Trong chuyến lên Mường Nhé, chúng tôi đặc biệt quan tâm chuyện học hành của họcsinh nơi đây bởi nhiều lý do.
Trao đổi với Chủ tịch huyện Trần Anh Tuấn, ông cho rằng muốn Mường Nhé tận dụngđược cơ hội từ các dự án đầu tư của Đảng và Nhà nước để phát triển theo đúngđịnh hướng và phát huy hết tiềm năng thì con người là yếu tố quyết định. Do vậycần phải đầu tư phát triển nguồn nhân lực mà trước hết là đầu tư cho giáo dục.
Khi đến các bản của đồng các dân tộc Mông, Thái, Hà Nhì, Cống… điều quan tâm củachúng tôi là trẻ trong độ tuổi đi học có được đến trường không.
Với một huyện miền núi biên giới tận “cuối trời Tây Bắc” đường sá đi lại khókhăn, đời sống nhân dân còn thiếu thốn, nhất là số dân di cư tự do nhiều hơn sốdân địa phương thì việc tổ chức cho học sinh đến trường sẽ gặp rất nhiều khókhăn; đặc biệt là cơ sở trường lớp sẽ không “theo kịp” tốc độ tăng dân số cơhọc.
Tuy nhiên điều hết sức đáng mừng là dù trong bản sâu hay là những điểm dân cư(di cư tự do) chưa là đơn vị hành chính thì cái sự học vẫn được chú trọng vớitất cả trẻ em trong độ tuổi đến trường, không phân biệt dân di cư tự do hay dânbản địa.
Tại các trung tâm các bản đều có các trường tiểu học, nhiều xã có trường trunghọc cơ sở. Tuy nhiên, việc đầu tư cho các trường mầm non ở bản chưa đủ, hiện mớicó 141/157 bản có trường mầm non.
Nhưng điều chúng tôi quan tâm nhất là khi Nhà nước đã đầu tư xây dựng một hệthống trường cho các cấp học nhưng học sinh có đến trường thường xuyên không, cótình trạng học sinh bỏ học không; rằng, những học sinh có hoàn cảnh khó khănliệu có thể có điều kiện học đến nơi đến chốn?
Theo Phó phòng Giáo dục huyện Mường Nhé Trần Thị Hải, toàn huyện có 18.196 họcsinh mầm non, tiểu học, trung học cơ sở, trong đó có 12.000 học sinh mầm non,tiểu học, trung học cơ sở thuộc diện hộ nghèo, được Nhà nước trợ cấp mỗi tháng140.000 đồng. Toàn huyện có hơn 5.000 học sinh bán trú dân nuôi, được trợ cấpmỗi tháng 100.000 đồng/học sinh.
Chúng tôi đã đến một số trường ở các cấp học. Tại Trường mầm non gần trung tâmxã Leng Su Sìn chúng tôi thấy cơ ngơi khá khang trang, sạch sẽ. Mỗi ngày mộtcháu được cấp một hộp sữa hiệu “Cô gái Hà Lan” từ chương trình tài trợ của cácdoanh nghiệp cho vùng sâu, vùng xa. Các cháu ăn sữa nhiều quá phát chán, giờmuốn thay sữa bằng kẹo, một cán bộ xã đi cùng chúng tôi nói. Sẽ là bình thườngkhi nghe câu nói này giữa đô thị, nhưng ở vùng biên cương “cuối trời Tây Bắc”này nghe câu nói đó chúng tôi hiểu rằng, sự quan tâm của các doanh nghiệp, cũnglà sự quan tâm của cả nước với những nơi còn khó khăn, không chỉ là trách nhiệmmà còn thể hiện một tinh thần nhân văn cao cả trong truyền thống “lá lành đùm lárách” của dân tộc Việt Nam.
