Nhân viên y tế tiêm vaccine phòng COVID-19 cho người dân tại thành phố Netanya, Israel ngày 5/1/2022. (Ảnh: AFP/TTXVN) Các nhà khoa học đang nghiên cứu phát triển một loại vaccine có thể chống nhiều loại biến thể của virus SARS-CoV-2 gây bệnh COVID-19.
Giới chuyên gia cho rằng việc phát triển được loại vaccine này có thể mở đường cho việc tạo ra một loại vaccine phổ quát - có thể đánh bại chủng virus corona, không chỉ ngăn chặn sự tấn công của các biến thể mới của virus SARS-CoV-2, mà còn một số bệnh cảm lạnh thông thường.
Tuy nhiên, phát biểu với báo giới, Tiến sỹ Anthony Fauci, cố vấn y tế của Nhà Trắng và là chuyên gia dịch tễ hàng đầu của Mỹ, cho rằng phải mất vài năm để phát triển các loại vaccine như vậy.
Chủng virus corona được phát hiện lây nhiễm ở người lần đầu tiên vào giữa thập niên 60 của thế kỷ trước.
Đến nay, giới khoa học ghi nhận có 7 chủng virus corona lây nhiễm ở người gồm 4 chủng gây bệnh cảm lạnh thông thường, Hội chứng hô hấp Trung Đông (MERS), Hội chứng suy hô hấp cấp tính nặng (SARS) và SARS-CoV-2 gây bệnh COVID-19.
Tuy nhiên, kể từ tháng 9/2020, đã có 5 biến thể của virus SARS-CoV-2 được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) xếp vào danh sách các biến thể gây quan ngại gồm Alpha, Beta, Gamma, Delta và hiện là Omicron.
Do đó, Tiến sỹ Fauci cho rằng cần có những cách tiếp cận mang tính sáng tạo nhằm tạo ra sự bảo vệ rộng rãi và lâu dài chống các chủng virus corona đã được biết đến hoặc chưa được ghi nhận ở thời điểm hiện tại.
Đây cũng là lý do tại sao thế giới cần đến một loại vaccine có thể chống mọi loại biến thể.
Thực tế, trong đại dịch COVID-19, nhiều loại biến thể của virus SARS-CoV-2 đã xuất hiện và một số loại vượt qua khả năng bảo vệ của các loại vaccine hiện nay.
Chính vì vậy, các nước trên thế giới đã phải triển khai tiêm mũi tăng cường vaccine nhằm tăng hiệu quả bảo vệ đối với các biến thể. Không chỉ tiêm mũi thứ 3 mà nhiều nước trên thế giới còn đang triển khai tiêm mũi thứ 4.
Trong bối cảnh trên, giới chuyên gia đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển một loại vaccine phổ quát - hoặc thậm chí chỉ là vaccine chống mọi loại biến thể của virus SARS-CoV-2.
NIAID, một bộ phận thuộc Viện Y tế quốc gia Mỹ, đã đầu tư ít nhất 1,2 tỷ USD để nghiên cứu phát triển vaccine, trong đó có nhiều dự án phát triển phát triển các loại vaccine có thể chống mọi loại biến thể.
[Tiêm chéo mũi tăng cường vaccine COVID-19 giúp tăng khả năng miễn dịch]
Tháng 9/2021, NIAID đã trao giải thưởng trị giá khoảng 36,3 triệu USD cho ba tổ chức học thuật gồm Đại học Wisconsin, Bệnh viện Brigham và phụ nữ ở Boston và Đại học Duke - để nghiên cứu và phát triển vaccine có thể chống nhiều chủng virus corona và biến thể.
Hiện, các nhà khoa học thuộc Đại học Duke đang nỗ lực tạo ra vaccine chống mọi loại biến thể. Theo ông Kevin Saunders, Giám đốc nghiên cứu thuộc Viện vaccine cho con người Duke, cho biết đội ngũ khoa học đang nỗ lực tìm ra và nhắm tới "gót chân Achilles" của virus.
Đây phải là một phần quan trọng của virus, luôn có mặt trong mọi loại biến thể để khi virus biến đổi, hiệu quả của vaccine mục tiêu không thay đổi nhiều.
Theo ông Saunders, "gót chân Achilles" của virus thường là nơi virus liên kết với protein cụ thể trên tế bào chủ mà virus đang nhắm mục tiêu và nếu thay đổi vị trí, thì virus sẽ không còn khả năng lây nhiễm nữa.
Khi xác định được "gót chân Achilles" của virus, vaccine có thể hoạt động bằng cách tạo ra các phản ứng kháng thể chống lại virus.
Trong quá trình đi tìm "gót chân Achilles" của virus, các nhà khoa học thuộc Đại học Duke đã tìm ra manh mối là một loại kháng thể mang tên DH1047.
Các nhà khoa học xác định được kháng thể này sau khi phân tích máu của 1 bệnh nhân SARS năm 2003, đồng thời phát hiện kháng thể này có khả năng liên kết với cả SARS-CoV-1 gây bệnh SARS và SARS-CoV-2, gây COVID-19.
Hiện, các nhà khoa học đang thử nghiệm vaccine trên động vật, kết quả cho thấy chúng đã tạo ra các kháng thể trông giống như DH1047.
Cách tiếp cận của các nhà khoa học tại Đại học Duke, tập trung vào DH1047, chỉ là một trong nhiều cách thức mà các nhà khoa học đang nghiên cứu để phát triển vaccine chống mọi loại biến thể.
Viện Nghiên cứu quân đội Walter Reed ở Silver Spring, Maryland, cũng đang phát triển một loại vaccine có thể chống mọi loại biến thể trên người và dự kiến sẽ thử nghiệm giai đoạn 1 trên người vào tháng Tư tới.
Nhìn chung, nghiên cứu vaccine trên động vật cho thấy có thể tạo ra kháng thể chống lại nhiều chủng virus corona.
Đây không phải là lần đầu tiên các nhà khoa học nỗ lực phát triển vaccine phổ quát có thể chống lại nhiều loại virus.
Các nhà khoa học thuộc chương trình nghiên cứu bệnh cúm NIAID của Viện Y tế quốc gia đang nỗ lực tạo ra một loại vaccine cúm phổ quát, được cho là có thể cung cấp khả năng bảo vệ lâu dài, mạnh mẽ có thể chống nhiều loại cúm thay vì một số loại cúm phổ quát, chương trình này mô tả như một loại vaccine cung cấp khả năng bảo vệ lâu dài, mạnh mẽ chống lại nhiều loại bệnh cúm phụ, thay vì một số loại bệnh được chọn lọc.
Giới chuyên gia cho rằng để có thể xác định tương lai của các loại vaccine ngừa COVID-19, giới chức y tế Mỹ cần xác định mục tiêu đối với vaccine như nhằm ngăn chặn bệnh diễn tiến nặng và nhập viện hay ngăn chặn sự lây lan của dịch bệnh nói chung.
Bên cạnh đó, cũng cần tính tới việc xuất hiện các biến thể mới, khả năng miễn dịch suy giảm và hiệu quả của vaccine.
Tiến sỹ Amesh Adalja, học giả cao cấp tại Trung tâm An ninh y tế thuộc Đại học Johns Hopkins, cho rằng việc xác định được mục tiêu sẽ giúp cơ bản định hình ra một loại vaccine phổ quát, vừa có thể bảo vệ con người trước sự tấn công của virus SARS-CoV-2 cũng như 4 chủng virus corona gây ra 25% các ca cảm lạnh thông thường./.
