Theo Reuters/AFP/AP/Sputnik, quần đảo Solomon ở Nam Thái Bình Dương đã chìm trong tình trạng bạo loạn trong vài ngày qua, khiến các quốc gia láng giềng quan ngại và đã điều động lực lượng đến hỗ trợ công tác duy trì trật tự an ninh xã hội.
Hãng tin AP cho rằng quyết định của Solomon cắt đứt quan hệ ngoại giao với Đài Loan để chuyển sang thiết lập quan hệ ngoại giao với Trung Quốc là nguyên nhân gây ra tình trạng bạo loạn tại thủ đô Honiara với việc người biểu tình yêu cầu thủ tướng từ chức.
Đài Sputnik dẫn lời giới chuyên gia cho rằng tình trạng bất ổn ở Solomon cho thấy ngay cả một quốc gia nhỏ cũng có thể trở thành “con bài” tham gia vào cuộc xung đột lớn giữa các cường quốc.
Theo ghi nhận của truyền thông quốc tế, các cuộc biểu tình bạo loạn chống chính phủ đã diễn ra trong nhiều ngày liền với những cảnh tượng đập phá và cướp bóc. Phần lớn khu phố người Hoa (Chinatown) ở thủ đô Honiara đã bị người biểu tình đập phá.
Cộng đồng người dân tỉnh đảo Malaita, có số dân đông nhất Solomon, đã tập hợp thành một nhóm ủng hộ dân chủ, tụ tập bên ngoài tòa nhà quốc hội để yêu cầu Thủ tướng Manasseh Sogavare đối thoại với họ vào ngày 24/11.
Khi yêu cầu của họ không được đáp ứng, các hoạt động bạo động đã diễn ra khiến bốn người thiệt mạng như số liệu của Reuters cung cấp. Australia đã phải điều động lực lượng đến hỗ trợ và duy trì an ninh trật tự tại Solomon theo một hiệp ước an ninh song phương, đồng thời khẳng định Canberra không đứng về bất kỳ bên nào trong tình trạng bất ổn này.
[Thủ tướng Quần đảo Solomon bác bỏ khả năng từ chức]
Sau đó, Fiji cũng tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình quốc tế nhằm ngăn chặn làn sóng bất ổn vẫn âm ỉ ở Solomon.
Người dân tỉnh đảo Malaita đã phản đối quyết định hồi năm 2019 của Thủ tướng Sogavare về thay đổi quan hệ ngoại giao với Đài Loan để chuyển sang thừa nhận quan hệ chính thức với Trung Quốc. Quyết định này không chỉ gây căng thẳng giữa người dân Malaita và chính quyền Solomon mà còn đẩy quần đảo nhỏ bé này vào trung tâm của cuộc cạnh tranh địa chính trị liên quan các cường quốc lớn.
Tuy nhiên, Thủ tướng Sogavare cho rằng các cường quốc bên ngoài đã can thiệp vào tình hình của Solomon vì họ không muốn quần đảo này có quan hệ ngoại giao chính thức với Trung Quốc. Đài Loan đã bác bỏ bất kỳ can thiệp nào của họ đối với tình hình bất ổn ở Solomon.
Tuy nhiên, đài Sputnik của Nga đêm 29/11 cho rằng trên thực tế, sự bất mãn có thể không phải do thay đổi đối tác nước ngoài nói trên, mà do các công ty nước ngoài (không chỉ Trung Quốc mà cả Malaysia và Philippines) chiếm vị trí hàng đầu trong lĩnh vực chế biến và khai thác gỗ trên đảo, gây khó khăn cho doanh nghiệp địa phương.
Trong một thời gian dài, người dân tỉnh đảo Malaita và chính quyền trung ương đã có những bất đồng. Người dân Malaita cho rằng lợi ích của họ không được tính đến một cách đầy đủ trong chính sách của thủ đô. Và tất cả điều này được đặt trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế phát sinh trên hòn đảo do đại dịch COVID-19.
Với các biện pháp phong tỏa kéo dài gần hai năm, du khách và doanh nhân nước ngoài không đến Solomon và đây có thể là lý do khiến đời sống kinh tế trên đảo rơi vào bế tắc.
Quan hệ Trung-Đài ảnh hưởng Solomon?
Theo Reuters, trong hàng chục năm qua, Trung Quốc và Đài Loan là hai bên đối địch ở khu vực Nam Thái Bình Dương. Một số quốc đảo ở khu vực này đã cắt đứt quan hệ ngoại giao với Đài Loan và chuyển sang thừa nhận quan hệ chính thức với Trung Quốc Đại lục.
