Thung lũng Mường Hoa, Sa Pa mùa nước đổ. (Ảnh: Xuân Mai/Vietnam+) Trải qua 120 năm hình thành, phát triển kể từ khi người Pháp đánh dấu mốc đầu tiên trên đỉnh Fansipan vào năm 1903, sau đó đặt trạm nghỉ dưỡng để đón khách, Sa Pa hôm nay đã trở thành Khu Du lịch quốc gia, luôn nằm trong top 10 điểm đến được yêu thích nhất trong nước và top 28 điểm đến hấp dẫn của thế giới.
Sa Pa - thành phố trong sương
Theo sử sách, Sa Pa xưa vốn gọi là Hùng Hồ, nghĩa là Suối Đỏ, thuộc châu Thủy Vĩ, phủ Quy Hóa, tỉnh Hưng Hóa. Vùng Hùng Hồ này trước đây người dân thường xuyên họp chợ trên một bãi cát ở quãng cây số 32 tính từ Lào Cai vào Sa Pa. Bãi cát tiếng Quan hoả, phát âm là Sa Pả - Sa là cát và Pả là bãi. Sau này người Pháp và người châu Âu nói chung do không phát âm được dấu nên Sa Pả được đọc thành Sa Pa, và Sa Pa trở thành tên gọi cho đến nay.
Một góc thành phố Sa Pa trong sương mù. (Ảnh: Quốc Khánh/TTXVN) Thực dân Pháp đánh Lào Cai vào tháng 3/1886 và chiếm Sa Pa vào tháng 11. Sau khi chiếm được Hùng Hồ, cảm nhận được khí hậu tuyệt vời của mảnh đất này, Pháp dồn dân, chiếm đất xây dựng mặt bằng khu nghỉ mát và các đồn bốt ở khu vực thị trấn và khu vực Mường Bo.
Vào năm 1915 (có sách ghi là 1905), đã có 2 nhà nghỉ mát đầu tiên bằng gỗ được chủ thầu Hautefeille xây dựng. Khi đường ôtô được mở tới Sa Pa, 3 khách sạn lớn đầu tiên là Metropole, Fansipan và Hotel Đuyxăng được xây dựng. Sau đó liên tiếp hàng trăm khách sạn lớn nhỏ ra đời, hình thành một khu nghỉ mát nổi tiếng.
Để hiện đại hóa cơ sở hạ tầng, năm 1925, người Pháp đã xây dựng trạm thủy điện Cát Cát công suất 100 KW (cách Trung tâm thị trấn Sa Pa 4km) cung cấp điện cho thị trấn Sapa. Năm 1930, hệ thống đường được trải nhựa, hệ thống nước ăn phục vụ Sa Pa được thiết lập. Cũng từ đó Sa Pa chính thức trở thành thị trấn với những con phố đầu tiên: Phố Khách, phố An Nam, phố Xuân Viên.
Ngoài các khách sạn và biệt thự, người Pháp còn cho xây dựng một loạt nhà nghỉ phục vụ quan chức Pháp của Sở thống sứ Bắc Kỳ, Chánh sứ Lào Cai. Quân đội Pháp cũng cho xây dựng nơi đây 2 biệt thự lớn dành cho sỹ quan với tên gọi chung là Villa Mengon, người Sa Pa quen gọi là Sở ông Sáu. Đến năm 1943, Sa Pa có 200 biệt thự lớn nhỏ. Tuy nhiên, đến nay những biệt thự này không còn nhiều.
[Vì sao Sa Pa được chọn là 1 trong 50 thị trấn nhỏ đẹp nhất thế giới?]
Cùng với các biệt thự, người Pháp còn xây dựng các đồn điền nuôi bò, dê để lấy sữa và thịt.
Giống như Đà Lạt, người Pháp khám phá ra Sa Pa và cũng nhanh chóng nhận ra đây là một nơi lý tưởng dành cho du lịch và nghỉ mát trong những tháng hè nóng nực. Chính vì vậy họ đã xác định những điểm du lịch mà ngày nay đã trở thành những địa danh nổi tiếng như Hang đá, Thác Bạc, Cầu Mây, nhất là đỉnh Fansipan hùng vĩ.