Đến Trường Trung học cơ sở Mường Nhé, chúng tôi được cô hiệu phó Phạm Thị HảiYến dẫn đi thăm nơi ở nội trú của học sinh theo diện bán trú dân nuôi. Trongkhuôn viên của trường là khu nội trú khang trang. Mỗi phòng rộng chừng 32m2 cho12 học sinh ăn ở và sinh hoạt. Những học sinh cách nhà trên 5km được xếp vàodiện bán trú. Các em học sinh từ lớp 6 đến lớp 9 được bố trí ăn ở tại khu nộitrú nhìn không khác gì khu ký túc xá của sinh viên các trường đại học. Tuy nhiênkhu nội trú của các em học sinh người Mông, Thái, Hà Nhì... nơi đây không ồn àonhư ký túc xá sinh viên.
Các em ăn ở sạch sẽ, ngăn nắp, giày dép để ngoài hành lang, trong nhà đồ đạc xếpngăn nắp, nhà được lau sạch bong. Nhiều trường hợp 2,3 em trong một gia đình họccác lớp khác nhau đều ở nội trú.
- Việc tổ chức ăn ở, học hành cho các em như thế nào?
- Nhà trường tổ chức nấu ăn cho các em, gạo mỗi tháng các em đóng 15kg, còn thứcăn thì đã tính toán trong số tiền trợ cấp, cô hiệu phó Hải Yến nói.
- Chỉ với số tiền 100.000 đồng/tháng chi cho tiền ăn thì nhà trường xoay xở bằngcách nào?
- Cũng eo hẹp nhưng vẫn bảo đảm cho các em ăn no có sức học hành.
Tôi hỏi Sùng A Tú, 14 tuổi học sinh lớp 9, nhà ở bản Nậm Là cách trường 6km:
- Các cháu có được ăn no không?
- Dạ có.
- Một tuần được mấy lần ăn thịt?
- Dạ 3-4 lần.
- Ở nhà có được ăn thịt hàng ngày không?
- Dạ không, một tháng mới ăn một lần thôi mà.
- Ở trường có vui không?
- Dạ vui hơn ở bản nhiều đấy.
- Cháu có thi vào trung học phổ thông không?
- Dạ có. Cháu muốn học để sau này làm thày giáo ở bản dạy chữ cho các em.
Thăm một phòng học sinh nữ nội trú chúng tôi thấy trên tường treo nhiều bứctranh rất đẹp, hỏi ra mới biết tác giả những bức tranh này là của cô học sinh VừThị Và, sinh năm 1998, học lớp 6, nhà em ở bản Co Lót cách trường 6km.
- Cháu muốn nói điều gì qua mỗi bức tranh?
- Cháu thấy quê hương rất đẹp nên vẽ thôi mà. Phong cảnh núi rừng đẹp thế phảivẽ thành tranh rồi gắng học để xây dựng quê hương.
Cũng trong phòng này chúng tôi trò chuyện với cô học sinh Giàng Mé Nhù, sinh năm1996 học lớp 9, nhà tận xã Sen Thượng, cách trường 60km, nơi chưa có trườngtrung học cơ sở.
- Nhà xa thế cháu có hay về không?
- Dạ một vài tháng về một lần thôi ạ.
- Thế ai mang gạo cho cháu ăn hàng tháng?
- Dạ bố cháu mỗi tháng mỗi mang xuống ạ.
- Cháu có nhớ nhà không?
- Dạ cháu quen rồi ạ, ở đây có thầy cô và các bạn vui lắm ạ.
- Cháu muốn sau này làm gì?
- Cháu muốn làm cô giáo hay bác sỹ chữa bệnh cho dân bản ạ.
Cũng trong diện bán trú dân nuôi nhưng không phải trường nào cũng đủ phòng ở nộitrú cho học sinh. Tình hình thiếu phòng ở cũng diễn ra với nhiều giáo viên. Ngaytại trường trung học cơ sở Mường Nhé gần trung tâm huyện mà cũng có nhiều họcsinh và một số giao viên làm nhà tạm để ở. Ngay sau khuôn viên của trường là mộtlòng thung có con suối chảy qua, chúng tôi thấy một dãy nhà tranh tre, hỏi ramới biết đây là những “lều chõng” của các em học sinh nhà ở xa trường hàng chụckm.