Đã có những cáo buộc về tình trạng sử dụng viện trợ và hỗ trợ các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng để chi phối tầm ảnh hưởng đối với các quốc đảo ở khu vực. 15 nước vẫn duy trì quan hệ ngoại giao chính thức với Đài Loan.
Hai nước gần đây nhất cắt đứt quan hệ với Đài Bắc để "đi theo" Bắc Kinh là Solomon và Kiribati vào tháng 9/2019. Tỉnh trưởng của Malaita đã công khai "cấm cửa" các công ty Trung Quốc đến làm ăn ở tỉnh đảo này trong khi tiếp nhận viện trợ phát triển của Mỹ.
Đánh giá về vai trò của Trung Quốc trong bối cảnh bất ổn hiện nay ở Solomon, hãng tin AP cho rằng Bắc Kinh có thể là một nguyên nhân gây chia rẽ giữa chính quyền Solomon và cộng đồng người dân tỉnh đảo Malaita ủng hộ Đài Loan.
Ông Jonathan Pryke, Giám đốc chương trình các quốc đảo Thái Bình Dương thuộc Viện Lowy, nhận định: "Những căng thẳng địa chính trị có thể là nguồn cơn, song không phải là tác nhân chính. Đúng là người dân tỉnh đảo Malaita ủng hộ Đài Loan, song đó cũng là một cách khác để người dân Malaita thể hiện sự bất bình của họ đối với chính phủ."
Đài Loan khẳng định không liên quan đến tình trạng bất ổn ở Solomon. Bày tỏ quan ngại về tình hình ở Solomon, Bộ Ngoại giao Mỹ khẳng định Washington có "mối quan hệ lâu dài" với quần đảo Solomon.
Trong khi đó, Trung Quốc đã lên tiếng trấn an khi Bộ Ngoại giao nước này khẳng định rằng việc thiết lập quan hệ ngoại giao chính thức giữa Solomon và Bắc Kinh phù hợp với quá trình phát triển cơ bản và lâu dài của Solomon.
"Bàn tay" phương Tây?
Theo hãng tin AP, Thủ tướng Manasseh Sogavare hôm 26/11 đã chỉ trích sự can thiệp nước ngoài vào quyết định của chính phủ Solomon chuyển trọng tâm ngoại giao từ Đài Loan sang Trung Quốc.
Ông Sogavare cho rằng các cường quốc bên ngoài đã kích động tình trạng bạo động ở Solomon vì quyết định chuyển hướng ngoại giao nói trên: "Sức ép từ bên ngoài đã gây ra ảnh hưởng to lớn. Tôi không muốn chỉ đích danh tên các nước bên ngoài."
Bác bỏ cáo buộc này, Ngoại trưởng Australia Marise Payne khẳng định các nước khác không khuấy động tình trạng bạo loạn ở Solomon. Thủ tướng Australia Scott Morrison hôm 25/11 đã cam kết điều động binh lính, cảnh sát và các nhà ngoại giao hỗ trợ Solomon khôi phục trật tự và ổn định, đồng thời bảo vệ những cơ sở trọng yếu.
Tuy nhiên, giới quan sát lập luận rằng Canberra nhanh chóng điều động lực lượng hỗ trợ như vậy là nhằm "đi trước Trung Quốc một bước," tức loại trừ khả năng Bắc Kinh sẽ điều động lực lượng của họ để can thiệp tình hình an ninh ở Solomon.
Hãng tin Reuters lưu ý tình hình ở Solomon diễn ra trong bối cảnh quan hệ ngoại giao giữa Australia và Trung Quốc vẫn căng thẳng. Bộ trưởng Quốc phòng Australia đã cáo buộc Bắc Kinh gây ra những hành động "đáng quan ngại" vốn đi ngược lại những tuyên bố của họ về việc thúc đẩy hòa bình và thịnh vượng ở khu vực. Bắc Kinh đã "phản pháo" cáo buộc này.
Trong khi đó, đài Sputnik cho rằng những diễn biến vừa qua tại Solomon cho thấy chính Mỹ hoặc Mỹ thông qua Australia đang cố gắng tấn công vào những "thành trì” nhỏ bé ở Nam Thái Bình Dương vốn ủng hộ Trung Quốc.
Đây có thể được coi là hành động tiếp theo của Washington và các đồng minh, gồm Australia, trong khuôn khổ chiến lược chống Trung Quốc của các nhóm như Bộ tứ và nhóm an ninh ba bên AUKUS./.