Liên đoàn Lao động tỉnh Kiên Giang tổ chức lấy ý kiến góp ý hồ sơ đề nghị xây dựng Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi). (Ảnh minh họa: Lê Huy Hải/TTXVN) Tại Kết luận số 19-KL/TW ngày 14/10/2021, Bộ Chính trị đã thông qua Đề án Định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV (Đề án) do Đảng đoàn Quốc hội trình, đồng thời lưu ý đến việc nâng cao chất lượng công tác lập pháp, tập trung hoàn thiện hệ thống pháp luật đầy đủ, đồng bộ, thống nhất, kịp thời, khả thi, ổn định, công khai, minh bạch, có sức cạnh tranh quốc tế...
Theo Kết luận 19-KL/TW, quan điểm xây dựng pháp luật có sự thay đổi căn bản, xác định trọng tâm là bảo đảm quyền, lợi ích chính đáng của người dân, doanh nghiệp thay vì phục vụ cho công tác quản lý nhà nước; thúc đẩy đổi mới sáng tạo, đề ra giải pháp thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng, bảo đảm đất nước phát triển bền vững.
Với Kết luận 19, có thể nói đây là lần đầu tiên Bộ Chính trị có kết luận về định hướng xây dựng pháp luật cho cả một nhiệm kỳ. Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ khẳng định đây là định hướng rất quan trọng để Quốc hội xem xét, quyết định chương trình xây dựng pháp luật hàng năm.
Trên cơ sở định hướng dài hạn 5 năm, Quốc hội chủ động hơn, vào cuộc từ sớm, từ xa, phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan để bảo đảm tiến độ, chất lượng của công tác xây dựng pháp luật, tránh tình trạng “bắc nước sôi chờ gạo,” cái đang cần lại không có để xem xét, thông qua, cái mà các cơ quan trình lại chưa thực sự cấp thiết, hoặc cấp thiết nhưng chuẩn bị chưa kỹ lưỡng.
Tính dự báo, “gối đầu” còn thấp
Kế thừa các thành tựu lập pháp của giai đoạn trước, Quốc hội khóa XIV đã tiếp tục đẩy mạnh công tác lập pháp, tập trung xây dựng, ban hành số lượng lớn văn bản luật, pháp lệnh, nghị quyết, kịp thời thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng, cụ thể hóa Hiến pháp năm 2013, đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước, phát triển kinh tế-xã hội và hội nhập quốc tế của đất nước.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác xây dựng pháp luật thời gian qua vẫn còn những hạn chế nhất định.
Cụ thể, pháp luật trong một số lĩnh vực chưa đầy đủ hoặc chưa được cập nhật để kịp thời đáp ứng nhu cầu điều chỉnh các quan hệ xã hội mới phát sinh; vẫn còn tình trạng mâu thuẫn, chồng chéo, bất cập, thiếu thống nhất trong hệ thống pháp luật.
[Xây dựng pháp luật: Đảm bảo đúng lộ trình và yêu cầu đặt ra]
Một số văn bản điều chỉnh các vấn đề mới, chưa được kiểm nghiệm đầy đủ trong thực tiễn nhưng lại quy định quá cụ thể dẫn đến nhanh bị lạc hậu hoặc tính khả thi thấp. Chất lượng công tác lập chương trình xây dựng luật, pháp lệnh chưa cao, dẫn đến tình trạng lùi, rút dự án hoặc bổ sung dự án mới còn khá phổ biến.
Nhiều ý kiến cho rằng, những hạn chế trên do nhiều nguyên nhân nhưng nguyên nhân chủ quan là chủ yếu. Nhận thức về ý nghĩa, tầm quan trọng của công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế của một số cơ quan, tổ chức, người đứng đầu chưa đầy đủ.
Kỷ luật, kỷ cương trong công tác xây dựng pháp luật chưa nghiêm; chưa tuân thủ chặt chẽ quy trình, thủ tục xây dựng và ban hành luật; vẫn còn để xảy ra tình trạng “cài cắm” lợi ích cục bộ của bộ, ngành, chưa tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIV, việc lập và thực hiện Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh toàn khóa không còn tiếp tục dẫn đến công tác lập pháp thiếu định hướng, kế hoạch với tầm nhìn cả nhiệm kỳ. Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh hằng năm phải thường xuyên điều chỉnh; tính dự báo, “gối đầu” cho chương trình năm tiếp theo thấp.
