Không dễ để tận mắt thấy được các cuốn sách được xuất bản cách đây gần 100năm, càng khó khăn để gặp mặt chủ nhân của những cuốn sách quý giá ấy.
Chính vìthế, buổi tọa đàm "Thú chơi sách ở Việt Nam" vào sáng ngày 7/3 tại Trung tâm Vănhóa Đông Tây (Hà Nội) phối hợp với diễn đàn sachxua.net tổ chức đã chật cứngngười không còn chỗ đứng.
Cuộc hội ngộ nhiều ý nghĩa
Tham gia tọa đàm có dịchgiả Hoàng Thúy Toàn, Giám đốc Trung tâm Văn hóa Đông Tây, anh Hoàng Minh, LêTuấn Anh đại diện cho diễn đàn sachxua.net, nhà báo, nhà sưu tầm Yên Ba, nhà sưutầm Nguyễn Khắc Bảo, nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên đồng thời là người dẫn chươngtrình, nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân...
Đặc biệt có sự góp mặt quý giá củanhạc sĩ Phạm Tuyên - con trai của học giả Phạm Quỳnh, ông Nguyễn Lân Bình - cháunội học giả Nguyễn Văn Vĩnh, bà Nguyễn Tài - con dâu nhà văn Nguyễn Công Hoan,ông Từ Sơn - con trai của nhà phê bình Hoài Thanh, bà Thu Giang - con gái út củanhà văn Nguyễn Tuân, ông Hoàng Đạo Kính - con trai nhà văn hóa Hoàng Đạo Thúycùng con cháu của nhà văn Ngô Tất Tố, nhà văn Vũ Trọng Phụng, nhà báo PhanKhôi...
Điều này mang đến nhiều ý nghĩa đối với ngànhxuất bản Việt Nam bởi đây là cuộc trùng phùng giữa gia đình các nhà văn, các họcgiả, nhà nghiên cứu... với các nhà sưu tầm sách.
Tuy nhiên, cuộc trùng phùngnày lại không phải do các nhà xuất bản Việt Nam đứng ra tổ chức, mà vai trò lànhững người yêu sách, đồng thời có sự đóng góp của những nhà sưu tầm sách trêntoàn quốc. Điều đáng nói là những người yêu sách và sưu tầm sách này tuổi đời cònrất trẻ.
Bất ngờ với bản gốc của "Giông tố," "Số đỏ," "Vang bóng một thời..."
Trảiqua nhiều biến động thăng trầm của lịch sử Việt Nam suốt hơn 100 năm qua, các ấnphẩm được xuất bản lần đầu của nhiều nhà văn như Nguyễn Tuân, Vũ Trọng Phụng,Nam Cao, Ngô Tất Tố... đặc biệt là của hai học giả Phạm Quỳnh, Nguyễn Văn Vĩnhhầu hết đã không còn được lưu trữ.
Theo anh Hoàng Minh, một trong những nhân vậtchủ chốt của diễn đàn sachxua.net, thì do hoàn cảnh chiến tranh nên đa phần cácấn bản quý này đã bị thất lạc.
Tại Việt Nam, thị trường trao đổi, mua bán sáchcũ còn chưa phát triển, vì vậy nhiều gia đình được sở hữu nhiều cuốn sách quýcủa ông cha để lại mà không hay, để rồi mỗi khi chuyển nhà hay dọn lại nhà vôtình bán cho các bà ve chai.
Nếu người bán ve chai có ý thức bán sách lại chocác chủ hiệu sách cũ thì may chăng các cuốn sách quý này đến được tayngười yêu sách. Còn không may, các cuốn sách sẽ bị “chui” vào máy nghiền giấy.
Sựthiếu hiểu biết cũng là lý do làm nhiều cuốn sách quý bị “tuyệt chủng”. Ví dụnhư các ấn bản của tác phẩm "Số đỏ" do nhà văn Vũ Trọng Phụng viết, được xuấtbản lần đầu tiên vào năm 1938 bởi Nhà xuất bản Lê Cường.