Vào một phòng trong dãy nhà tạm, chúng tôi gặp Giàng A Hang và Thào A Vàng đềuhọc lớp 9 vừa đi thi về. Căn nhà khoảng 15m2 của các em được “phân chia” khá hợplý, có phần để nấu ăn riêng, phần để ngủ và có cả một chiếc bàn tre làm bàn học.
- Các cháu ở đây lâu chưa?
- Dạ từ hồi lên đây học lớp 6 ạ.
- Nhà các cháu ở đâu?
- Mãi trong bản Nậm Pó cơ, xa đấy.
- Thế ai dựng nhà cho các cháu?
- Tự làm thôi. Lên rừng lấy tre, lấy tranh làm dần cũng có chỗ ở.
- Các cháu ở với ai ở đây nữa?
- Với các bạn cùng lớp, các bạn lớp dưới, cháu có thằng em học lớp sáu cũng lênđây.
- Các cháu có hay về nhà không?
- Mỗi tuần mỗi về lấy gạo lên ăn.
- Hàng ngày các cháu có được bố mẹ cho tiền mua thịt ăn không?
- Không, nhà nghèo lắm không có tiền mua thịt đâu, phải xuống suối tìm con cá,lên rừng lấy rau ăn. Chỉ khi về nhà nếu có gà thì mổ ăn thôi.
Vào hai phòng trong dãy nhà tạm của các em đúng vào giờ ăn trưa, chúng tôi khôngkhỏi bùi ngùi khi nhìn bữa ăn của các em ngoài nồi cơm ra chủ yếu là muối và raurừng. Ấy vậy mà khi chúng tôi hỏi các em có ước mơ gì thì không em nào mơ ướcđược ăn ngon mà tất cả các em đều mong học tốt hơn để trở thành thày giáo, bácsỹ, cán bộ dân bản. Chúng tôi thầm phục nghị lực của các em và tin rằng, đâychính là nguồn lực chủ yếu của Mường Nhé trong 10 năm tới.
Trước ước mơ trong sáng và đẹp đẽ như vậy của học sinh lại có những kẻ muốn phánát những mơ ước đó. Vụ việc tụ tập đông người vừa qua tại bản Huổi Khon do kẻxấu rắp tâm phá hoại khối đại đoàn kết dân tộc, tung tin lừa phỉnh, dọa nạt, uyhiếp khiến nhiều người nhẹ dạ đi theo hoặc miễn cưỡng đi theo. Trong số đó, cónhiều gia đình cho con nghỉ học để đến chỗ tập trung đông người.
Sau khi người dân tự động giải tán, giáo viên đã đến từng nhà vận động các emtrở lại trường. Tuy nhiên, khi chúng tôi viết bài này có liên hệ lại với Phóphòng Giáo dục huyện Mường Nhé Trần Thị Hải thì được biết cả huyện còn khoảng600 học sinh chưa thể đến trường do bị ốm sau vụ tập trung đông người tại bảnHuổi Khon. Hậu quả của những trò tuyên truyền lừa gạt là như vậy, nó cũng thểhiện rõ dã tâm của những kẻ cầm đầu.
Rõ ràng việc ngăn cấm không cho học sinh đến trường là một tội ác ngàn lần phảilên án, nó đi ngược lại với truyền thống hiếu học của dân tộc ta và chiến lượccon người của Đảng và Nhà nước Việt Nam.
Trên những chặng đường Mường Nhé, ở đâu cũng thấy trường học được xây dựng kiêncố, mái ngói đỏ tươi nhưng xung quanh trường vẫn còn những khu nhà tạm của thầyvà học sinh trong diện bán trú dân nuôi.
Được biết, đến tháng 6/2011 sẽ có 11 trường trung học cơ sở được chuyển thànhphổ thông dân tộc bán trú và đến năm 2015 toàn bộ các trường có học sinh bán trúdân nuôi sẽ chuyển thành các trường dân tộc bán trú; học sinh sẽ được ăn ở nộitrú, những khu nhà tạm của thày và trò cũng sẽ biến mất. Đó là một sự đầu tư lớnvà vô cùng quan trọng cho nguồn lực tương lai./.