Sa Pa nằm ở độ cao 1.600m so với mặt biển, cách Hà Nội 333km, cách thị xã Lào Cai 38km. Khí hậu Sa Pa mát mẻ quanh năm, nhiệt độ trung bình trong năm từ 15 đến 18 độ C, mùa hạ mát, mùa đông thường có sương mù bao phủ và rất lạnh, nhiệt độ có khi xuống dưới 0 độ C, có năm có tuyết rơi.
Thời tiết Sa Pa một ngày có bốn mùa: sáng, chiều là thời tiết của mùa xuân, mùa thu. Buổi trưa là thời tiết của mùa hạ, có nắng nhẹ, trời quang mây, khí hậu dịu mát. Đêm trời lạnh là thời tiết của mùa đông. Từ tháng 5 đến tháng 8 ở Sa Pa có mưa nhiều. Do khí hậu ôn hòa, nên Sa Pa trồng được các cây hoa ôn đới, đặc biệt là hoa phong lan; các cây thuốc miền Bắc như nấm linh chi;gây giống hạt rau và hoa.
Cả nước và thế giới biết đến Sa Pa là một điểm du lịch hấp dẫn và đặc sắc, bởi du lịch cảnh quan sinh thái, nghỉ dưỡng, mạo hiểm và bởi chất mộc mạc tự nhiên của nó, một lợi thế, một tiềm năng mà không phải nơi nào cũng có.
Đến năm 2016, khi tuyến cáp treo Fansipan đạt 2 kỷ lục thế giới khai trương, một trang mới đã mở ra cho ngành công nghiệp không khói của Sa Pa.
Không chỉ tạo nên kỳ tích chinh phục đỉnh cao mới, đưa hàng triệu người thỏa ước mơ đặt chân lên "nóc nhà Đông Dương," công trình cáp treo Fansipan và tổ hợp du lịch Sun World Fansipan Legend còn đem đến cho Sa Pa những sản phẩm du lịch hấp dẫn chưa từng có. Những vườn hoa mộng mơ liên tục được vun trồng để mùa nào hoa ấy chào đón khách.
Những lễ hội không ngừng diễn ra suốt 4 mùa: lễ hội xuân, lễ hội khèn hoa, lễ hội hoa đỗ quyên, lễ hội ẩm thực… để bất cứ ai đến đây đều cảm nhận rõ ràng nhất nét đẹp văn hóa bản địa như Vũ điệu trên mây, Vó ngựa trên mây…Không khí hội hè khuấy động cả không gian từ khu vực dưới chân Fansipan cho tới "đỉnh trời."
Động lực phát triển du lịch của cả nước
Theo Quy hoạch chung xây dựng Khu du lịch Quốc gia Sa Pa, thị xã Sa Pa, tỉnh Lào Cai, đến năm 2040, hệ thống giao thông, đặc biệt là giao thông đối ngoại của Sa Pa sẽ được tập trung mở rộng, nâng cấp, hoàn thiện nhằm góp phần đạt mục tiêu xây dựng Khu du lịch Quốc gia Sa Pa, thị xã Sa Pa trở thành một trong những động lực phát triển du lịch của cả nước.
Ngày 20/3/2023, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 266/QĐ-TTg Phê duyệt Quy hoạch chung xây dựng Khu du lịch Quốc gia Sa Pa, thị xã Sa Pa, tỉnh Lào Cai, đến năm 2040.
Đông đảo du khách lên đỉnh Fansipan, một danh thắng ở Lào Cai trong những ngày đầu năm mới Quý Mão 2023. (Ảnh: Quốc Khánh/TTXVN) Trên cơ sở các dự báo về quy mô dân số, lượng khách du lịch, nhằm giảm thiểu những hạn chế về cơ sở hạ tầng của khu du lịch và đô thị Sa Pa, theo quy hoạch, Cảng hàng không quốc tế Sa Pa sẽ được đầu tư xây dựng, hoàn thiện phục vụ phát triển du lịch, vận tải hành khách và đảm bảo quốc phòng-an ninh.