Để phát huy các kết quả tích cực đã đạt được, khắc phục các hạn chế, tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác lập pháp của Quốc hội, việc xây dựng Định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV là hết sức cần thiết.
Lấy quyền và lợi ích của người dân, doanh nghiệp làm trọng tâm
Thực hiện sự phân công của Bộ Chính trị, trên cơ sở tổng kết, đánh giá kết quả xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIV; dự báo tình hình kinh tế-xã hội có tác động đến công tác lập pháp của Quốc hội nhiệm kỳ khóa XV; rà soát, tổng hợp các chủ trương, nhiệm vụ xây dựng pháp luật tại Nghị quyết Đại hội XIII, các văn kiện khác của Đảng, Hiến pháp và đề xuất của các cơ quan, tổ chức có liên quan, Đảng đoàn Quốc hội đã tổ chức nghiên cứu, xây dựng Đề án báo cáo Bộ Chính trị.
Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự kiến Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2022, điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2021. (Ảnh: TTXVN) Nêu cụ thể về Đề án này, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết, Đề án xác định mục tiêu công tác lập pháp của Quốc hội nhiệm kỳ khóa XV là “Hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển, tạo lập khung khổ pháp lý để thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội giai đoạn 2021-2025, gắn với 12 định hướng phát triển đất nước, 6 nhiệm vụ trọng tâm và 3 đột phá chiến lược được đề ra tại Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng.
Tập trung thể chế hóa kịp thời, đầy đủ, đồng bộ các chủ trương, đường lối được xác định tại các văn kiện Đại hội XIII để hoàn thiện hệ thống pháp luật đầy đủ, đồng bộ, thống nhất, kịp thời, khả thi, ổn định, công khai, minh bạch, có sức cạnh tranh quốc tế; lấy quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân, doanh nghiệp làm trọng tâm; tăng cường giám sát, kiểm soát việc thực hiện quyền lực nhà nước; thúc đẩy đổi mới sáng tạo mạnh mẽ, đáp ứng yêu cầu đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa, bảo đảm quốc phòng, an ninh, phát triển đất nước nhanh, bền vững.”
Trên cơ sở chủ trương, đường lối của Đại hội XIII của Đảng, các quan điểm chỉ đạo và yêu cầu đối với việc xác định các định hướng, nhiệm vụ xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật cho biết, Đề án xác định 8 nhóm định hướng lớn xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật, được sắp xếp theo thứ tự ưu tiên, bám sát các nhiệm vụ xây dựng, phát triển đất nước được đề ra trong văn kiện Đại hội XIII của Đảng.
Các định hướng cụ thể là hoàn thiện pháp luật đáp ứng yêu cầu hoàn thiện toàn diện, đồng bộ thể chế phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; tập trung tháo gỡ các điểm nghẽn cản trở sự phát triển; tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi, lành mạnh, công bằng cho mọi thành phần kinh tế.
Bên cạnh đó, hoàn thiện pháp luật đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo; thúc đẩy đổi mới sáng tạo, chuyển giao, ứng dụng, phát triển mạnh mẽ khoa học và công nghệ, tận dụng tối đa các cơ hội của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư; xây dựng khung chính sách pháp luật về phát triển hạ tầng số, thúc đẩy quá trình chuyển đổi số quốc gia; hoàn thiện thể chế, pháp luật phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam, nhất là trong lĩnh vực báo chí, xuất bản, điện ảnh, di sản văn hóa.
Định hướng tiếp theo là hoàn thiện pháp luật đáp ứng yêu cầu quản lý phát triển xã hội bền vững, bảo đảm tiến bộ, công bằng xã hội, trọng tâm là pháp luật về bảo hiểm xã hội, việc làm, chăm sóc sức khỏe nhân dân, bảo đảm quyền được tiếp cận với các dịch vụ y tế một cách chất lượng, an toàn, thuận lợi của tất cả người dân; phòng ngừa và ứng phó hiệu quả với dịch bệnh có quy mô tác động lớn; nâng cao chất lượng dân số.