Trao đổi với Chủ tịch huyện Trần Anh Tuấn, ông cho rằng muốn Mường Nhé tận dụngđược cơ hội từ các dự án đầu tư của Đảng và Nhà nước để phát triển theo đúngđịnh hướng và phát huy hết tiềm năng thì con người là yếu tố quyết định. Do vậycần phải đầu tư phát triển nguồn nhân lực mà trước hết là đầu tư cho giáo dục.
Khi đến các bản của đồng các dân tộc Mông, Thái, Hà Nhì, Cống… điều quan tâm củachúng tôi là trẻ trong độ tuổi đi học có được đến trường không.
Với một huyện miền núi biên giới tận “cuối trời Tây Bắc” đường sá đi lại khókhăn, đời sống nhân dân còn thiếu thốn, nhất là số dân di cư tự do nhiều hơn sốdân địa phương thì việc tổ chức cho học sinh đến trường sẽ gặp rất nhiều khókhăn; đặc biệt là cơ sở trường lớp sẽ không “theo kịp” tốc độ tăng dân số cơhọc.
Tuy nhiên điều hết sức đáng mừng là dù trong bản sâu hay là những điểm dân cư(di cư tự do) chưa là đơn vị hành chính thì cái sự học vẫn được chú trọng vớitất cả trẻ em trong độ tuổi đến trường, không phân biệt dân di cư tự do hay dânbản địa.
Tại các trung tâm các bản đều có các trường tiểu học, nhiều xã có trường trunghọc cơ sở. Tuy nhiên, việc đầu tư cho các trường mầm non ở bản chưa đủ, hiện mớicó 141/157 bản có trường mầm non.
Nhưng điều chúng tôi quan tâm nhất là khi Nhà nước đã đầu tư xây dựng một hệthống trường cho các cấp học nhưng học sinh có đến trường thường xuyên không, cótình trạng học sinh bỏ học không; rằng, những học sinh có hoàn cảnh khó khănliệu có thể có điều kiện học đến nơi đến chốn?
Theo Phó phòng Giáo dục huyện Mường Nhé Trần Thị Hải, toàn huyện có 18.196 họcsinh mầm non, tiểu học, trung học cơ sở, trong đó có 12.000 học sinh mầm non,tiểu học, trung học cơ sở thuộc diện hộ nghèo, được Nhà nước trợ cấp mỗi tháng140.000 đồng. Toàn huyện có hơn 5.000 học sinh bán trú dân nuôi, được trợ cấpmỗi tháng 100.000 đồng/học sinh.
Chúng tôi đã đến một số trường ở các cấp học. Tại Trường mầm non gần trung tâmxã Leng Su Sìn chúng tôi thấy cơ ngơi khá khang trang, sạch sẽ. Mỗi ngày mộtcháu được cấp một hộp sữa hiệu “Cô gái Hà Lan” từ chương trình tài trợ của cácdoanh nghiệp cho vùng sâu, vùng xa. Các cháu ăn sữa nhiều quá phát chán, giờmuốn thay sữa bằng kẹo, một cán bộ xã đi cùng chúng tôi nói. Sẽ là bình thườngkhi nghe câu nói này giữa đô thị, nhưng ở vùng biên cương “cuối trời Tây Bắc”này nghe câu nói đó chúng tôi hiểu rằng, sự quan tâm của các doanh nghiệp, cũnglà sự quan tâm của cả nước với những nơi còn khó khăn, không chỉ là trách nhiệmmà còn thể hiện một tinh thần nhân văn cao cả trong truyền thống “lá lành đùm lárách” của dân tộc Việt Nam.
Đến Trường Trung học cơ sở Mường Nhé, chúng tôi được cô hiệu phó Phạm Thị HảiYến dẫn đi thăm nơi ở nội trú của học sinh theo diện bán trú dân nuôi. Trongkhuôn viên của trường là khu nội trú khang trang. Mỗi phòng rộng chừng 32m2 cho12 học sinh ăn ở và sinh hoạt. Những học sinh cách nhà trên 5km được xếp vàodiện bán trú. Các em học sinh từ lớp 6 đến lớp 9 được bố trí ăn ở tại khu nộitrú nhìn không khác gì khu ký túc xá của sinh viên các trường đại học. Tuy nhiênkhu nội trú của các em học sinh người Mông, Thái, Hà Nhì... nơi đây không ồn àonhư ký túc xá sinh viên.