Các bãi đỗ trực thăng tại khu trung tâm thị xã Sa Pa và tại các phân khu Ngũ Chỉ Sơn, Tả Van, Thanh Bình... cũng được xây dựng để phục vụ hoạt động tham quan du lịch, cứu hộ cứu nạn.
Đối với đường bộ, đến năm 2040, hệ thống giao thông đối ngoại kết nối đô thị du lịch Sa Pa sẽ được nâng cấp, hoàn thiện và xây mới như: nâng cấp mở rộng, hoàn thiện đường cao tốc Nội Bài-Lào Cai (đoạn Yên Bái-Lào Cai) lên tối thiểu 4 làn xe; mở rộng và hoàn thiện tuyến đường kết nối từ đường cao tốc Nội Bài-Lào Cai đến đô thị Sa Pa kết nối với Lai Châu quy mô 4 làn xe; điều chỉnh tuyến đường tránh qua khu vực trung tâm thị xã Sa Pa thành quốc lộ 4D.
Lào Cai sẽ xây dựng tuyến đường mới từ quốc lộ 4D nối tuyến hầm đường bộ Hoàng Liên theo hướng Đông Tây tại vị trí phường Ô Quý Hồ nhằm hỗ trợ giao thông tuyến quốc lộ 4D, tăng cường kết nối Sa Pa với Lai Châu.
Đồng thời, điều chỉnh các tuyến tỉnh lộ 152, tỉnh lộ 155 thành quốc lộ; nâng cấp tuyến tỉnh lộ 152 quy mô tối thiểu đường cấp 4 miền núi nhằm kết nối đô thị Sa Pa với Cảng hàng không Sa Pa; nâng cấp tuyến tỉnh lộ 155 từ trung tâm Sa Pa đi huyện Bát Xát (theo hướng xã Ngũ Chỉ Sơn) quy mô tối thiểu đường cấp 4 miền núi.
Ngoài ra, Lào Cai sẽ xây dựng tuyến đường kết nối từ trung tâm Sa Pa đi huyện Bát Xát (theo hướng xã Tả Phìn-tỉnh lộ 155-sân golf Bát Xát) quy mô tối thiểu đường cấp 4 miền núi; xây dựng mới tuyến tỉnh lộ 152C từ phường Cầu Mây đi xã Thanh Bình kết nối với Cảng hàng không Sa Pa và đường cao tốc Nội Bài-Lào Cai với quy mô tối thiểu đường cấp 4 miền núi.
Theo quy hoạch, cấu trúc không gian tổng thể của Khu du lịch quốc gia Sa Pa gồm 3 hành lang, 1 trung tâm, 4 vệ tinh, 4 vùng phát triển. Trung tâm là khu vực “lõi” nội thị của trung tâm Sa Pa với tổng diện tích 6.090ha. Các vệ tinh gồm Tả Van, Thanh Bình, Ngũ Chỉ Sơn và Tả Phìn.
Quy hoạch chung đã định hướng các sản phẩm du lịch chính gồm: sản phầm du lịch đặc thù, sản phẩm du lịch tham quan, trong đó nổi bật là: trekking khám phá thiên nhiên Vườn quốc gia Hoàng Liên và Ngũ Chỉ Sơn; chinh phục đỉnh núi Fanxipa; du lịch nghỉ dưỡng ngắm tuyết rơi vào mùa Đông; du lịch nghỉ dưỡng chăm sóc sức khỏe, du lịch tâm linh, du lịch thể thao mạo hiểm như dù lượn, xe đạp địa hình, chèo thuyền dọc suối.