Đề án đưa ra định hướng hoàn thiện pháp luật đáp ứng yêu cầu quản lý và sử dụng hiệu quả đất đai, tài nguyên, bảo vệ môi trường, chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu, trong đó, trọng tâm là pháp luật về đất đai nhằm quản lý chặt chẽ, huy động, phân bổ và sử dụng hiệu quả nguồn lực đất đai để phát triển đất nước.
Ngoài ra, hoàn thiện pháp luật đáp ứng yêu cầu tăng cường quốc phòng, an ninh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; bảo vệ chủ quyền, biên giới quốc gia, giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, bảo đảm môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước. Hoàn thiện pháp luật đáp ứng yêu cầu chủ động hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng; nội luật hóa đầy đủ, kịp thời cam kết tại các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, nhất là các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới.
Đặc biệt, hoàn thiện pháp luật đáp ứng yêu cầu phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, dân chủ xã hội chủ nghĩa và quyền làm chủ của nhân dân; đề cao vai trò chủ thể, vị trí trung tâm của nhân dân trong mọi cơ chế, chính sách, pháp luật. Phát huy hơn nữa vai trò nòng cốt chính trị của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên, tăng cường giám sát, phản biện xã hội. Hoàn thiện pháp luật để cụ thể hóa đầy đủ quyền con người, quyền công dân theo quy định của Hiến pháp.
Hoàn thiện pháp luật đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, trọng tâm là tiếp tục đổi mới hoạt động của Quốc hội, hoàn thiện quy trình lập pháp, cơ chế giám sát, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước; tạo lập khung pháp lý cho sự vận hành của Chính phủ điện tử, hướng tới xây dựng Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số; đổi mới, hoàn thiện tổ chức chính quyền địa phương phù hợp với địa bàn nông thôn, đô thị, hải đảo, đơn vị hành chính-kinh tế đặc biệt; hoàn thiện pháp luật về tổ chức và hoạt động của các cơ quan tư pháp, về phát hiện, xử lý tham nhũng, tiêu cực, thu hồi tài sản tham nhũng.
Trên cơ sở 8 nhóm định hướng lớn này và 70 định hướng cụ thể, căn cứ vào quỹ thời gian thực tế, khả năng thực hiện, Đảng đoàn Quốc hội, các cơ quan thống nhất xác định 137 nhiệm vụ lập pháp cần phải thực hiện trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV trên tổng số 193 nhiệm vụ do các cơ quan, tổ chức đề xuất.
Trong đó, 12 nhiệm vụ thuộc Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh của Quốc hội năm 2021 và 2022; 88 nhiệm vụ nghiên cứu, rà soát các văn bản luật hiện hành và 37 nhiệm vụ nghiên cứu, xây dựng văn bản mới. Đề án đã dự kiến phân công cơ quan, tổ chức thực hiện và thời hạn hoàn thành việc rà soát, nghiên cứu.
Với tinh thần chủ động đi trước một bước, chuẩn bị từ sớm, từ xa, theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng, việc nghiên cứu, rà soát đối với các nhiệm vụ lập pháp cần được các cơ quan, tổ chức tập trung triển khai thực hiện và hoàn thành ngay trong những năm đầu của nhiệm kỳ (2022-2023) để đề xuất đưa vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh của các năm trong nhiệm kỳ.
Trong đó, năm 2022, ngoài 8 nhiệm vụ lập pháp đã hoàn thành việc nghiên cứu, rà soát và đã được (hoặc đang được đề nghị) đưa vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2022, một nhiệm vụ đã hoàn thành rà soát và đưa vào Kế hoạch công tác của Ủy ban Thường vụ Quốc hội thì còn 95 nhiệm vụ cần được thực hiện và hoàn thành trong năm 2022.
Trong số này, có 43 nhiệm vụ có tiến độ hoàn thành việc nghiên cứu, rà soát trước ngày 30/6/2022; 52 nhiệm vụ cần hoàn thành việc nghiên cứu, rà soát trước ngày 31/12/2022.
“Đây là khối lượng công việc rất lớn và đòi hỏi rất khẩn trương. Do đó, đề nghị Chính phủ, các cơ quan của Quốc hội cần chỉ đạo sát sao, có kế hoạch chi tiết, phân công cụ thể trách nhiệm triển khai thực hiện và quyết liệt đôn đốc, kiểm tra, giám sát để bảo đảm hoàn thành đúng thời hạn, có chất lượng,” Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật nhấn mạnh./.
