Thu hoạch chè shan tuyết. (Ảnh: Nam Thái/TTXVN) Cây chè shan tuyết Hà Giang có lịch sử lâu đời, được trồng ở nhiều huyện, thành phố nhưng tập trung chủ yếu ở Hoàng Su Phì, Xín Mần, Bắc Quang, Quang Bình, Vị Xuyên và thành phố Hà Giang với các tiểu vùng sinh thái khác nhau nổi tiếng như: Cao Bồ, Thượng Sơn, Nậm Ty, Thông Nguyên, Túng Sán, Hồ Thầu, Xuân Minh…
Nhằm nâng cao chuỗi giá trị sản phẩm chè shan tuyết Hà Giang, năm 2011, tỉnh bắt đầu thực hiện sản xuất nông nghiệp hữu cơ trên cây chè shan tuyết tại xã Cao Bồ (Vị Xuyên) với diện tích khoảng 900ha.
Tính đến nay, nhiều diện tích chè shan tuyết được phát triển theo hướng hữu cơ. Theo đánh giá của ngành nông nghiệp tỉnh Hà Giang, sau khi triển khai thực hiện, giá chè hữu cơ được tăng rõ rệt, thị trường tiêu thụ cũng ổn định hơn.
Là địa phương có diện tích chè đứng trong top đầu của cả nước với trên 20.000ha, diện tích chè của Hà Giang cho thu hoạch trên 18.000ha, sản lượng đạt gần 92.000 tấn.
Do nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa nhưng mang đặc điểm của khí hậu á nhiệt đới, mùa Đông lạnh kéo dài nên sản phẩm chè shan tuyết Hà Giang có nhiều nét đặc trưng, mang tính đặc thù thơm, ngon, sạch… đã nổi tiếng trên thị trường trong và ngoài nước.
Chè có chất lượng tốt, hương vị đặc biệt nhờ được trồng ở độ cao từ 600-1.500m so với mực nước biển, chủ yếu được thu hoạch và khai thác tự nhiên.
Theo ông Vũ Văn Hiếu - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Hà Giang, tính đến nay, tổng diện tích chè được chứng nhận theo các tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ là trên 11.600ha/65 vùng, chiếm khoảng 61,25% diện tích chè toàn tỉnh.
Thông qua việc cấp chứng nhận theo các tiêu chuẩn GAP, tỉnh đã thực hiện liên kết trên 9.200 hộ trồng chè riêng lẻ để hình thành 40 cơ sở sản xuất chè VietGAP và liên kết với 24 cơ sở, doanh nghiệp, hợp tác xã chế biến chè để hình thành chuỗi liên kết sản xuất chè hữu cơ.
Ông Phạm Văn Vinh - Phó Chi cục trưởng Chi cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản tỉnh Hà Giang, cho biết trên địa bàn tỉnh, nhiều vùng chè đủ điều kiện để chứng nhận hữu cơ. Giá chè hữu cơ được tăng lên tương đối rõ rệt, thị trường tiêu thụ tương đối ổn định và một số hợp tác xã, doanh nghiệp đã tham gia xuất khẩu.
Về tiêu thụ sản phẩm chè búp tươi, từ năm 2018 đến nay, giá chè tương đối ổn định, tại các vùng thấp, giá chè búp tươi dao động từ 6.000-8.000 đồng/kg; các huyện phía Tây và các xã vùng cao giá chè được bán ra ở mức 15.000-18.000 đồng/kg.
Trong những năm qua, cây chè được xác định là cây đặc sản chủ lực của tỉnh Hà Giang, do vậy, tỉnh đã có nhiều biện pháp để hỗ trợ thúc đẩy ngành chè phát triển như bảo tồn và xác định vùng trồng; chuyển giao khoa học kỹ thuật thâm canh tăng năng suất chất lượng chè theo tiêu chuẩn VietGAP, tiêu chuẩn hữu cơ kết hợp hỗ trợ phát triển các hợp tác xã để liên kết chế biến và tiêu thụ sản phẩm…
Mặc dù có được rất nhiều lợi thế nhưng việc phát triển cây chè theo hướng hữu cơ cũng gặp phải một vài khó khăn như phần lớn các doanh nghiệp và hộ sản xuất nông nghiệp hữu cơ còn nhỏ lẻ, chủ yếu dựa vào các dự án, mô hình của nhà nước, về tổng thể chưa có quy hoạch hay định hướng đối tượng cũng như thị trường cho sản phẩm hữu cơ.
[Trên 1.300 cây chè Shan Tuyết được công nhận là Cây Di sản Việt Nam]
Bên cạnh đó, nông sản hữu cơ được đánh giá là an toàn nhưng lại có chi phí, giá thành sản xuất cao nên sản phẩm hữu cơ thuộc phân khúc sản phẩm cao cấp, kén người dùng, thị trường tiêu thụ chưa rộng và phổ biến như đối với sản xuất hàng hóa thông thường.
Để giải quyết, tháo gỡ những khó khăn hiện hữu, thời gian tới, tỉnh Hà Giang đã đề ra nhiều giải pháp như xây dựng kế hoạch phát triển nông nghiệp hữu cơ phải phù hợp đối với điều kiện sinh thái từng vùng, từng địa phương, từng loại cây trồng vật nuôi và Nghị quyết 17-NQ/TU của Tỉnh ủy về phát triển nông nghiệp đặc trưng hàng hóa chất lượng cao theo chuỗi giá trị giai đoạn 2021-2025.
Thu hoạch chè shan tuyết ở Hà Giang. (Ảnh: Nam Thái/TTXVN) Cùng với đó, tỉnh đưa ra nhiều giải pháp về cơ chế chính sách; ứng dụng chuyển giao khoa học kỹ thuật và công nghệ về sản xuất nông nghiệp hữu cơ; xây dựng thương hiệu, xúc tiến thương mại, phát triển thị trường; xây dựng vùng nông nghiệp hữu cơ gắn với du lịch...
Nhằm bảo tồn nguồn gene quý của chè shan tuyết Hà Giang, năm 2020, Hà Giang đã công nhận 100 cây chè shan tuyết đầu dòng tại 5 huyện Hoàng Su Phì, Xín Mần, Vị Xuyên, Bắc Quang và Quang Bình.
Để khai thác và phát triển các diện tích chè shan tuyết cổ thụ gắn với du lịch trên địa bàn tỉnh Hà Giang, đến nay, toàn tỉnh đã được công nhận 1.629 cây là cây di sản; trong đó có 1.324 cây được công nhận năm 2022.
Hà Giang cũng là địa phương có số lượng cây chè shan tuyết cổ thụ được công nhận là Cây di sản Việt Nam nhiều nhất cả nước./.