Hướng tới khu du lịch đẳng cấp quốc tế
Sở hữu chừng ấy lợi thế, thêm vào đó là sự xuất hiện của những công trình du lịch đẳng cấp như cáp treo 2 kỷ lục thế giới, tàu hỏa leo núi Mường Hoa, rồi siêu phẩm khách sạn 5 sao Hotel de la Coupole - MGallery by Sofitel do kiến trúc sư danh tiếng thế giới Bill Bensley thiết kế…, Sa Pa hoàn toàn có thể mơ tới một "kinh đô mùa hè" thực thụ - điểm đến du lịch mang tầm quốc tế.
Và Sa Pa đã "đặt một chân" ra thế giới. Cuối năm 2019, Hoàng Liên Sơn, Sa Pa của Việt Nam xếp thứ 7 trong Top 28 Điểm đến hấp dẫn nhất thế giới do Tạp chí National Geographic của Mỹ công bố.
Tiếp đó, nhà xuất bản du lịch lừng danh Rough Guides của Anh công bố Top 10 Điểm đến hấp dẫn nhất Đông Nam Á, và Sa Pa giữ vị trí thứ 6 trong bảng xếp hạng.
Trong phần giới thiệu về thị trấn Sa Pa, Rough Guides đã khơi gợi trí tò mò và xúc cảm của độc giả khi mô tả: "Những người ưa thích mạo hiểm hẳn sẽ không còn lạ gì với địa danh này, nơi khiến cho trái tim ta luôn lỗi nhịp khi nhìn thấy cảnh sắc thiên nhiên của vùng Đông Nam Á. Được tìm thấy bởi người Pháp vào những năm 1920 như một nơi để tránh cái nóng của mùa hè oi bức ở Bắc Bộ, Sa Pa dần trở nên nổi tiếng và đông khách trong những năm gần đây, nhưng những trải nghiệm phiêu lưu mạo hiểm vẫn còn nguyên vẹn."
Chuyên trang này tiếp tục: "Trèo lên những thửa ruộng bậc thang trên thung lũng Mường Hoa thoai thoải dốc, qua đêm trên những ngọn đồi sương phủ kín lối, hay chinh phục đỉnh núi Fansipan - Nóc nhà Đông Dương - trong ánh dương chiều tà sẽ là những trải nghiệm có một không hai.”
Tháng 11/2022, chuyên trang du lịch nổi tiếng The Travel của Canada đã đề xuất Việt Nam là một trong 10 điểm đến hấp dẫn có tuyết rơi ở châu Á.
The Travel khẳng định Sa Pa - Xứ sở Sương mù của Việt Nam là một điểm đến cực kỳ lý tưởng cho dịp mùa đông. Còn gì tuyệt vời hơn khi được ngắm nhìn khung cảnh tuyết trắng rơi ngập trời tại mảnh đất hình chữ S xinh đẹp này.
Mới đây nhất, Tạp chí du lịch nổi tiếng của Mỹ Condé Nast Traveler vừa công bố danh sách ''50 thị trấn nhỏ đẹp nhất thế giới,'' trong đó có "thị trấn trong sương" Sa Pa của Việt Nam.
Trong lời giới thiệu, Condé Nast Traveler viết về địa danh mà họ xếp thứ 41/50 thị trấn nhỏ đẹp nhất thế giới rằng: "Sa Pa được biết đến với khung cảnh núi non hùng vĩ, những thửa ruộng bậc thang bát ngát, những thác nước ngoạn mục, những con đường mòn uốn lượn và khí hậu tuyệt vời..."
Thiên nhiên đã ưu ái rẻo đất vùng cao này mà ban tặng cho Sa Pa một phong cảnh đầy tráng lệ với bốn bề mây trắng hững hờ như tấm khăn choàng lên những dãy núi non trùng điệp và thấp thoáng những những ruộng lúa bậc thang tùy theo mùa, khi thì vàng ruộm lúc lại mướt xanh… trải dài đến vô cùng…
Với khí hậu quanh năm mát mẻ, nhiệt độ trung bình trong khoảng từ 15 đến 18 độ C, một ngày có đủ bốn mùa, Sa Pa luôn được phủ đầy hoa lá, mùa nào hoa nấy đua nhau nở.
