Những con kênh phục vụ tưới tiêu cho đồng ruộng ở xã Hưng Yên, huyện An Biên bị nhiễm mặn trầm trọng trong năm 2016. (Ảnh: Trọng Đạt/TTXVN) Biến đổi khí hậu và nước biển dâng diễn ra nhanh hơn dự báo, gây ra nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan đã khiến Đồng bằng sông Cửu Long đang phải đối mặt với nhiều thách thức trong việc đảm bảo an ninh nguồn nước cho gần 20 triệu dân của vùng và phát triển bền vững an ninh năng lượng quốc gia.
Đây là nhận định được các chuyên gia đưa ra tại tọa đàm “Phát triển bền vững nguồn nước và năng lượng trong bối cảnh biến đổi khí hậu ở đồng bằng sông Cửu Long” do Trung tâm phát triển sáng tạo xanh tổ chức trong ngày 14/12, tại Hà Nội.
Chia sẻ tại tọa đàm, ông Phạm Văn Tân, Phó chủ tịch Liên hiệp hội Khoa học kỹ thuật Việt Nam nhấn mạnh, thời gian qua, việc xây dựng đập thủy điện trên thượng nguồn sông Mekong đã làm thay đổi dòng chảy, xâm nhập mặn lấn vào nội đồng, tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội của Đồng bằng sông Cửu Long.
Hơn nữa, mặt trái từ hoạt động phát triển kinh tế với cường độ cao ở nội vùng cũng bộc lộ ngày càng gay gắt, gây nhiều hệ lụy tại Đồng bằng sông Cửu Long như ô nhiễm môi trường, mất cân bằng sinh thái nghiêm trọng.
Ngoài ra, “quy hoạch phát triển điện lực quốc gia tới năm 2030 dự kiến xây dựng 14 nhà máy nhiệt điện than ở các vùng ven sông và ven biển ở Đồng bằng sông Cửu Long cũng sẽ tác động mạnh mẽ đến vấn đề biến đổi khí hậu tại vùng này theo chiều hướng tiêu cực nếu không có các giải pháp hữu hiệu,” ông Tân nói.
[Cơ hội và giải pháp chuyển mô hình phát triển bền vững cho ĐBSCL]
Trong khi đó, ông Nguyễn Hữu Thiện, chuyên gia độc lập về sinh thái, lại nhấn mạnh mối đe dọa với an ninh nguồn nước của Đồng bằng sông Cửu Long do khai thác nước ngầm quá mức, gây sụt giảm mực nước và sụt lún đất.
Ông Thiện cho biết, hiện tại có hơn 1 triệu giếng nước khoan nước ngầm, gây sụt giảm mực nước ngầm trung bình khoảng 26cm/năm trên toàn Đồng bằng sông Cửu Long; sụt lún đất 1,6cm/năm. Và nếu tốc độ khai thác nước ngầm hiện nay vẫn tiếp diễn, thì tổng sụt lún đến 2050 so với giữa những năm 1990 là 0,88cm.
Trước thực tế trên, ông Thiện đánh giá cao Nghị Quyết 120/NQ-CP của Chính phủ về phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long thích ứng với biến đổi khí hậu.
Theo đó, ông Thiện ủng hộ cách tiếp cận thích ứng thuận thiên, tránh can thiệp thô bạo vào thiên nhiên, giảm lúa vụ ba, chuyển tư duy tăng gia sản xuất sang tư duy kinh tế nông nghiệp và không xây thêm nhà máy nhiệt điện.
Ở một góc độ khác, phó giáo sư tiến sĩ Lê Anh Tuấn, Phó giám đốc Viện Nghiên cứu Biến đổi Khí hậu nhận định, hiện nay Đồng bằng sông Cửu Long đang gặp 6 thách thức về nguồn nước do: Biến đổi khí hậu và nước biển dâng; phát triển chuỗi các đập thủy điện ở thượng nguồn; gia tăng dân số và di dân; thay đổi sử dụng nước; khai thác tài nguyên quá mức và suy giảm chất lượng môi trường đất - nước.
Để vượt qua các thách thức này, ông Tuấn đưa ra một số khuyến nghị chính sách như: Áp dụng tiếp cận tổng thể quy hoạch tích hợp nước - lương thực - năng lượng nhằm tránh xung đột giữa các ngành; điều chỉnh quy hoạch năng lượng của Đồng bằng sông Cửu Long trong quy hoạch tổng thể với quy hoạch nước và lương thực.
Ngoài ra, ông Tuấn cũng kiến nghị giảm thiểu tỷ trọng nhiệt điện than; ưu tiên phát triển năng lượng tái tạo; thắt chặt quy chuẩn môi trường, và cải tiến công nghệ để giảm tác động môi trường../.