Các em ăn ở sạch sẽ, ngăn nắp, giày dép để ngoài hành lang, trong nhà đồ đạc xếpngăn nắp, nhà được lau sạch bong. Nhiều trường hợp 2,3 em trong một gia đình họccác lớp khác nhau đều ở nội trú.
- Việc tổ chức ăn ở, học hành cho các em như thế nào?
- Nhà trường tổ chức nấu ăn cho các em, gạo mỗi tháng các em đóng 15kg, còn thứcăn thì đã tính toán trong số tiền trợ cấp, cô hiệu phó Hải Yến nói.
- Chỉ với số tiền 100.000 đồng/tháng chi cho tiền ăn thì nhà trường xoay xở bằngcách nào?
- Cũng eo hẹp nhưng vẫn bảo đảm cho các em ăn no có sức học hành.
Tôi hỏi Sùng A Tú, 14 tuổi học sinh lớp 9, nhà ở bản Nậm Là cách trường 6km:
- Các cháu có được ăn no không?
- Dạ có.
- Một tuần được mấy lần ăn thịt?
- Dạ 3-4 lần.
- Ở nhà có được ăn thịt hàng ngày không?
- Dạ không, một tháng mới ăn một lần thôi mà.
- Ở trường có vui không?
- Dạ vui hơn ở bản nhiều đấy.
- Cháu có thi vào trung học phổ thông không?
- Dạ có. Cháu muốn học để sau này làm thày giáo ở bản dạy chữ cho các em.
Thăm một phòng học sinh nữ nội trú chúng tôi thấy trên tường treo nhiều bứctranh rất đẹp, hỏi ra mới biết tác giả những bức tranh này là của cô học sinh VừThị Và, sinh năm 1998, học lớp 6, nhà em ở bản Co Lót cách trường 6km.
- Cháu muốn nói điều gì qua mỗi bức tranh?
- Cháu thấy quê hương rất đẹp nên vẽ thôi mà. Phong cảnh núi rừng đẹp thế phảivẽ thành tranh rồi gắng học để xây dựng quê hương.
Cũng trong phòng này chúng tôi trò chuyện với cô học sinh Giàng Mé Nhù, sinh năm1996 học lớp 9, nhà tận xã Sen Thượng, cách trường 60km, nơi chưa có trườngtrung học cơ sở.
- Nhà xa thế cháu có hay về không?
- Dạ một vài tháng về một lần thôi ạ.
- Thế ai mang gạo cho cháu ăn hàng tháng?
- Dạ bố cháu mỗi tháng mỗi mang xuống ạ.
- Cháu có nhớ nhà không?
- Dạ cháu quen rồi ạ, ở đây có thầy cô và các bạn vui lắm ạ.
- Cháu muốn sau này làm gì?
- Cháu muốn làm cô giáo hay bác sỹ chữa bệnh cho dân bản ạ.
Cũng trong diện bán trú dân nuôi nhưng không phải trường nào cũng đủ phòng ở nộitrú cho học sinh. Tình hình thiếu phòng ở cũng diễn ra với nhiều giáo viên. Ngaytại trường trung học cơ sở Mường Nhé gần trung tâm huyện mà cũng có nhiều họcsinh và một số giao viên làm nhà tạm để ở. Ngay sau khuôn viên của trường là mộtlòng thung có con suối chảy qua, chúng tôi thấy một dãy nhà tranh tre, hỏi ramới biết đây là những “lều chõng” của các em học sinh nhà ở xa trường hàng chụckm.