Vào mùa Đông, thi thoảng Sa Pa có tuyết rơi, những bông trắng nhẹ nhàng bay miên man rồi đọng lại trên mặt đất và những tán thông già những khoảng băng trong veo.
Sa Pa nhỏ xinh với những lối núi quanh co, với mây trắng giỡn đùa cứ chốc lát lại sà xuống khiến du khách bỗng nhiên lạc vào trò chơi trốn tìm và khi mây tan đi, chợt ngỡ ngàng vì mây, sương đã đưa mình đến một không gian khác, một mùa thời gian khác.
Cái nắng mới vừa dịu nhạt trên những đóa hoa rừng giờ như gom lại để bừng lên ửng đỏ trên má những cô bé người dân tộc… và hương gió ào đến mang vị khói lam chiều lẫn trong những nếp nhà mái lá… dẫn dắt du khách đến trung tâm của Sa Pa nơi có Nhà thờ Đá - công trình kiến trúc Gothic La Mã cổ, được người Pháp xây dựng vào khoảng đầu thế kỷ XX.
Ở ngay phía ngoài Nhà thờ Đá là quảng trường Sa Pa, nơi mỗi đêm thứ 7 lại có một phiên Chợ Tình. Trong bóng tối mờ ảo lẫn trong làn sương khói là những cặp đôi dập dìu…mà chỉ có thể cảm nhận được qua tiếng khèn lá hoặc đôi lúc là tiếng cười khúc khích trong trẻo như nước suối nguồn.
Những thửa ruộng bậc thang hùng vỹ đẹp mê hồn len lỏi trong những đám mây của mùa Thu Sa Pa. (Ảnh: Quốc Khánh/TTXVN) Để tiếp tục khẳng định thương hiệu du lịch Sa Pa, xây dựng Khu Du lịch quốc gia Sa Pa phát triển bền vững, mang tầm cỡ quốc tế, tỉnh Lào Cai quyết định tổ chức kỷ niệm 120 năm Du lịch Sa Pa với hơn 20 sự kiện hấp dẫn và nhiều hoạt động tuyên truyền, quảng bá ý nghĩa gắn với kỷ niệm 65 năm Bác Hồ về thăm Lào Cai. Các hoạt động, sự kiện đặc sắc sẽ diễn ra từ quý 2 đến hết năm 2023.
Bà Hoàng Thị Vượng, Trưởng phòng Văn hóa và Thông tin thị xã Sa Pa, cho biết ngay từ đầu năm, thị xã đã có sự chuẩn bị cho chuỗi sự kiện kỷ niệm 120 năm hình thành. Đến thời điểm này, thị xã đã tổ chức thành công 14 sự kiện.
Từ nay đến tháng 9 sẽ là thời gian cao điểm để thị xã triển khai các sự kiện điểm nhấn. Trong đó, tháng 6, thị xã tổ chức trại sáng tác văn học nghệ thuật chào mừng kỷ niệm 120 năm hình thành Sa Pa; cuộc thi Hoa khôi Du lịch Tây Bắc diễn ra trong tháng 7; triển lãm ảnh, triển lãm mỹ thuật, Tuần văn hóa du lịch Sa Pa...(tháng 8 và tháng 9).
Đặc biệt, Lễ kỷ niệm 120 năm Du lịch Sa Pa được tổ chức vào tháng 9/2023 sẽ là chương trình nghệ thuật hoành tráng giới thiệu lịch sử hình thành Khu Du lịch quốc gia Sa Pa; các tài nguyên du lịch, các sản phẩm du lịch hấp dẫn, đặc sắc riêng của Sa Pa; giới thiệu mục tiêu hướng tới Khu Du lịch quốc gia Sa Pa mang tầm quốc tế trong tương lai, liên kết quốc gia, quốc tế để phát huy tiềm năng nổi trội của Khu Du lịch quốc gia Sa Pa qua các hình tượng nghệ thuật./.