Hiện nay, ấn bản đượccoi là “xưa nhất” của "Số đỏ" đang nằm trong tay nhà sưu tập Yên Ba do Nhà xuấtbản Minh Đức in vào năm 1946.
Theo nhà phê bình Lại Nguyên Ân, "Số đỏ" lần đầutiên xuất hiện trên Hà Nội báo. Sau khi cho đăng xong chương 17, Hà Nội báo bịđóng cửa. Năm 1938, Nhà xuất bản Lê Cường đã in "Số đỏ" thành sách gồm trọn vẹn20 chương.
Bản in này không còn thấy ở các thư viện, các trung tâm lưu trữ sáchlớn, niềm hi vọng cuối cùng là nó đang được nằm trong tay những nhà sưu tầmsách.
Hiện nay các cuốn tái bản "Số đỏ" đang có mặt trên thị trường đều in lạitừ ấn bản "Số đỏ" do Nhà xuất bản Mai Lĩnh in vào năm 1951.
Bởi bị chính quyềnthực dân Pháp kiểm duyệt, thế nên "Số đỏ" (Nhà xuất bản Mai Lĩnh, 1951) bị cắtxén tùy hứng rất nhiều.
Vì sao các nhà xuất bản in lại "Số đỏ" (Nhà xuất bản MaiLĩnh, 1951) - đã bị kiểm duyệt, mà không dùng bản "Số đỏ" (Nhà xuất bản MinhĐức, 1946) - gần nguyên tác hơn cả - là câu hỏi cần lời giải đáp!
Đây là sựthiệt thòi cho bạn đọc sau này mong muốn tìm hiểu, nghiên cứu văn bản nguyên vẹncủa các tác giả.
Cùng số phận với "Số đỏ," "Giông tố" của nhà văn Vũ Trọng Phụnglần đầu tiên cũng được in trên Hà Nội báo từ tháng Một đến hết tháng Chín năm1936 (sau đó Hà Nội báo bị đóng cửa).
Năm 1937, "Giông tố" được Nhà xuất bản VănThanh in thành sách. Bản "Giông tố" (Nhà xuất bản Văn Thanh, 1937) cũng khôngcòn tìm thấy ở thư viện hay các kho lưu trữ sách, điều này gây khó khăn vô cùngtrong việc nghiên cứu văn học.
Nhà phê bình Lại Nguyên Ân đã mất mấy chục năm,thậm chí đã cho đăng báo tìm khắp nơi mà vẫn “biệt vô âm tín”.
May sao, nhờ sựgiúp đỡ của anh Hoàng Minh thuộc một câu lạc bộ sách cũ tại Sài Gòn, nhà phêbình Lại Nguyên Ân tiếp xúc được một độc giả đang giữ bản sách quý hiếm này vànhờ sao chụp.
Nhờ vậy, ông mới hay rằng, các ấn bản "Giông tố" tái bản từ năm1987 đến nay cũng lấy lại từ bản in "Giông tố" (Nhà xuất bản Mai Lĩnh, 1951) vàbị chính quyền thực dân Pháp cắt đi vài ngàn chữ.
Theo bà Thu Giang, con gái útcủa nhà văn Nguyễn Tuân, thì các bản in cuốn "Vang bóng một thời" cũng không cònnguyên vẹn như bản in của Nhà xuất bản Tân Dân năm 1940, Nhà xuất bản Thời Đạiin năm 1943, Nhà xuất bản Đắc Lộ in năm 1945.
Cùng các bạn sưu tập sách trongdiễn đàn sachxua.net, bà Thu Giang dự kiến sẽ khôi phục lại nguyên bản kiệt tácnày của nhà văn Nguyễn Tuân.
Kỳ sau: Sách đến từ trăm năm./.
(TT&VH Online/Vietnam+)