Vào một phòng trong dãy nhà tạm, chúng tôi gặp Giàng A Hang và Thào A Vàng đềuhọc lớp 9 vừa đi thi về. Căn nhà khoảng 15m2 của các em được “phân chia” khá hợplý, có phần để nấu ăn riêng, phần để ngủ và có cả một chiếc bàn tre làm bàn học.
- Các cháu ở đây lâu chưa?
- Dạ từ hồi lên đây học lớp 6 ạ.
- Nhà các cháu ở đâu?
- Mãi trong bản Nậm Pó cơ, xa đấy.
- Thế ai dựng nhà cho các cháu?
- Tự làm thôi. Lên rừng lấy tre, lấy tranh làm dần cũng có chỗ ở.
- Các cháu ở với ai ở đây nữa?
- Với các bạn cùng lớp, các bạn lớp dưới, cháu có thằng em học lớp sáu cũng lênđây.
- Các cháu có hay về nhà không?
- Mỗi tuần mỗi về lấy gạo lên ăn.
- Hàng ngày các cháu có được bố mẹ cho tiền mua thịt ăn không?
- Không, nhà nghèo lắm không có tiền mua thịt đâu, phải xuống suối tìm con cá,lên rừng lấy rau ăn. Chỉ khi về nhà nếu có gà thì mổ ăn thôi.
Vào hai phòng trong dãy nhà tạm của các em đúng vào giờ ăn trưa, chúng tôi khôngkhỏi bùi ngùi khi nhìn bữa ăn của các em ngoài nồi cơm ra chủ yếu là muối và raurừng. Ấy vậy mà khi chúng tôi hỏi các em có ước mơ gì thì không em nào mơ ướcđược ăn ngon mà tất cả các em đều mong học tốt hơn để trở thành thày giáo, bácsỹ, cán bộ dân bản. Chúng tôi thầm phục nghị lực của các em và tin rằng, đâychính là nguồn lực chủ yếu của Mường Nhé trong 10 năm tới.
Trước ước mơ trong sáng và đẹp đẽ như vậy của học sinh lại có những kẻ muốn phánát những mơ ước đó. Vụ việc tụ tập đông người vừa qua tại bản Huổi Khon do kẻxấu rắp tâm phá hoại khối đại đoàn kết dân tộc, tung tin lừa phỉnh, dọa nạt, uyhiếp khiến nhiều người nhẹ dạ đi theo hoặc miễn cưỡng đi theo. Trong số đó, cónhiều gia đình cho con nghỉ học để đến chỗ tập trung đông người.
Sau khi người dân tự động giải tán, giáo viên đã đến từng nhà vận động các emtrở lại trường. Tuy nhiên, khi chúng tôi viết bài này có liên hệ lại với Phóphòng Giáo dục huyện Mường Nhé Trần Thị Hải thì được biết cả huyện còn khoảng600 học sinh chưa thể đến trường do bị ốm sau vụ tập trung đông người tại bảnHuổi Khon. Hậu quả của những trò tuyên truyền lừa gạt là như vậy, nó cũng thểhiện rõ dã tâm của những kẻ cầm đầu.
Rõ ràng việc ngăn cấm không cho học sinh đến trường là một tội ác ngàn lần phảilên án, nó đi ngược lại với truyền thống hiếu học của dân tộc ta và chiến lượccon người của Đảng và Nhà nước Việt Nam.
Trên những chặng đường Mường Nhé, ở đâu cũng thấy trường học được xây dựng kiêncố, mái ngói đỏ tươi nhưng xung quanh trường vẫn còn những khu nhà tạm của thầyvà học sinh trong diện bán trú dân nuôi.
Được biết, đến tháng 6/2011 sẽ có 11 trường trung học cơ sở được chuyển thànhphổ thông dân tộc bán trú và đến năm 2015 toàn bộ các trường có học sinh bán trúdân nuôi sẽ chuyển thành các trường dân tộc bán trú; học sinh sẽ được ăn ở nộitrú, những khu nhà tạm của thày và trò cũng sẽ biến mất. Đó là một sự đầu tư lớnvà vô cùng quan trọng cho nguồn lực tương lai./.
Quang Vinh-Quang Vũ (Vietnam+)
