
Ngày 31/3 vừa qua, tờ Công báo của Ai Cập cho biết chính quyền nước này đã thành lập một ủy ban nhằm chuẩn bị đưa vụ tranh chấp liên quan đến dự án đập thủy điện "Đại phục hưng" ra trọng tài quốc tế phân xử.
Ủy ban này bao gồm 6 thành viên, trong đó có 3 đại diện của các Bộ Ngoại giao, Quốc phòng, Thủy lợi, và 3 chuyên gia luật quốc tế.
Ủy ban này bao gồm 6 thành viên, trong đó có 3 đại diện của các Bộ Ngoại giao, Quốc phòng, Thủy lợi, và 3 chuyên gia luật quốc tế.
Các thành viên của ủy ban được giao nhiệm vụ nghiên cứu các khía cạnh pháp lý của dự án cũng như các quyền lợi hợp pháp của Ai Cập đối với nguồn nước sông Nile.
Đập thủy điện "Đại Phục hưng" của Ethiopia được xây dựng tại Guba Woreda, cách biên giới Ethiopia-Sudan 40km. (Nguồn: Reuters) Trước đó, ngày 26/3, các nguồn tin khu vực cũng cho biết Hội đồng Chuyên gia Ai Cập đã đệ trình lên Phủ Tổng thống nước này một báo cáo quan trọng, đề xuất đưa vụ kiện ra Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) thông qua Liên hợp quốc.
Báo cáo cho rằng Ai Cập sẽ phải hứng chịu hậu quả nặng nề từ dự án đập thủy điện của Ethiopia, đồng thời khẳng định lập trường của Addis Ababa trái với luật pháp quốc tế và các nguyên tắc của Liên hợp quốc.
Các nguồn tin này cho biết Chính phủ Ai Cập dự kiến sẽ đệ trình báo cáo lên Đại hội đồng Liên hợp quốc để xem xét, quyết định đưa vấn đề này ra Hội đồng bảo an Liên hợp quốc hoặc ICJ.
Đây là lần đầu tiên Cairo công khai bày tỏ ý định dùng luật pháp quốc tế để giải quyết bế tắc chính trị hiện nay với Ethiopia liên quan đến đập thủy điện khổng lồ có công suất 6.000 MW và tổng vốn đầu tư lên tới 4,2 tỷ USD đang được triển khai xây dựng trên sông Blue Nile - một trong hai nhánh chính của sông Nile.
Phía Ai Cập cho rằng dự án này đe dọa đến quyền lợi lịch sử của họ đối với nguồn nước sông Nile.
Trong khi đó, Ethiopia đã cố gắng giảm bớt quan ngại của Ai Cập, cho rằng dự án không gây tổn hại mà thậm chí còn có thể đóng góp vào sự phát triển tương lai của quốc gia hạ nguồn này.
Theo một thỏa thuận ký kết với Anh năm 1929, Ai Cập có quyền phủ quyết bất kỳ dự án nào tại các nước thượng nguồn ảnh hưởng đến lưu lượng nước sông Nile chảy qua lãnh thổ nước này, song thỏa thuận đó chỉ mang tính ràng buộc đối với 3 quốc gia thượng nguồn từng là thuộc địa của Anh gồm Tanzania, Kenya và Uganda.
Năm 1959, Ai Cập và Sudan ký một thỏa thuận cho phép Cairo khai thác 66% tổng lưu lượng nước sông Nile mỗi năm, trong khi Sudan được khai thác 22% (tỷ lệ 12% còn lại thất thoát do nước bay hơi).
Tuy nhiên, các nước thượng nguồn cho rằng họ không phải là một bên tham gia ký kết thoả thuận trên và do vậy không thừa nhận tính chất hợp pháp của văn bản này.
Tháng 5/2010, Ethiopia soạn thảo một thỏa thuận mới, theo đó cho phép các nước khác thuộc lưu vực sông Nile được thực hiện các dự án khai thác nguồn nước mà không cần sự chấp thuận của Ai Cập./.
(TTXVN/VIETNAM+)
